राम मोहन
राम मोहन | |
|---|---|
 | |
| मृत्यु | मुम्बई |
| राष्ट्रियता |  भारतीय |
राम मोहन (अङ्ग्रेजी: Ram Mohan) एक भारतीय कार्टुन निर्माता र ग्राफिक्स डिजाइनर थिए ।[१] भारत सरकारको फिल्म प्रभागको कार्टुन फिल्म एकाईबाट आफ्नो कार्य जीवनको सुरुवात गरेका मोहनलाई भारतीय एनिमेसनका पिता मानिन्छन् ।[२] उनी सन् १९९५ मा स्थापित, मुम्बईमा अवस्थित ग्राफिटी मल्टिमिडियाका अध्यक्ष र प्रमुख रचानाकारी अधिकृत थिए । सन् २००६ मा उनले ग्राफिटी स्कूल अफ एनिमेसनको स्थापना गरे ।[३]
सन् १९७२ मा यू सेड इट र सन् १९८३ मा फायर गेम्सका लागि उनले सर्वोत्कृष्ट एनिमेसन फिल्मको श्रेणीमा दुई चोटी राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार जितेका थिए ।[४] सन् २००५ मा उनलाई मुम्बई अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र उत्सवमा आजीवन उपलब्धि पुरस्कार प्रदान गरिएको थियो ।[५] सन् २०१४ मा उनलाई भारत सरकारद्वारा पद्म श्री प्रदान गरिएको थियो ।[६][७]
बाल्यकाल र शिक्षा
[सम्पादन गर्नुहोस्]मद्रास विश्वविद्यालयबाट रसायन विज्ञानमा स्नातक गरेका मोहन आफ्नो स्नातकोत्तरका लागि मुम्बई सरेपनि सन् १९५६ मा उनले भारत सरकारको फिल्म प्रभागको कार्टुन फिल्म एकाईमा काम गर्न थाले । संयुक्त राज्य प्राविधिक सहयोग कार्यक्रममा वाल्ट डिज्नी एनिमेसन स्टुडियोजका क्लेर विक्सबाट उनले कार्टुन निर्माण र एनिमेसनका तरिका सिके । एक, अनेक और एकताका रचनाकार भीमसेन खुराना पनि मोहनसँगै कार्टुन फिल्म एकाई काम गर्थे ।[८]
कार्य जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन् १९६८ सम्म फिल्म प्रभागमा कार्टुन निर्माताका रूपमा काम गरेका मोहनले सन् १९७२ मा राम मोहन बायोग्राफिक्सको स्थापना गरे जुन सन् १९९८ मा युनाइटेड स्टुडियोजको युटिभी टून्सको भाग बन्यो ।[९]
मीनू मसानीको किताबबाट प्रेरित दिस इज इन्डियाको कार्टुन बनाई मोहनले आफ्नो कार्य जीवनको सुरुवात गरे ।[१०] उनले सन् १९६० देखि सन् १९६७ सम्म कार्टुन फिल्म एकाईका लागि टन्नै कथाको रचना र कार्टुनको निर्माण गरे जसमध्ये सन् १९६७ मा होमो सेप्सले सर्वोत्कृष्ट प्रयोगात्मक पुरस्कारको श्रेणीमा राष्ट्रिय पुरस्कार र सन् १९६८ मा केअसले लिपजीग छोटो चलचित्र उत्सवमा पुरस्कार जिते । उनले सन् १९६७ मा मन्ट्रियलमा आयोजित एनिमेसन फिल्मसम्बन्धि कार्यक्रममा पनि भाग लिएका थिए ।
सन् १९६८ मा उनले फिल्म प्रभाग छोडेर प्रसाद स्टुडियोजमा प्रमुख निर्माताको रूपमा काम गर्न थाले । सन् १९७२ मा उनले राम मोहन बायोग्राफिक्स नामक निर्माण कम्पनीको स्थापना गरे । सन् १९९२ मा उनले जापानका युगो साकोसँग सहनिर्देशन गरेको कार्टुन चलचित्र रामायण: श्री राम कथा पनि यही कम्पनीको रचना हो ।[११]
राम मोहनले बलदेव राज चोपडाको पति पत्नी और वो, सत्यजित रायको शतरंज के खिलाडी र मृणाल सेनको भुवन शोमेलगायत अन्य चलचित्रमा पनि एनिमेसनको काम गरेका छन् ।[१०]
राम मोहन भारतीय एनिमेसनका पिता मानिन्छन् । कयौँ भारतीय कार्टुन निर्माताले आफ्ना कार्य जीवन उनको स्टुडियोबाट सुरु गरेका छन् ।
चलचित्र
[सम्पादन गर्नुहोस्]| शीर्षक | वर्ष | भूमिका | टिप्पणी |
|---|---|---|---|
| केअस | सन् १९६७ | निर्देशक | एनिमेटेड छोटो चलचित्र |
| बाप रे बाप | सन् १९६८ | निर्देशक | एनिमेटेड छोटो चलचित्र
सर्वोत्कृष्ट छोटो चलचित्रको श्रेणीमामा राष्ट्रिय पुरस्कार |
| हसीना मान जाएगी | सन् १९६८ | एनिमेसन निर्देशक | शीर्षक अनुक्रम |
| भुवन शोमे | सन् १९६९ | एनिमेसन | |
| यू सेड इट | सन् १९७१ | निर्देशक | एनिमेटेड छोटो चलचित्र
एनिमेसन फिल्मको श्रेणीमा राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार |
| शतरंज के खिलाडी | सन् १९७७ | एनिमेसन निर्देशक | |
| पति पत्नी और वो | सन् १९७८ | एनिमेसन निर्देशक | गीत: "ना आज था ना कल था" |
| दो और दो पाँच | सन् १९८० | एनिमेसन निर्देशक | शीर्षक अनुक्रम |
