ख्ये बुमसा

ख्ये बुमसा सिक्किमी प्रवासी कथाहरूमा पूर्वी तिब्बतको खाममा रहेको मिन्याक हाउसबाट १३ औं शताब्दीका राजकुमारको रूपमा नाम दिइएको छ। उनका बुबा आफ्नो परिवारसहित चुम्बी उपत्यकामा बसाइँ सरेर राज्य स्थापना गरे। ख्ये बुमसाले वर्तमान सिक्किममा लेप्चाहरूसँग गठबन्धन स्थापना गरेर यसलाई अझ विस्तार गर्यो। सिक्किमका छोग्याल शासकहरू ख्ये बुमसाका सन्तान हुन् भनिन्छ।

कथाहरू

कथाको तिब्बती संस्करणमा, ख्या बुमसाका बुबा, मिन्याकका युवराज, ले एक रात दिव्य दर्शन देखेर उनलाई सिक्किमको यात्रा गर्न निर्देशन दिए, जहाँ उनका सन्तानहरू शासक बन्ने निश्चित छन्। राजकुमार आफ्नो परिवारसँग मध्य तिब्बतमा तीर्थयात्रामा जाँदा थप दुई सन्देशहरू देखा पर्छन्। तीर्थयात्राको क्रममा, परिवार शाक्य क्षेत्रको भ्रमण गर्दछ जहाँ शासकले मन्दिर निर्माण गरिरहेको छ तर स्तम्भहरू उठाउन असमर्थ छ। ख्ये बुमसाले आफ्नै बलले स्तम्भहरू खडा गर्छन्। नाम ग्याड 'बम बसग्स (अर्थ "१०००,००० च्याम्पियनहरूको संचय" को रूपमा बुझिएको) यो उपलब्धिको मान्यतामा उहाँलाई दिइएको छ। उनले यस क्षेत्रको कुलीन परिवारबाट दुलही पनि पाउँछन्।

धेरै संकेतहरू प्राप्त गरेपछि, परिवार चुम्बी उपत्यकाको यात्रा गर्दछ। तिनीहरूले फरीमा मन्दिर निर्माण गर्छन् र सम्भवतः अर्को खम्बुमा। आफ्नो बुबाको मृत्यु पछि, ख्ये बुमसा थप दक्षिण यात्रा गरी चुम्बीमा बसोबास गर्छन्, जहाँ उनले घर बनाउँछन्। उसको भुटानी पहलवानसँग झगडा छ, तर उसलाई पराजित गर्दछ।

चुम्बीमा तीन वर्ष बसेपछि खे बुमसा र उनकी श्रीमतीले सन्तान जन्माउन सकेका छैनन्। त्यसपछि बुमसा लेप्चा पवित्र पुरुष, द कोंग टेक लाई भेट्न चोला पहाडहरूमा सिक्किम जान्छ। कथाको तिब्बती संस्करणमा, पवित्र मानिसलाई गुरुइ स्प्रुल पाको रूपमा वर्णन गरिएको छ, शाब्दिक रूपमा, "गुरुको उत्सर्जन (रिन्पोछे)"। उनी बाँसको झुपडीमा बस्ने भनिन्छ, विभिन्न प्रकारका शमनवादी लुगा लगाएर सिंहासनमा बस्छन्। गुरुको आशिर्वादले यो दम्पतीका तीन छोरा छन् र भविष्यमा यी सन्तानको सन्तानले लेप्चा जनजातिलाई एकीकरण गर्ने गुरुले भविष्यवाणी गरेका छन्। केहि समय पछि, ख्या बुमसा गुरुलाई धन्यवाद दिन फेरि सिक्किमको यात्रा गर्छन्। बैठकपछि गठबन्धन स्थापना गरी नौ वटा ढुङ्गाको खम्बा खडा गरी सगरमाथाको साक्षीमा पशुबलि र अन्य अनुष्ठानसहित छाप लगाइन्छ। कञ्चनजङ्घा। अनुष्ठान गरिएको ठाउँलाई पछि कबी लुङ्शोक (लामो चोक अर्थात् पूजाको लागि खडा गरिएको लामो ढुङ्गा ) भनेर चिनिन थालिएको भनिएको छ र लेप्चा र भुटियाबीचको एकताको दिनलाई जनाउने दिनलाई आजसम्म पाङ-लबसोलका रूपमा मनाइन्छ। उनका तीन छोराहरू सिक्किममा बसोबास गर्छन्, र बीचको छोरा मी डपोन रबको अन्ततः वंशज फुन्टसोग नामग्याल छ, जो सिक्किमको पहिलो छोग्याल बन्छ।

सिक्किमे लेप्चा कथाले एउटै कथा बताउँछ, तर केही महत्त्वपूर्ण भिन्नताहरू सहित। ख्ये बुमसालाई लेप्चाहरू जो खे बु भन्छन्। तिनीहरूको कथा अनुसार, चिनियाँ र मङ्गोलहरूको दबाबका कारण खे बुमसाले "केही मानिसहरू" संग आफ्नो देश छोडे। (यो सम्भवतः १५६६ को आसपास हो।) चुम्बी उपत्यकाको कुनै उल्लेख छैन। तर कथालाई थाहा छ कि खे बुमसा बच्चाहरूको सहयोगको लागि द कोंग टेकमा आए र पछि उहाँलाई धन्यवाद दिन फर्के। यद्यपि कंग टेकले ख्या बुमसाका छोराहरूले सिक्किममा आक्रमण गर्ने कुरा बुझेको बताइएको छ। त्यसैले उनले कञ्चनजङ्घाको अगाडि बुमसा र उनका छोराहरूलाई रगत संस्कारद्वारा त्यसो नगर्ने प्रतिज्ञा गराए।

पुस्तकहरू

• Mullard, Saul (२०११), Opening the Hidden Land: State Formation and the Construction of Sikkimese History, BRILL, आइएसबिएन 978-90-04-20895-7। 
• Siiger, Halfdan (१९६७), The Lepchas: Culture and Religion of a Himalayan People, Part I, Copenhagen: The National Museum of Denmark। 
• Steinmann, Brigitte (२००३–२००४), "National Hegemonies, Local Allegiances: Historiography and ethnography of a Buddhist kingdom", European Bulletin of Himalayan Research, 25/26: 145–167।