भारतीय निर्वाचन आयोग

यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।

भारत निर्वाचन आयोग (अङ्ग्रेजी: Election Commission of India) एक स्वायत्त एवं अर्ध-न्यायिक संस्थान छ जसको गठन भारतमा स्वतन्त्र एवं निष्पक्ष रूपले विभिन्नदेखि भारतका प्रातिनिधिक संस्थानहरूमा प्रतिनिधि छान्नको लागि गया थियो। भारतीय निर्वाचन आयोगको स्थापना 25 जनवरी 1950मा गरिएको थियो।

संरचना[सम्पादन गर्नुहोस्]

आयोगमा वर्तमानमा एक मुख्य निर्वाचन आयुक्त र दुइ निर्वाचन आयुक्त हुन्छन्। जब यो पहिला पटक १९५०मा गठित भयो तबदेखि र १५ अक्तूबर, १९८९सम्म केवल मुख्य निर्वाचन आयुक्त सहित यो एक एकल-सदस्यीय निकाय थियो। १६ अक्तूबर, 1989देखि 1 जनवरी, 1990सम्म यो आर. वी. एस. शास्त्री (मु.नि.आ.) र निर्वाचन आयुक्तका रूपमा एस.एस. धनोवा र वी.एस. सहगल सहित तीन-सदस्यीय निकाय बन्यो। 2 जनवरी, 1990देखि 30 सितम्बर, 1993सम्म यो एक एकल-सदस्यीय निकाय बन्यो र फेरि 1 अक्तूबर, 1993देखि यो तीन-सदस्यीय निकाय बन्यो। ^[१]

वर्तमानमा मुख्य निर्वाचन आयुक्त एन. गोपालस्वामी र अन्य निर्वाचन आयुक्त नवीन चावला र एस. वाय. कुरैशी छन्।

अधिकार एवं गर्तव्य[सम्पादन गर्नुहोस्]

मुख्य निर्वाचन आयुक्त[सम्पादन गर्नुहोस्]

निर्वाचन आयुक्तहरूको नियुक्ति एवं कार्यावधि[सम्पादन गर्नुहोस्]

मुख्य निर्वाचन आयुक्त र अन्य निर्वाचन आयुक्तहरूको नियुक्ति भारतको राष्ट्रपतिले गर्दछन। मुख्य निर्वाचन आयुक्तको कार्यकाल ६ वर्ष वा ६५ साल, जो पहिला हो,को हुन्छ जबकि अन्य निर्वाचन आयुक्तहरूको कार्यकाल ६ वर्ष वा ६२ साल, जो पहिला हो,को हुन्छन्। निर्वाचन आयुक्तको सम्मान र वेतन भारतका सर्वोच्च न्यायलयका न्यायधीशका सामान हुन्छ। मुख्य निर्वाचन आयुक्तलाई संसद द्वारा महाभियोगको प्रक्रियाबाट नैं हटाउन सकिन्छन्।