भारतीय रुपैयाँ

भारतीय रुपैयाँ
भारतीय रुपैयाँ को बैङ्क नोट भारतीय रुपैयाँको सिक्का
आइएसओ ४२१७
कोड	INR
मूल्यवर्ग
उप एकाई
​1⁄100	पैसा
चिह्न	₹
पैसा
जनसाङ्ख्यिकी
आधिकारिक राष्ट्र(हरू)	भारत भुटान नेपाल
अनाधिकारिक राष्ट्र(हरू)	जिम्बाब्वे
जारीकर्ता
केन्द्रीय बैङ्क	भारतीय रिजर्व बैङ्क
वेबसाइट	www.rbi.org.in

भारतीय रुपैयाँँ (प्रतीक: ₹; कोड: INR) भारतीय गणतन्त्रको आधिकारिक मुद्रा हो। रुपैयाँलाई १०० पैसामा विभाजित गरिएको छ, यद्यपि २०२३ को अनुसार, १ रुपैयाँको सिक्का प्रयोगमा सबैभन्दा कम मूल्य हो जबकि ५०० रुपैयाँँ उच्चतम हो। मुद्रा जारी गर्ने कार्य भारतीय रिजर्भ बैङ्क द्वारा नियन्त्रण गरिन्छ।

इतिहास

भारतीय रुपैयाँँको इतिहास लगभग ६ औं शताब्दी ईसा पूर्वमा पुरातन भारतमा फर्किएको छ: प्राचीन भारत चिनियाँ वेन र लिडियन राज्यका साथसाथै संसारमा सबैभन्दा प्रारम्भिक सिक्का जारीकर्ताहरू मध्ये एक थियो। गुप्त साम्राज्यले चन्द्रगुप्त द्वितीय द्वारा पहिलेका पश्चिमी क्षत्रपहरूबाट स्पष्ट रूपमा प्रभाव पारेको ठूलो सङ्ख्यामा चाँदीका सिक्काहरू उत्पादन गरे। चाँदीको रूपक (संस्कृत: रूपक) सिक्काको तौल लगभग २० रास (२.२६७८ ग्राम) थियो।

विश्वव्यापी रुपैयाँको उपयोग

भारतको विभाजन पछि, पाकिस्तानी रुपैयाँ अस्तित्वमा आयो, सुरुमा भारतीय सिक्का र भारतीय मुद्रा नोटहरू प्रयोग गरी "पाकिस्तान" को साथ ओभरस्ट्याम्प गरिएको थियो। पहिले भारतीय रुपैयाँ अडेन, ओमान, दुबई, कुवेत, बहराइन, कतार, ट्रुसियल राज्यहरू, केन्या, टांगानिका, युगान्डा, सेशेल्स र मौरिसस सहित अन्य देशहरूको आधिकारिक मुद्रा थियो। भुटानी न्गुल्त्रुम भारतीय रुपैयाँ संग बराबर मा पेग गरिएको छ; भुटानमा दुवै मुद्राहरू स्वीकार गरिन्छ। नेपाली रुपैयाँ ०.६२५ मा पेग गरिएको छ; भुटान र नेपालमा भारतीय रुपैयाँ स्वीकार गरिन्छ। २९ जनवरी २०१४ मा, जिम्बाब्वेले भारतीय रुपैयाँलाई कानूनी टेन्डरको रूपमा प्रयोग गर्न थप्यो।