व्यवस्थापिका

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
(विधायिकाबाट अनुप्रेषित)
संयुक्त राज्य अमेरिकाको व्यवस्थापिका क्यापिटोल भवन वासिंटन डिसी

व्यवस्थापिका (Legislature) भनेको देश, राष्ट्र वा सहर जस्ता राजनीतिक निकायका लागि कानून बनाउने अधिकार भएको सभा हो। व्यवस्थापिका प्रायः सरकारको कार्यपालिकान्यायपालिका जस्ता अंग भन्दा फरक र भिन्न हुन्छ।

व्यवस्थापिकाले बनाएका कानुनहरूलाई सामान्यतया प्राथमिक कानून भनिन्छ। थप रूपमा, व्यवस्थापिकाले बजेटमा संशोधन गर्ने अधिकारसहित, शासनको कार्य अवलोकन र नियन्त्रण गर्ने अधिकार राख्छ।

व्यवस्थापिकाका सदस्यहरूलाई विधायक वा सांसद वा सभासद भनिन्छ। प्रजातन्त्रमा, विधायकहरू प्रायः लोकप्रिय रूपमा निर्वाचित हुन्छन्, यद्यपि अप्रत्यक्ष निर्वाचन र कार्यपालिकाद्वारा नियुक्ति पनि प्रयोग गरिन्छ। विशेष गरी माथिल्लो सदन रहेको द्विसदनीय व्यवस्थापिकाको लागि अप्रत्यक्ष निर्वाचन र कार्यपालिकाद्वारा नियुक्ति बाट सांसदहरू छानिन्छन्।

कार्य[सम्पादन गर्नुहोस्]

प्रजातान्त्रिक व्यवस्थापिकाका छ वटा प्रमुख कार्यहरू हुन्छन्: प्रतिनिधित्व, विचार विमर्श, कानून निर्माण, खर्चलाई अधिकार दिने, सरकार बनाउने, र निरीक्षण गर्ने।[१]

प्रतिनिधित्व[सम्पादन गर्नुहोस्]

विचार विमर्श[सम्पादन गर्नुहोस्]

कानून निर्माण[सम्पादन गर्नुहोस्]

व्यवस्थापिका भनेको देश, राष्ट्र वा सहर जस्ता राजनीतिक निकायका लागि कानून बनाउने अधिकार भएको सभा हो।

खर्चलाई अधिकार दिने,[सम्पादन गर्नुहोस्]

खर्चलाई अधिकार दिने शक्तिको उत्पत्ति विधायिकाहरूसँग सामान्यतया सरकारी बजेटहरू पारित वा अस्वीकार गर्नेमा हुन्छ।[२] यो शक्ति वास्तवमा प्रभावकारी हुनको लागि, विधायिकाले बजेट परिमार्जन गर्न सक्षम हुनुपर्दछ, प्रभावकारी समिति प्रणाली, विचारको लागि पर्याप्त समय, साथै प्रासंगिक पृष्ठभूमि जानकारीमा पहुँच हुनुपर्दछ।[२]

सरकार निर्माण[सम्पादन गर्नुहोस्]

सरकारको निरीक्षण[सम्पादन गर्नुहोस्]

आकार[सम्पादन गर्नुहोस्]

चीनको व्यवस्थापिका राष्ट्रिय जन कांग्रेस

देश अनुसार व्यवस्थापिकाहरू तिनीहरूको आकारमा व्यापक रूपमा भिन्न हुन्छन्। राष्ट्रिय विधायिकाहरू मध्ये, चीनको राष्ट्रिय जन कांग्रेस २,९८० सदस्यहरू सहित सबैभन्दा ठूलो छ,[३] जबकि भ्याटिकन सिटीको पोन्टिफिकल कमिसन ७ सहित सबैभन्दा सानो व्यवस्थापिका हो ।[४] यी दुवै व्यवस्थापिकामा लोकतान्त्रिक रूपमा निर्वाचित हुँदैन: पोन्टिफिकल कमिसनका सदस्यहरू पोपद्वारा नियुक्त हुन्छन् र राष्ट्रिय जन कांग्रेस एक दलीय राज्यको सन्दर्भ मा अप्रत्यक्ष रूपमा निर्वाचित हुन्छन्। ।[३][५]

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. Hague, Rod (१४ अक्टोबर २०१७), Political science : a comparative introduction, पृ: 128–130, आइएसबिएन 978-1-137-60123-0, ओसिएलसी 961119208 
  2. २.० २.१ Hague, Rod (१४ अक्टोबर २०१७), Political science : a comparative introduction, पृ: 131–132, आइएसबिएन 978-1-137-60123-0, ओसिएलसी 961119208 
  3. ३.० ३.१ "IPU PARLINE database: "General information" module", IPU Parline Database, International Parliamentary Union, मूलबाट ६ अगस्ट २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० अप्रिल २०१९ 
  4. "Vatican City State", Vatican City State, मूलबाट २५ नोभेम्बर २०१८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० अप्रिल २०१९ 
  5. Pope John Paul II (२६ नोभेम्बर २०००), "Fundamental Law of Vatican City State", Vatican City State, मूलबाट २६ फेब्रुअरी २००८-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ३० अप्रिल २०१९