| खूबसूरत | सन् १९८० | एनिमेसन | गीत: "कायदा कायदा" |
| इन्साफ का तराजु | सन् १९८० | शीर्षक डिजाइन | |
| बीवी-ओ-बीवी | सन् १९८१ | एनिमेसन निर्देशक | शीर्षक अनुक्रम |
| नदिया के पार | सन् १९८२ | तिवारी (ओमकार र चन्दनका काका) | |
| कामचोर | सन् १९८२ | एनिमेसन निर्देशक | |
| फायर गेम्स | सन् १९८३ | निर्देशक | एनिमेटेड छोटो चलचित्र
एनिमेसन फिल्मको श्रेणीमा राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार |
| मीना | सन् १९९१ - सन् २००१ | निर्देशक (सन् १९९१ - सन् २००१, १६ भाग)
पटकथा कलाकार (सन् १९९१ - सन् १९९५, ३ भाग) |
संयुक्त राष्ट्र सङ्घीय बालकोषद्वारा निर्मित बाल दूरदर्शन कार्यक्रम |
| रामायण: श्री राम कथा | सन् १९९२ | सहनिर्देशक (युगो साकोका साथ) | एनिमेटेड चलचित्र
भारतीय-जापानी रचना |
पुरस्कार, सम्मान तथा अलङ्कार
[सम्पादन गर्नुहोस्]- बाप रे बापको लागि सर्वोत्कृष्ट छोटो चलचित्रको श्रेणीमामा राष्ट्रिय पुरस्कार (सन् १९६९)
- यू सेड इटको लागि एनिमेसन फिल्मको श्रेणीमा राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार (सन् १९७२)
- परिवार नियोजन सङ्घ, भारत पटकथा लेखन (सन् १९७४)
- फायर गेम्सको लागि एनिमेसन फिल्मको श्रेणीमा राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार (सन् १९८३)[१२][१३]
- कम्युनिकेशन आर्ट्स गिल्ड (सन् १९९६)
- एडभर्टाइजिङ क्लब अवार्ड (सन् २००१)
- एज्रा मिर आजीवन उपलब्धि पुरस्कार (सन् २००३)
- पद्म श्री (सन् २०१४)
मृत्यु
[सम्पादन गर्नुहोस्]११ अक्टोबर २०१९ मा मुम्बईमा ८८ वर्षको उमेरमा राम मोहनको निधन भयो ।[१४]
सन्दर्भ सामग्री
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "भारतीय एनिमेसनका पिता ।", २७ जनवरी २०१४।
- ↑ राइट, जीन एन (२००५), एनिमेसन, लेखन र विकास: पटकथा देखि वास्तविकतासम्म ।, फोकल प्रेस, पृ: ३३, आइएसबिएन 978-0-240-80549-8।
- ↑ "एनिमेटेड सपना ।", द टेलिग्राफ, कोलकाता, ८ जुलाई २००६।
- ↑ "२० औँ राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार ।", अन्तर्राष्ट्रिय भारतीय चलचित्र उत्सव ।, मूलबाट ५ नोभेम्बर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ सेप्टेम्बर २०११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-११-०५ मिति
- ↑ "कार्टुन निर्माता सम्मानित ।", द हिन्दु, ५ फेब्रुअरी २००६।
- ↑ "कार्टुन निर्मातालाई पद्म श्री ।", २७ जनवरी २०१४।
- ↑ "पद्म श्रीको घोषणा ।", पत्र सूचना कार्यालय, सूचना एवम् प्रसारण मन्त्रालय, भारत सरकार, २५ जनवरी २०१४।
- ↑ "कार्टुनको लागि कहिल्यै नसक्किने माया ।", द हिन्दु, अन्तिम पहुँच ७ फेब्रुअरी २०१४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २००६-०५-२४ मिति
- ↑ निकोला डबसन (२००९), एनिमेसन र कार्टुनको ऐतिहासिक शब्दकोश ।, स्केरक्रो प्रेस, पृ: १४, आइएसबिएन 978-0-8108-6323-1।
- ↑ १०.० १०.१ गुरनानी, आनन्द, "भारतीय एनिमेसनका ३ सर्वोत्कृष्ट व्यक्तिहरू ।", एनिमेसन एक्सप्रेस। = Archive.today अभिलेखिकरण २०१२-११-२९ मिति
- ↑ "रामायण चलचित्र ।", द ब्रिटिश लाइब्रेरी बोर्ड, २००८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०३-०४ मिति
- ↑ "३१ औँ राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार ।", भारत अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र उत्सव, मूलबाट १२ नोभेम्बर २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ९ डिसेम्बर २०११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-११-१२ मिति
- ↑ "३१ औँ राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार (पिडिएफ) ।", चलचित्र उत्सव निर्देशनालय, अन्तिम पहुँच ९ डिसेम्बर २०११।
- ↑ http://www.animationxpress.com/index.php/latest-news/the-father-of-indian-animation-ram-mohan-passes-away-at-the-age-of-88