जाभानी भाषा

जाभानिज
ꦧꦱꦗꦮ Basa Jawa
Basa (language) written in the Javanese script
उच्चारण	ढाँचा:IPA-jv
मूलभाषी	Java (Indonesia)
रैथाने(हरू)	९ करोड ५० लाख इन्डोनेसियाका जाभानिजहरू (जनगणना २०११)
मातृभाषी वक्ता	८२ million
भाषा परिवार	अष्ट्रोनेशियन जाभानिज
प्रारम्भिक रूप	प्राचीन जाभानिज
स्तरीय स्वरूप	Kawi (Early standard form) Surakartan Javanese (Modern standard form)
आञ्चलिक भाषाहरू	जाभानिज
लिपि	Latin script Javanese script Pegon alphabet
सरकारी दर्जा
आधिकारिक भाषा	ढाँचा:Country data Special Region of Yogyakarta (with Indonesian Language)
अल्पसङ्ख्यक भाषाको रूपमा मान्यता	Malaysia Suriname New Caledonia
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-१	jv
आइएसओ ६३९-२	jav
आइएसओ ६३९-३	विविध: jav – Javanese jvn – Caribbean Javanese jas – New Caledonian Javanese osi – Osing tes – Tenggerese kaw – Kawi
ग्लोटोलग	java1253
भाषाविद् प्रयोगशाला	31-MFM-a
गाढा हरियोमा जाभानिज भाषीको बहुमत भएको क्षेत्र हल्का हरियो जाभानिज भाषा बोलिने तर अल्पसंख्यक क्षेत्र

जाभानिज भाषा (अंग्रेजी Javanese)/dʒ/'vie'/ə/n/'ee' z जाभानिज उच्चारण बहाषा जाभा इन्डोनेसियाको जाभा टापुका बासिन्दाले बोल्ने मुख्य भाषा हो। यो भाषा टापुका पूर्वी क्षेत्रमा मूख्यरूपले र मध्य तथा पश्चिमी क्षेत्रमा आंशिक रूपमा बोलिन्छ। यो भाषा बोल्नेको संख्या ९ करोड ९८ लाख भन्दा बढि रहेको तथ्याङ्क छ  (जून इन्डोनेसियाको कूल जनसङ्ख्याको ४२ प्रतिशत भन्दा बढी हुन्छ)।

जाभानिज भाषा अष्ट्रो-एशियन भाषा परिवारमा पर्दछ तर यो भाषा अरू भाषा सँग धेरै नजिकनभएकोले यसको बर्गीकरण गर्न कठीन छ। यस भाषाका नजीकका भाषामा छिमेकमा बोलिने सुडानिजऽ मादुरेशी र बालिनिज पर्दछन्। जाभानिज भाषा बोल्ने अधिकांशले इण्डोनेशियन भाषा बोल्दछन्।

इतिहास

प्राचीन जाभानिज

पामको पातमा १४औं शताब्दीमा लेखिएको पाण्डुलिपी

जाभानिज प्राचिन लिपी भएको र यो सन् ४५० देखि प्रचलनमा आएको इतिहास छ। यसको सबैभन्दा प्राचिन अभिलेख सुकबुमी शिलालेख मानिन्छ जुन मार्च २५ सन् ८०४ मा लेखिएको थियो। ८ ओ र नवौँ शताव्दीमा जाभानिज साहित्यको ठूलो विकास भएको थियो। त्यसबेला साङ ह्याङ कामाहायानिकनऽ काकाविन रामायण आदिको रचना भएको थियो। यस ताकाका रचनाहरू संस्कृत रामायणकालिन विष्णवी छन्दमा रहेका पाइन्छन्। भाषा र संस्कृतिको व्याख्याका कृतिहरु जाभानिज भाषामा लेखिएको भने सन् १२९३ ताका देखि हो जुन बेला पूर्वी जाभामा माजापाहितऽ मदुराऽ बाली क्षेत्रमा हिन्दू बौद्ध साम्राज्यहरू थिए।

मध्यकाल

मध्यकालको मजापहित साम्राज्यमा जाभानिज भाषाको तीब्र विकास भएको पाइन्छ। यो साम्राज्य सन् 1405 देखी 1406 को बीचमा इस्लाम सुल्तान देमक द्वारा पराजित भएका थिए। सन् 1478 मा अन्तिम हिन्दू साम्राज्यको अन्त्य भएपनि जाभानिज भाषा जिवितै रह्यो।

