मोनालिसा
 | यस लेखमा कुनै भरपर्दो स्रोत जोडिएको छैन। |
 | एक अनाथ पृष्ठको रुपमा रहेको, अन्य विकिपृष्ठसित नजोडिएको वा एक-दुईवटा लेखहरूसँग मात्र जोडिएको हुनसक्छ। कृपया सम्बन्धित लेखहरूलाई यस पृष्ठ सूत्रसँग जोड्न सहायता गर्नुहोस् |
| मोनालिसा | |
|---|---|
| इटालेली: ला जियोकोन्डा, फ्रान्सेली: ला जोसोन्डे | |
 | |
| कलाकार | लियोनार्दो दा भिन्ची |
| वर्ष | अन्दाजी १५०३-१५०६, अनुमानित १५१७ अन्दाजी सम्म बनाइएको थियो |
| आयामहरू | ७७ cm × ५३ cm (३० इन्च × २१ इन्च) |
| स्थान | लाउभ्रे सङ्ग्रहालय, पेरिस |
मोनालिसा वा मोनालिजा (जसलाई इटालेलीमा ला जोक्कोन्दा वा फ्रान्सेलीमा ला झोकोंद पनि भनिन्छ) लेओनार्दो दा भिञ्ची रचित एक चित्रकला हो। यो सम्भवत: विश्वकै सबैभन्दा प्रशिद्ध चित्र हो। यो चित्रमा भएकी महिलाको हुन भन्ने कुरा कसैलाई यकिन छैन। लियोनार्दोको पहिलो जीवनीकार भासारीका अनुसार यो लिजा गेरार्दिनी नामकी युवतीको हो। लिजा एक रेशम ब्यापारीकी श्रीमती थिइन्, जो फ्लोरेन्समा बस्दथे । तथापी यो चित्र त लिजाको श्रीमान् फ्राञ्चेस्को देल जोक्कोन्दोको हो भन्ने मान्यता पनि छ। यो कुरा यस चित्र एक महिलाको नभएर एक पुरुषको हो भन्ने विचारबाट शुरू भएको हो।
लिओनार्दोले मोनालिसा सन् १५०३ मा शुरू गरी करिब तिन चार वर्षपछि पुरा गरेका थिए । यो चित्र लेओनार्दोले सन् १५१६ मा फ्रान्स ल्याएका थिए र फ्रान्सका फ्राँस्वा प्रथमले किनेका थिए । मोनालिसा शातो फोंतेनब्लमा टाँगिएको थियो र पछि भेर्साइको दरवारमा सारिएको थियो। फ्रान्सिसी क्रान्ति पश्चात फ्रान्सका नापोलेओं प्रथमले तुइलेरी दरवारको आफ्नो सुत्नेकोठामा टाँग्न लगाए, तर पछि यसलाई लुभ्रमा सारियो, जहाँ यो आज पनि छँदै छ। मोनालिसाको सहि पेंटिंग केवल २१ इन्च लामो र ३० इन्च चौडा छ। तस्वीरलाई बचाई राख्नको लागि एक खास किसिमको शिशाको पछि राखीएको छ जुन ना त चमकिन्छ छ र न फुट्छ।
मोनालिसा: एक अनसुलझा रहस्य
मोनालिसा कला जगतको त्यो सुपरिचित यो नाम हो जसबाट पुरै विश्व परिचित छ,को हो मोनालिसा? त्यो के हो यसको विशेषता? सदियों देखि कलाकारों, कलाप्रेमीहरूको साथ-साथ सामान्य मानिसहरूको लागि पनि एक अबूझ पहेली रहेको छ। मोनालिसा विश्व प्रसिद्ध ईटलीको महान कलाकार लीयनार्दो दि विंचीको त्यो अमर कलाकृति हो जसलाई विंचीले सन् १५०३ देखि १५०७को मध्य पेन्ट गरिएको यस चित्रलाई बनाउनमा लीयनार्दो लाई चार वर्ष लाग्यो, यद्यपि त्यहि समयमा उनले सेन्टपल बपतिस्त तथा वर्जिन एण्ड चाईल्ड विद सेन्ट आन्द्रे नामक दुइ अन्य कलाकृतिहरू पनि बनाए। लगभग ५०० वर्ष पूर्व ३०.