एमाली इमी नुथर
एमी नोथर
[सम्पादन गर्नुहोस्]एमी नोथर (Emmy Noether) एक प्रमुख जर्मन गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको आधुनिक विकासमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएकी छन्। उनी विशेष गरी "नोथरको थ्योरम" को लागि प्रख्यात छिन् जुन सैद्धान्तिक भौतिकी र गणितमा क्रान्तिकारी मानिन्छ।
१. प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
[सम्पादन गर्नुहोस्]एमी नोथर
[सम्पादन गर्नुहोस्]एमी नोथर (Emmy Noether) एक प्रमुख जर्मन गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको आधुनिक विकासमा अत्यन्त महत्वपूर्ण योगदान पुर्याएकी छन्। उनलाई "नोथरको थ्योरम" को लागि प्रख्यात मानिन्छ, जसले गणित र भौतिकीको क्षेत्रमा क्रान्तिकारी प्रभाव पार्यो।
१. प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा
[सम्पादन गर्नुहोस्]- जन्म: २३ मार्च १८८२, हेरलिङ्गेन, जर्मनी
- पिता: मैक्स नोथर, गणितज्ञ
- मातृ: डेउनीज नोथर
- शिक्षा:
- प्रारम्भिक शिक्षा: स्थानीय विद्यालयमा
- विश्वविद्यालय शिक्षा: बर्लिन विश्वविद्यालय (१८९९-१९०३), गोट्टिङेन विश्वविद्यालय (१९०३-१९०७)
एमी नोथरले गणितको अध्ययनको लागि प्रारम्भिक शिक्षापछि बर्लिन र गोट्टिङेन विश्वविद्यालयमा आफ्नो अध्ययन जारी राखिन्। उनले गणितका विभिन्न क्षेत्रहरूमा गहिरो अध्ययन गरिन् र महत्वपूर्ण अनुसन्धान गरिन्।
२. वैज्ञानिक कार्य
[सम्पादन गर्नुहोस्]नोथरको थ्योरम:
- थ्योरम: नोथरको थ्योरमले सिमेट्री र कन्जरवेशन कानूनबीचको सम्बन्धलाई स्पष्ट पार्छ। यो थ्योरम गणितीय भौतिकीमा महत्वपूर्ण छ र भौतिकीका प्रमुख सैद्धान्तिकताहरूलाई आधार प्रदान गर्दछ।
- महत्व: नोथरको थ्योरमले गणितीय संरचनाहरूको अध्ययनमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरेको छ र यसले आधुनिक गणित र भौतिकीमा गहिरो प्रभाव पार्न सफल भएको छ।
अल्जेब्रा र गणितीय संरचनाहरू:
- नोथर रिंग्स: उनले नोथर रिंग्सको अवधारणा प्रस्तुत गरिन्, जुन गणितीय संरचनाहरूको अध्ययनमा महत्वपूर्ण छ।
- मोड्युलर फॉर्म: उनले मोड्युलर फॉर्मको अध्ययनमा योगदान पुर्याइन्, जसले गणितको क्षेत्रमा नयाँ दृष्टिकोण ल्याएको छ।
अन्य योगदान:
- गणितीय संरचनाहरू: उनले सामूहिक र आंतरिक संरचनाहरूको अध्ययन गर्दै गणितीय विधिहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्।
- अल्जेब्रा र गणितीय विश्लेषण: नोथरले गणितीय विश्लेषण र अल्जेब्रा क्षेत्रहरूमा अत्यन्त महत्वपूर्ण अनुसन्धान गरिन्।
३. अकादमिक र पेशागत जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]अध्यापन र अनुसन्धान:
- गोत्तिङेन विश्वविद्यालय: उनले आफ्नो अधिकांश पेशागत जीवन गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा बिताइन्। यहाँ उनले गणित विभागमा महत्वपूर्ण भूमिकामा रहेर अनुसन्धान र शिक्षण कार्यहरू सम्पन्न गरिन्।
- अध्यापन शैली: नोथरको शिक्षण शैली विश्लेषणात्मक र क्रिटिकल थिंकिङमा केन्द्रित थियो। उनले गणितका जटिल समस्याहरूलाई सरल र स्पष्ट रूपमा व्याख्या गर्न सक्षम थिइन्।
प्रविधिक समस्याहरू:
