सौर्यमानक नेपाल सम्वत्

सौर्यमानक नेपाल सम्वत् पृथ्वीले सूर्य घुम्ने समयावधिमा आधारित छ । परम्परागत रूपमा चन्द्रमानक मात्र रहेको नेपाल सम्वत् ११४१ साल देखि सौर्यमानक पात्रो पनि विकसित भएको छ । सौर्यमानक नेपाल सम्वत्को प्रारम्भ बिन्दु ऐतिहासिक घटनाक्रमलाई मानिएको छ ।

महिना

सौर्यमानक नेपाल सम्वत्का बाह्र महिना यस प्रकारका छन् :

क्र.सं.	महिनाको नाम	उक्त महिनामा हुने दिन संख्या
१	कछला	३०
२	थिंला	३०
३	प्वँहेला	३०
४	सिल्ला	३०
५	चिल्ला	३०
६	चौला	२९ (+१)
७	बछला	३१
८	तछला	३१
९	दिल्ला	३१
१०	गुंला	३१
११	यंला	३१
१२	कौला	३१

दिन

नेपाल सम्वत्‌मा प्रत्येक वर्ष ३५५ दिन हुन्छ जसमा पहिलो पाँच महिना सम्म प्रत्येक महिनामा ३० दिन, छैँठौँ महिनामा २९ दिन र बाँकीका छ महिना (सातौँ महिना देखि बाह्रौँ महिना) सम्म प्रत्येक महिना ३१ दिन हुने गर्दछ । नेपाल सम्वत्‌मा मितिहरूलाई 'न्हिल्याः' भनिन्छ ।

अधिक दिन

सौर्यमानक नेपाल सम्वत्‌मा 'तँसा दिं' (अधिक दिन)को अवधारणा रहेको पाइन्छ । प्रत्येक वर्ष ३६५ दिन रहने तर पृथ्वीले सूर्यलाई घुम्न लगाउने वास्तविक समय ३६५.२५ दिन रहेको र वर्षेनी ०.२५ दिनले पात्रो चक्र पछाडी पर्दै जानबाट रोक्न अधिक दिनको अवधारणा रहेको हुन्छ । कुनै वर्षको अङ्कमा ८८० जोडी उक्त अङ्क ४ ले समविभाजन हुन्छ, तर पुनः १००बाट समविभाजन हुँदैन र यदि १००बाट समविभाजन भए ४००बाट पनि समविभाजन हुँदा त्यस वर्षमा 'तँसा दिं' भनी एक दिन थप्ने गर्दछन् । नेसं ११४१ यताको १०० वर्ष सम्म 'तँसा दिं' (अधिक दिन) रहने वर्षहरू : ११४४, ११४८, ११५२, ११५६, ११६०, ११६४, ११६८, ११७२, ११७६, ११८०, ११८४, ११८८, ११९२, ११९६, १२०४, १२०८, १२१२, १२१६, १२२०, १२२४, १२२८, १२३२, १२३६, १२४० ।

प्रचलन

नेपाल सम्वत्‌मा व्यवहारिकताको पक्ष थपिएको खुशियालीमा विभिन्न व्यक्ति व्यक्तित्व र संघ संस्थाहरूद्वारा क्रमशः नेपाल सम्वत् अपनाउने, प्रयोग गर्ने र प्रचारप्रसार गर्ने थालनी गरेका छन् । नेपाल सम्वत्‌लाई आधार मानी अभियानहरू समेत संचालन भएका छन् ।

शताब्दी

नेपाल सम्वत् अनुसार अहिले १२औँ शताब्दीमा छ । 'सच्छि दँ दीगु' अर्थात् 'सय वर्षको विश्राम' अर्थमा शताब्दीलाई 'सदि' भनिन्छ । नेपाल सम्वत् वर्ष १ देखि सुरु भएको हुनाले १ देखि १००को मानकलाई शताब्दी भनिन्छ । यस शताब्दी नेसं ११०१ सालमा सुरु भएको र नेसं १२०० सालमा अन्त्य हुनेछ ।

हेर्नुहोस्

• नेपाल सम्वत्
• चन्द्रमानक नेपाल सम्वत्