लक्ष्मी शर्मा

लक्ष्मी शर्मा
शर्मा २०१७ मा
जन्म	काठमाडौँ, नेपाल
राष्ट्रियता	नेपाली
चिनारीको कारण	अटो रिक्सा चलाउने पहिलो महिला हुन्

लक्ष्मी शर्मा (अङ्ग्रेजी: Laxmi Sharma, जन्म वि.स २००६), एक नेपाली महिला उद्यमी हुन्। उनी अटो रिक्सा चलाउने पहिलो महिला हुन् र नेपालमा पहिलो बटन कारखाना स्थापना गर्नु भएको थियो। शर्माको सानै उमेरमा विवाह भएको थियो, सम्बन्ध विच्छेदपछि १६ वर्ष घरेलु कामदारको रूपमा काम गर्नु भएको छ। उँहाले पछि रिक्सा चलाउन थाल्नु भएको थियो। महिला चालक भएको भन्दै दुव्र्यवहार भए पनि उनले बटन बनाउने कम्पनी लक्ष्मी वुड क्राफ्ट उद्योग खोल्नु भएको छ। बटनहरू जर्मनी, स्विजरल्यान्ड, जाम्बिया, डेनमार्क र संयुक्त राज्य अमेरिकामा निर्यात गरिएको थियो।

व्यक्तिगत जीवन

शर्माले शाही दरबारमा काम गर्नु भएको थियो, जहाँ उनले पूजाको समयमा फूल टिप्नुपर्थ्यो, त्यसपछि उनले कोठा सफा गर्नुपर्थ्यो र राजकुमारीसँग समय बिताउनुपर्थ्यो। शर्माले महिनामा करिब २० नेपाली रुपैयाँ पाउनुहुन्थ्यो। रानी बितिसकेपछि घरमै मिलाउनु पर्यो। उनले भनिन्: "मलाई बच्चाको रूपमा यस्तो कठोर जीवनशैली परिवर्तनहरू समायोजन गर्न गाह्रो थियो - एउटा दरबारमा बस्ने, जहाँ मानिसहरूले मेरो हेरचाह गरे, घर फर्कने, जहाँ मैले खाना पकाउन र सफा गर्न सिक्नुपर्‍यो।"

१३ वर्षको उमेरमा शर्माको विवाह भएको थियो, श्रीमान्सँगै उनका तीन छोरीहरू थिएँँ। सानै उमेरमा उनी तयार भएनन् तर बच्चा जन्माउन बाध्य हुनुभएको थियो। उनले आफ्नो पहिलो सन्तान गुमाएकी थिइन् किनभने उनी "शारीरिक वा मानसिक रूपमा बच्चा जन्माउन तयार थिएँँनन्"। उनले प्रक्रियालाई "भावनात्मक रूपमा आघात गर्ने" भनेर वर्णन गर्छिन्। विवाह भएको चौध वर्ष पछि, तिनीहरूले सम्बन्ध विच्छेद गरे किनभने उनलाई उनको श्रीमानले अपमान गर्थे।

उनी पनि आफ्ना छोराछोरीलाई अपमानजनक वातावरणमा हुर्काउन चाहँदैनन्। उँहाले आफ्ना छोराछोरीको पालनपोषण गर्नको लागि, लगभग १६ वर्ष घरेलु कामदारको रूपमा काम गर्नुभएको थियो।

करियर

सन् १९८१ मा, शर्माले लगभग १०,००० नेपाली रुपैयाँ (सन् १९८१ मा लगभग US$ ८०) मा अटो-रिक्शा (टेम्पो) किन्नुभएको थियो, जुन उनले आफ्नो परिवारका सदस्यहरूबाट उधारो लिनु भएको थियो।८ उहाँले टेम्पो चलाउन एकजना मानिसलाई पनि काममा राख्नु भएको थियो। शर्माले मेकानिकको तालिम लिनु भएको थियो, आठ महिना नेपालमा र तीन महिना भारतमा अध्ययन गर्नु भएको थियो। उनले टेम्पोबाट कुनै नाफा कमाउन नसकेकाले टेम्पो चलाउने निर्णय गर्नु भएको थियो। उनले लाइसेन्स बिना करिब चार वर्षसम्म टेम्पो चलाइरहेकी थिइन्, आफुलाई चाहिन्छ भन्ने थाहा थिएँँन। उनलाई अटो-रिक्शा चलाउने पहिलो महिलाको रूपमा श्रेय दिइन्छ। शर्माले पछि टेम्पो चलाएकोमा उनको समुदायबाट अपमानित र उत्पीडन भएको खुलासा गरिन्। उनले थपे: "पुरुषहरूले उनलाई उत्पीडन गरे - यौन अनैतिकताहरू बनाउँदै, उनको कपाल ताने, उनलाई छुने प्रयास गरे। कहिलेकाहीँ महिला यात्रुहरूले पनि भाडा तिर्न अस्वीकार गरे किनभने, एक महिलाको रूपमा, उनले कुनै खतरा उत्पन्न गरेनन्।" पछि उनले दिनको १०० रुपैया (२०२० मा US$०.८०) कमाउन थाले। यसबाहेक, उनले पाँच टेम्पो किन्नुभएको थियो।

दुई वर्षपछि, ड्राइभिङ छोडेपछि, उनले लक्ष्मी वुड क्राफ्ट उद्योग, बटन कारखाना खोल्नु भएको थियो। यो नेपालको पहिलो बटन कारखाना हो। उनले कारखानामा चार जनालाई काममा राख्नु भएको थियो। तिनीहरूले "जानवरहरूको हड्डी र सिङहरू, विशेष गरी भैंसीहरूको हड्डी" बाट बटनहरू बनाउने गर्थे। उनको बटन जर्मनी, स्विट्जरल्यान्ड, जाम्बिया, डेनमार्क र संयुक्त राज्य अमेरिका निर्यात गरिएको थियो। उनले बिक्रीलाई "उनीहरूले तातो केक जस्तै बेच्न थाले" भनेर वर्णन गर्छिन् तर सुरुमा उनले "आफ्नो परिश्रमको फल सङ्कलन गर्न गएको बेला शारीरिक दुर्व्यवहारको कथाहरू सुनाउने" सम्झन्छन्। बटन राल्फ लरेन र जारा सहित प्रमुख कम्पनीहरू द्वारा आयात गरिन्छ। कम्पनीले लगभग पन्ध्र हजार डिजाइन बटनहरू बनाएको छ। शर्माले पुस्तकालयमा धेरै समय बिताएकी थिइन् जहाँ उनले आफूलाई "युरोपियन कला र शिल्प र प्रयोग गरिएका उपकरणहरू" बारे सिकाइन्।