महेन्द्रगढ जिल्ला
महेन्द्रगढ जिल्ला | |
|---|---|
 | |
 हरियाणामा स्थान | |
| देश |  भारत |
| राज्य | हरियाणा |
| विभाग | गुडगाउँ |
| मुख्यालय | नारनौल |
| तहसीलहरू | १. नारनौल, २. महेन्द्रगढ, ३. कनिना, ४. अटेली, ५. नङ्गल चौधरी ६. सतनाली |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १८९९ किमी२ (७३३ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०११) | |
| • जम्मा | ९२२०८८ |
| • घनत्व | ४९०/किमी२ (१३००/वर्ग माइल) |
| • सहरी | १३.४९% |
| जनसांख्यिकी | |
| • साक्षरता | ७७.७२% |
| • लिङ्ग अनुपात | ९१४/१००० |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| लोकसभा निर्वाचन क्षेत्र | भिवानी-महेन्द्रगढ (भिवानी जिल्लासँग साझा) |
| विधानसभा निर्वाचन क्षेत्र | ४ |
| वेबसाइट | mahendragarh |
महेन्द्रगढ जिल्ला उत्तरी भारतको हरियाणा राज्यको २२ जिल्लाहरू मध्ये एक हो। यस जिल्लाको क्षेत्रफल १,८९९ वर्ग किलोमिटर रहेको छ भने यस जिल्लाको जनसङ्ख्या ९,२२,०८८ (सन् २०२१) रहेको छ। यस जिल्लामा ४ उप-विभागहरू छन्: नारनौल, महेन्द्रगढ, नांगल चौधरी र कनिना।
नारनौल सहर जिल्लाको प्रशासनिक मुख्यालय हो र जिल्लाको सबैभन्दा ठुलो सहर पनि हो। महेन्द्रगढ भारतको धेरै थोरै जिल्लाहरू मध्ये एक हो जहाँ जिल्लाको नाम र यसको मुख्य सहर फरक छ। महेन्द्रगढमा कुल ५ वटा ठुला सहर नरनौल, महेन्द्रगढ, नङ्गल चौधरी, अटेली र कनिना छन्।[१]
व्युत्पत्ति
[सम्पादन गर्नुहोस्]महेन्द्रगढमा एउटा किल्ला छ जुन १९औँ शताब्दीमा मराठा शासक तानटिया टोपेले निर्माण गरेका थिए। सन् १८६१ मा पटियालाका शासक नरिन्दर सिंहले आफ्नो छोरा महेन्द्र सिंहको सम्मानमा यस किल्लाको नाम महेन्द्रगढ राखेका थिए
भूगोल
[सम्पादन गर्नुहोस्]यो जिल्ला उत्तरी अक्षांश २७°४७' देखि २८°२६' र पूर्वी देशान्तर ७५°५६' देखि ७६°५१' को बीचमा अवस्थित छ। यसको उत्तरमा भिवानी, चरखी दादरी, झज्जर र रेवारी जिल्लाहरू, पूर्वमा राजस्थानको रेवाडी जिल्ला र अलवर जिल्लाहरू, दक्षिणमा राजस्थानको अलवर, जयपुर र सिकर जिल्लाहरू र पश्चिममा सिकर र झुन्झुनु जिल्लाहरू छन्। राजस्थानका जिल्लाहरू।
जनसाङ्ख्यिकी
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन् २००१ को जनगणना अनुसार महेन्द्रगढ जिल्लाको जनसङ्ख्या ९,२२,०८८ रहेको छ भने यो भारतको कुल ६४० मध्ये ४६२औँ स्थानमा रहेको छ। यस जिल्लाको जनसङ्ख्या घनत्व ४८५ प्रति वर्ग किलोमिटर (१,२६०/वर्ग माइल) रहेको छ। सन् २००१ देखि २०११ को दशकमा यहाँको जनसङ्ख्या वृद्धिदर १३.४३ प्रतिशत थियो। महेन्द्रगढमा प्रति १० पुरुषमा ८९५ महिलाको लिंग अनुपात रहेको छ भने साक्षरता दर ७७.७२% रहेको छ। १४.४१% जनसङ्ख्या सहरी क्षेत्रमा बस्छ। कुल जनसङ्ख्याको १६.९५ प्रतिशत हिस्सा अनुसूचित जातिको रहेको छ।[२]
भाषाहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]यस जिल्लाको स्थानीय भाषा अहिरवती हो।[३] सन् २०११ को जनगणना अनुसार अधिकांश जनसङ्ख्याले आफ्नो पहिलो भाषा हरियाणवी वा हिन्दी भनेर चिनाएका थिए।[४]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "District Census Handbook: Mahendragarh", censusindia.gov.in, Registrar General and Census Commissioner of India, २०११।
- ↑ "District Census Handbook: Mahendragarh", censusindia.gov.in, Registrar General and Census Commissioner of India, २०११।
- ↑ Yadav, Shankar Lal (c. १९७९), "Ahīrvāṭī", in Sharada, Sadhu Ram, Hariyāṇā kī upabhāṣāeṃ (हिन्दीमा), Chandigarh: Bhasha Vibhag, पृ: 197, 202।
- ↑ "Table C-16 Population by Mother Tongue: Haryana", Census of India, Registrar General and Census Commissioner of India।.