५” अग्लो २० ७/८ चौडा, १२ मी० मी० मोटाईको पोपलर काठको पैनलमा तेल रंगबाट बनेको महिलाको पोटे्टमा पुरै विश्वमा रिसर्च तथा बहस चलि रहेको छ। यो रिसर्च केवल कलाकार, कलासमीक्ष तथा इतिहासकारहरू सम्म नै सीमित छैन बरु डाक्टर, कम्प्यूटर विशेषज्ञहरू सहित अन्य क्षेत्रको धुरन्धर पनि आफ्नो-आफ्नो तरिकाबाट यस रहस्यलाई सुलझाउनमा जुटेका छन। अहिलेसम्म विश्वको कुनै पनि अन्य कलाकृर्तिको बारेमा यति विवाद तथा कौतूहल रहेन जति मोनालिसाको बारेमा छ। यस कलाकृतिलाई बनाउने कालजयी कलाकार लिनाददीविंचीको जन्म ईटलीको फ्लोरेंस शहरको पूर्व दिशामा अबस्थित विंची नामक एक सानो गाँउमा सन् १४५२मा भएको थियो। यिनको बुबा सर पियरेंदविंची एक नोटरी थिए तथा बाल्यकाल देखी नै कलामा लीयनार्दोको गहिरो रूची भएकोले बुबाले कलाको उच्च शिक्षाको लागि पेरिस पठाई दिए। जुन कि त्यस समय कला शिक्षाको एक प्रमुख केन्द्र थियो, यहाँ रहेर उनी एक बेराकियाको स्टूडियहरूमा कलाको शिक्षा लिन लागे। यहाँ रहेर लीयनार्दोले आफ्नो गुरुबाट चित्रकलाको व्यापक ज्ञान प्राप्त गरे तथा यसको विस्तारपुर्बक परिचित भए। शीघ्र नै गुरुले महसूस गरे कि उनको शिष्य उनी भन्दा पनि धेरै गुणी तथा प्रतिभावान छन, अतः गुरुसँग जति पनि ज्ञान थियो, आफ्नो शिष्य विंची लाई दिए।
चित्रकलाको अतिरिक्त ईन्जिनियरिङ्, मानव शरीर संरचनाको अध्ययनमा पनि लियनार्दो लाई महारत हासिल थियो उनी साच्चैको जीनियस थिए। राईट बन्धुहरूको जन्मभन्दा सैकडौं वर्ष पहिले जब हवाई जहाजको कल्पना पनि मुश्किल थियो त्यसबेला लियनार्दोले हावामा उडने मिसिनको नमुना बनाएका थिए। मानव शरीरको जटिल संरचनालाई बुझ्ने रहरको सन्दर्भमा लियनार्दो रातीको अध्यारोमा कब्रिस्तानबाट लास खनेर स्टूडियहरूमा ल्याएर त्यसलाई चीरफार गर्दथे। मानव शरीरको आन्तरिक अंगहरूलाई काटेर तथा त्यसलाई ड्रांइंग बनाएर विस्तृत नोट्स लेख्दथे। यो ऐतिहासिक ड्रांइंग्स तथा नोट्स आज पनि सुरक्षित छन्, यसो त लियनार्दोले आफ्नो जीवनमा सैकडों पेंटिंगस् तथा स्केच बनाएका छन जस मध्ये केही प्रसिद्ध कला-कृतिहरूको नाम हो, दा लास्ट सपर, मेडोना यिनी इत्यादिमा जती धेरै ख्याति मोनालिसा नामक कृतिलाई प्राप्र भयो, त्यो वास्तवमा हैरान गर्नेछ।
सन् १८०५ सम्म फ्रान्सको शाही कला संग्रहको शोभा रहेको यो पेंटिंग अब पेरिसको लूव्र म्यूजियममा प्रदर्शित छ। यस तस्वीरको बारेमा भनिन्छ कि पोर्ट्रेटमा चित्रित महिला इटलीको एक धनी रेशम व्यापारीको पत्नी थिईन। पेंटिंगमा मोनालिसाको पछाडिको भागमा सुदर नदी, रुख तथा झर्नायुक्त प्राकृतिक दृश्य देखिन्छ। यस्तो लाग्छ जस्तो स्टूडियहरूमा एक विशाल खुलेको झ्यालको अगाडि बसाएर मोडेल लाई पेन्ट गरिएको छ। भनिन्छ कि १६ औँ शताब्दीको शुरुमा जब यो पेंटिंग बनाईएको थियो त्यस समय इटलीको अभिजात्य वर्गको महिलाहरूमा आफ्नो आखिभौलाई शेव गर्न फैशनमा थियो तब फ्रान्समा धनाढय वर्गको महिलाहरू आखिभौ राख्दैन थिए, सफाचट आखिभौ सुन्दरता तथा समृद्धिको प्रतीक मानिन्थ्यो, यही कारण हो कि मोनालीसाको पनि आखिभौ छैन।