- नाजी शासन: जर्मन नाजी शासनको समयमा, विशेष गरी महिला शिक्षामा रहेको भेदभावका कारण नोथरलाई समस्याहरू भोग्नुपरेको थियो। तर उनले आफ्ना योगदानलाई निरन्तर जारी राखिन्।
४. पुरस्कार र सम्मान
[सम्पादन गर्नुहोस्]- जर्मन गणित समाज पुरस्कार: गणितको क्षेत्रमा उत्कृष्ट योगदानको लागि विभिन्न पुरस्कार प्राप्त गरिन्।
- प्रोफेसरको नियुक्ति: गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा गणित विभागको प्रमुख र प्रोफेसरको रूपमा नियुक्त गरिइन्।
- सम्मान: नोथरलाई गणितीय क्षेत्रको विशेष योगदानको लागि ठूलो सम्मान प्राप्त भएको छ।
५. मृत्यु
[सम्पादन गर्नुहोस्]- मृत्यु: १४ अप्रिल १९३५, गोत्तिङेन, जर्मनी
उनको मृत्युले गणितीय समुदायमा एक ठूलो खालीपन सिर्जना गर्यो। उनको योगदानलाई गणितीय इतिहासमा सदैव सम्मानपूर्वक सम्झिनु पर्नेछ।
निष्कर्ष:
एमी नोथर एक अत्यन्त प्रभावशाली गणितज्ञ थिइन् जसले गणितको विभिन्न क्षेत्रहरूमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याइन्। उनका थ्योरम र अनुसन्धानले गणितीय सिद्धान्तहरूको समझमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याएको छ र उनले गणित र भौतिकीको विकासमा एक अमूल्य भूमिका खेलिन्।
- जन्म: २३ मार्च १८८२, हेरलिङ्गेन, जर्मनी
- पिता: मैक्स नोथर, गणितज्ञ
- मातृ: डेउनीज नोथर
- शिक्षा: एमी नोथरले गणितको अध्ययन गर्न बर्लिन विश्वविद्यालय र गोट्टिङेन विश्वविद्यालयमा शिक्षा प्राप्त गरिन्।
२. वैज्ञानिक कार्य
[सम्पादन गर्नुहोस्]गणितीय योगदान:
- नोथरको थ्योरम: एमी नोथरको प्रमुख योगदान गणित र भौतिकीको क्षेत्रमा "नोथरको थ्योरम" हो। यो थ्योरमले सिमेट्री र कानूनी संर्वाचनबीचको सम्बन्धलाई स्पष्ट पार्दछ, र यसले आधुनिक गणित र भौतिकीमा महत्वपूर्ण प्रभाव पारेको छ।
- अल्जेब्रा र गणितीय संरचनाहरू: उनले सामूहिक र आंतरिक संरचनाहरूको अध्ययन गर्दै गणितीय क्षेत्रहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्।
- नोथर रिंग्स र मोड्युलर फॉर्म: उनले नोथर रिंग्सको अवधारणा प्रस्तुत गरिन् र मोड्युलर फॉर्ममा योगदान पुर्याइन्।
३. अकादमिक र पेशागत जीवन
[सम्पादन गर्नुहोस्]अध्यापन र अनुसन्धान:
- एमी नोथरले आफ्नो पेशागत जीवनको अधिकांश समय गोत्तिङेन विश्वविद्यालयमा बिताइन्, जहाँ उनी गणित विभागमा एक प्रमुख सदस्य थिइन्।
- उनले गणितका विभिन्न क्षेत्रमा अनुसन्धान गरिन् र गणितीय समुदायमा ठूलो सम्मान प्राप्त गरिन्।
प्रविधिक समस्याहरू:
- नोथरले जर्मन नाजी शासनको समयमा, विशेष गरी महिलाहरूको शिक्षामा रहेका भेदभावका कारण समस्याहरू भोग्नुपरेको थियो।
४. पुरस्कार र सम्मान
[सम्पादन गर्नुहोस्]- एमी नोथरलाई गणितका क्षेत्रको विशेष योगदानको लागि विभिन्न पुरस्कार र सम्मान प्राप्त भएका छन्। उनले आफ्नो जीवनको अन्तिम चरणमा गणितीय समुदायबाट ठूलो सम्मान प्राप्त गरिन्।
५. मृत्यु
[सम्पादन गर्नुहोस्]- मृत्यु: १४ अप्रिल १९३५, गोत्तिङेन, जर्मनी
निष्कर्ष:
एमी नोथर गणितका क्षेत्रमा एक अत्यन्त महत्वपूर्ण व्यक्तित्व थिइन् जसले गणितीय थ्योरम र संरचनाहरूमा नयाँ दृष्टिकोण प्रस्तुत गरिन्। उनका योगदानहरूले गणित र भौतिकीको अध्ययनलाई नयाँ दिशा प्रदान गरेको छ र उनलाई गणितीय इतिहासमा एक अमर स्थान दिएको छ।