वैद्य

आयुर्वेद वा अन्य परम्परागत चिकित्सा पद्धतिको अभ्यास गर्ने चिकित्सकहरू लाई वैद्य वा कविराज भनिन्छ। 'वैद्य' को शाब्दिक अर्थ 'ज्ञान भएको व्यक्ति' हो। आधुनिक 'डाक्टर' यसको पर्यायवाची हो। अधिक अनुभवी वैद्यलाई 'कविराज' भनिन्छ। भारतीय उपमहाद्वीपमा निजि वैद्य राख्ने गरिन्थ्यो जसलाई "राजवैद्य " भनिन्थ्यो।

• भारतका केही भागहरूमा 'वैद्य', 'बैद्य' वा 'वैद्यन' उपनाम पनि छन्।

चरकसंहितामा दुई प्रकारका वैद्यहरू उल्लेख गरिएको छ - (१) प्राणाभिसार वैद्य, र (२) रोगभिसार वैद्य (चरकसंहिता अध्याय २९, धारा ५ )।

वैद्यको गुण

    तत्त्वाधिगतशास्त्रार्थो दृष्टकर्मा स्वयंकृती।

    लघुहस्तः शुचिः शूरः सज्जोपस्करभेषजः॥ १९

    प्रत्युत्पन्नमतिर्धीमान् व्यवसायी विशारदः।

सत्यधर्मपरो यश्च स भिषक् पाद उच्यते॥ २० ( सुश्रुतसंहिता )

ठीक प्रकारले शास्त्र पढेको, ठीक प्रकारले शास्त्रको अर्थ बुझेको, छेदन स्नेहन आदीन कर्म देखेको तथा स्वयं आफैले गरेको, भित्र र बाहिर पवित्र (राज-तम रहित), शूर (विषादी रहित ), अग्रोपहरणीय अध्यायम वर्णित सर-सामान सहित, प्रत्युत्पन्नमति (उत्कृष्ट प्रतिभा-बुद्धि भएको), बुद्धिमान, व्यवसायी (उत्साहसम्पन्न), विशारद (पण्डित), सत्यनिष्ट, धर्मपरायण - यी सबै वैद्यका विशेषता हुन्।

यो पनि हेर्नुहोस्

• डाक्टरको शपथ
• चिकित्सक