अमेरिकाको येल यूनिभर्सिटीमा शरीर संरचना विभागको प्रोफेसर शेर्विन न्यूल्यान्डले आफ्नो खोजमा दावा गरेको छ कि जब लियनार्दोले मोनालिसा लाई मोडेल नहुदा पनि चित्रित गरे, त्यस समय उनी गर्भवती थिईन। यही कारण हो कि उनले आफ्नो शरीरमा एक पनि आभूषण पहिरिएकी छैनन, यहाँ सम्म कि औंलाहरूमा अँगूठी सम्म छैन किनकी गर्भावस्थाको समयमा शरीरमा भएको सुनिने कारण उनले अँगूठियाँ पहिले नै उतारे राखिदिएकी होलिन, अन्यथा कुनै पनि धनवान स्त्री आफ्नो चित्र बनाउदाको समय आफुलाई मनपरेको केही आभूषण त अवश्य नै पहिरिन्थिन। शेर्विनको कथन छ कि गर्भावस्थाको कारण नै मोनालिसाको दुवै हातमा तथा अनुहार सुनिएको चित्रमा स्पष्ट देख्न सकिन्छ। उनले आफ्नो दुवै हातहरू लाई पेटमा यस प्रकार राखेकी छिन जसबाट गर्भावस्थामा बढेको पेटको आकार छोपियोस।
फ्लोरेन्स जहाँ सन् १५०३मा पेंटिंग बन्न शुरू भयो त्यहाबाट प्राप्त दस्तावेजहरूको आधारमा उनको कथन छ कि त्यहि वर्षको अन्तमा मोनालीसाले एउटा बच्चालाई जन्म दिएकी थिईन। एक इटालियन तथा अमेरिकी शोधकर्ताद्वारा फ्लोरेन्सबाट प्राप्त चर्चको पादरी बपत्तिस्मा चर्चको पादरीद्वारा बच्चाको नामकरणको धार्मिक कार्यको दस्तावेजहरूको हवालाबाट यस कुराको पुष्टि गरिएको छ। न्यूल्यान्ड लाई विश्वास छ कि मोनालिसाले आफ्नो पेटमा बढिरहेको बच्चाको स्मृति तथा सिफारिसबाट आफ्नो चित्र बनाउन लगाएकी थिईन। उनको कथन छ कि संसारमा आउने नयाँ जीवनलाई रोमांच तथा मातृत्वलाई पुलकित गर्ने प्रसन्नताको कारण नै उनको अनुहारमा यो अलैकिक तथा अद्भुत मुस्कान छ। एक अन्य खोजमा फ्लोरेंस निवासी जियूसेवे पल्लाती नामक एक अध्यापकले २५ वर्ष सम्म शहरको तमाम प्राचीन दस्तावेज तथा अभिलेखहरूको पुरै खोजे पछि रहस्योद्धाटन गरे, सन् १४९५मा एक धनी रेशम व्यापारी सर फ्रान्सिस्को डेल जकाडेंसँग लिसा घेरारदिनीको विवाह भएको थियो।
सन् १५५०मा पुर्नजागरण कालीन कलाकारहरूलाई इटली निवासी प्रसिद्ध जीवनी लेखक जार्जियो वसारी द्वारा रेशम व्यापारीको पत्नी लिसा घेरारदिनीको तस्वीरलाई मोनालिसा नाम दिइयो। जबकि यसको शतब्दिऔ पछि सम्म पनि यस कलाकृतिमा चित्रित यस महिलालाई उनको अन्य प्रचलित नाम लाजिओकान्डेबाट पनि जानिन्थ्यो। त्यस समयको धेरै जसो कला-कृतिहरूको सरह यस चित्रमा पनि कलाकारको हस्ताक्षर, तिथि तथा पोज दिने मोडेलको नाम छैन।
पल्लानतीको अनुसार लीयनार्दोको बुबा सर पियरे तथा फ्रान्सिसकोको घर आपसमा धेरै दूरीमा थिएनन्, तर दुवै परिवारहरूको बीच परस्पर घनिष्ठ सम्बन्ध थियो। त्यस समय मोनालिसाको आयु २४ वर्ष थियो।