आधुनिक काल

१६औं शताब्दी देखि मातराम सुल्तानहरूको उदय सँगै जाभानिज भाषाको पनि उत्थान हुन थाल्यो।

भाषा बोल्ने समुदाय

यो भाषा योग्याकार्टा मध्य तथा पूर्वी जाभा तथा टापुको उत्तरी तटीय भेकमा समेत बोलिन्छ। अन्यत्र बसोबास गर्ने जाभानिज हरूले पनि यो भाषा बोल्दछन्। दक्षिण पूर्वी एसियाका अन्य देशमा पनि जाभानिज भाषा बोलिन्छ। त्यसका अतिरिक्त नेदरल्याण्डऽ सुरिनाम न्यू क्यालिडोनिया लगायतका अन्य देशमा पनि यो भाषा बोलिन्छ। तलको तालिकाले १९८० मा उपलब्ध भएको जाभानिज भाषा बोल्नेको तथ्याङ्क देखाउँछ।

	इन्डोनेसियाका प्रान्तहरू	जनसङ्ख्याको प्रतिशत	जाभानिज भाषा भाषी (सन् १९८०)
1.	आचे प्रान्त	6.7%	175,000
2.	उत्तरी सुमात्रा	21.0%	1,757,000
3.	पश्चिमी सुमात्रा	1.0%	56,000
4.	जाम्बी	17.0%	245,000
5.	दक्षिणी सुमात्रा	12.4%	573,000
6.	बेंकुलु	15.4%	118,000
7.	लाम्पुङ	62.4%	2,886,000
8.	रियाउ	8.5%	184,000
9.	जकार्ता	3.6%	236,000
10.	पश्चिम जाभा	13.3%	3,652,000
11.	मध्य जाभा	96.9%	24,579,000
12.	योग्याकार्ता	97.6%	2,683,000
13.	पूर्वी जाभा	74.5%	21,720,000
14.	बाली	1.1%	28,000
15.	पश्चिम कालिमान्तान	1.7%	41,000
16.	मध्य कालिमान्तान	4.0%	38,000
17.	दक्षिण कालिमान्तान	4.7%	97,000
18.	पूर्वी कालिमान्तान	10.1%	123,000
19.	उत्तरी सुलावेसी	1.0%	20,000
20.	उत्तरी सुलावेसी	2.9%	37,000
21.	दक्षिण पूर्वी सुलावेसी	3.6%	34,000
22.	मालुकु	1.1%	16,000

सोलिहिन मस्जिद, सुराकार्तामा जाभानिज भाषामा लेखिएको शिलालेख।

जाभानिज लिपी

जाभानिज भाषाको आफ्नै जाभानिज लिपी पनि छ तर प्रचलनमा भने ल्याटिन र अरेबिक लिपीको बढी छ।  जाभानिज भाषामा ल्याटिन लिपीको प्रयोगले ओगटेपछि हाल प्राथमिक र माध्यमिक विद्यालयमा जाभानिज लिपीको अनिवार्य पठन पाठन सुरू गरिएको छ। 

योग्याकार्तामा लेखिएको पुर्तगाली र जाभानिज भाषाको शिलापत्र।

जाभानिज भाषा बोलिने क्षेत्र

जाभा टापु इन्डोनेसिया।

जाभा, मदुरा र बालीमा बोलिने जाभानिज भाषा बोल्ने मानिसहरूको बसोबासको एक चित्र।

आधारभूत पदावली

नेपाली	Ngoko	Krama
हो	iya	inggih
होइन	ora	boten
के	apa	punapa
को	sapa	sinten
कसरी	kapriyé or kepiyé	kados pundi or pripun
किन	nangapa or ngapa	kènging punapa
खानु	mangan	nedha
सुत्नु	turu	saré
यहाँ	ing kéné	ing riki
त्यहाँ	ing kana	ing rika
त्यहाँ छ (छन्)	ana	wonten
त्यहाँ छ (छैन)	ora ana	boten wonten
नाईं! अथवा  चाहिँदैन!	emoh	wegah
कृपया भ्रमण गर्नुहोस्	dolan	amèng-amèng