शतब्दिऔ देखि मोनालीसाको रहस्यमय मुस्कुराहट जहाँ रहस्य बनेको छ त्यही जर्मनको कला इतिहासकार सुश्री माईक बोग्ट-लयरेसनले दावा गरेकी छन कि तस्वीरमा देखिएकी महिला इटलीको अरांगो प्रान्तको डियूकको पत्नी ईशाबेला हुन। सुश्री माईकको अनुसार ईशाबेलाको मुस्कानमा दुख छ किनकी लीयनार्दोको पेंटिंग बन्नु भन्दा केही समय पहिले नै उनको आमाको देहान्त भएको थियो। माईकको भनाईमा त ईशाबेलाको रक्सिया पति नशामा धुत् भएर उसलाई प्राय: कुटपिट गर्दथ्यो। आफ्नो प्रकाशित पुस्तक ‘हू इज मोनालिसा ’ इंसर्चमा अनेकौ समानताहरू गनाएकी छिन। पुस्तकमा अगाडि लेखिएको छ कि लियनार्दो जो कि डियूकको दरबारमा शाही कलाकार थिए, ईसाबेलाको एकदम निकट थिए। करीब ८ वर्ष पूर्व जापानमा दाँतको एक डाक्टरले यो भनेर सबैलाई हैरान पारिदिईका थिए कि मोनालिसाको रहस्यमयी मुस्कानको राज उनको माथि गिजामा अगाडिको दुइ दाँतहरू भाच्चिएको हुनु हो र त्यहि कारण उनको माथि ओठ एक तर्फ केही दबेको जस्तो दिखिन्छ, त्यहि कारण उनको एक माथि ओठ एक तर्फ भन्दा केही दबे जस्तो दिखाई दिइ रहेको छ। यही कारण हो कि अंजानमा मोनालिसा तथा रहस्यमय मुस्कान दिखाउ छिन जब कि वास्तवमा यो मुस्कराहट हैन बरु आफ्नो भच्चिएको दाँतबाट खाली भएको स्थानलाई जीब्रोले ओठहरूलाई ठेलनेको प्रयास गरदैछ जसबाट ओठ दबेको नदेखियोस। यो डाक्टर पछिल्लो धेरै वर्ष देखी मोनालिसामा अनुसन्धान गरिहेका थिए।
डिसेम्बर १९८६मा अमेरिकाको बेल लेबोट्रीमा कम्प्यूटर वैज्ञानिक सुश्री लिलीयन स्वाडजले आफ्नो अनुसन्धानको आधारमा यो भनेर पुरै विश्वमा तहल्का मचाई दिए कि लीयनार्दो विंचीको सुप्रसिद्ध कलाकृति मोनालिसा कुनै रहस्यमय युवतीको हैन बरु स्वयं चित्रकारको आफ्नो नै आत्म चित्र हो। आर्ट एण्ड एनटिक्स नामक पत्रिकामा प्रकाशित लेखमा सुश्री लिलीयनले दावा गरे कि १५१८मा रातो चक बनेको लिनार्डोविंचीको आत्मचित्र तथा मोनालिसाको चित्रलाई जब उनले छेउ-छेउ राखियो त यो देखेर दंगभ ईन कि लीयनार्दो तथा मोनालिसाको अनुहार, आँखा, गाला, नाक तथा कपालहरूमा अद्भत समानता छ। कम्प्यूटरको मददबाट जब मोनालिसाको अनुहार माथि लीयनार्दोको कपाल, दाढी तथा भवहे लागाएर हेरियो त त्यो पुरै तरिका लीयनार्दोमा परिवर्तित भईन। यसको विपरीत लीयनार्दोको अनुहारले यदि दाढी, कपाल्, जुङ्गा, भवे आदि हटा दियो भने लीयनार्दो मोनालिसामा बदलिन्छन।
स्वार्ड जीको कथन छ कि लीयनार्दोले मोनालिसाको रूपमा स्वयंको नारी चित्रण गरेको छ। उनले यसको पछि एक कलाकारको समलैंगिक हुनु प्रमुख कारण बताएको छन। यस कुराको प्रबल सम्भावना छ कि विंची समलैंगिक हुन र उभय लिंगी विषयहरू लाई कलाकृतिमा ढाल्नमा रूची राख्दा हुन तथा आफ्नो त्यहि प्रवित्तीको सन्दर्भमा स्वयंलाई नारी रूपमा चित्रित गरेर त्यसलाई मोनालिसा नाम दिए।
बाहिरी सूत्र
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]