हरियाणवी भाषा

हरियाणवी
हरयाणवी
मूलभाषी	भारत
क्षेत्र	हरियाणा र दिल्ली
रैथाने(हरू)	Haryanvi people
मातृभाषी वक्ता	9,810,900
भाषा परिवार	Indo-European Indo-Iranian Indo-Aryan Central zone Western Hindi हरियाणवी
लिपि	देवनागरी
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-३	bgc
हरियाणवी भाषाका वक्ताहरुको वितरण

हरियाणवी ( हरियाणवी hariyāṇvī वा हरयाणवी harayāṇvī ) भारतको हरियाणा राज्यमा र केही हदसम्म दिल्लीमा बोलिने इन्डो-आर्यन भाषा हो। हरियाणवीलाई पश्चिमी हिन्दीको बोली समूहको हिस्सा मानिन्छ, जसमा खरिबोली र ब्रज पनि पर्छन्। यो देवनागरी लिपिमा लेखिएको छ।

लोकप्रिय संस्कृतिमा

दंगल, सुल्तान, र तनु वेड्स मनु: रिटर्न्स जस्ता बलिउड फिल्महरुले आफ्नो फिल्मको पृष्ठभूमिको रुपमा हरियाणवी संस्कृति र भाषा प्रयोग गरेका छन्। यी चलचित्रहरुले भारत र विदेशमा न्यानो प्रशंसा पाएका छन्। नतिजाको रुपमा, केही गैर-स्थानीय भाषीहरुले भाषा सिक्न चासो देखाएका छन्।

हरियाणवीले भारतीय सिनेमा, टिभी लोकप्रिय संगीत एल्बम र एकेडेमियामा आफ्नो उपस्थितिलाई सफलतापूर्वक गणना गरेको छ। खेलकुद, बलिउड, रक्षा, औद्योगिकीकरण र राजनीति हरियाणवी भाषा र संस्कृति क्षेत्रमा हरियाणाको प्रभावले उल्लेख्य मात्रामा बढुवा पनि भएको छ । हरियाणवीका केही उल्लेखनीय वक्ताहरु मा फोगट बहिनीहरु , विजेंदर सिंह, सुशील कुमार, बाबा रामदेव, दुष्यंत चौटाला, रणदीप हुड्डा, सतीश कौशिक समावेश छन् ।

अमर उपाध्यायले खेलेको शो मोल्क्की (२०२०-वर्तमान) का वीरेन्द्र प्रताप सिंहको चरित्र हरियाणवी बोल्छ।

पाकिस्तान मा

विभाजन पछि, १२ लाख हरियाणवी भाषी मुसलमान भारतको हरियाणा र दिल्लीबाट पाकिस्तानमा बसाइँ सरेका थिए। आज पाकिस्तानमा, यो लाखौं मूली जाट र रङ्गार मुस्लिमहरुको " मातृभाषा " हो। तिनीहरु पञ्जाबका हजारौं गाउँहरु र सिन्ध र सम्पूर्ण पाकिस्तानका सयौं गाउँहरु मा बस्छन्। १९४७ मा पाकिस्तानको स्वतन्त्रता पछि, धेरै उत्तर प्रदेश रङ्घारहरु पनि पाकिस्तानको सिन्धमा बसाइँ सरेका थिए र प्रायः कराँचीमा बसोबास गरे।

यी मानिसहरु मुख्यतया लाहोर, शेखुपुरा, भक्कर, बहावलनगर, रहिम यार खान जिल्ला (विशेष गरी खानपुर तहसीलमा), ओकारा, लयाह, वेहारी, साहिवाल, फुल्लारवान जिल्ला सरगोधा र पञ्जाबको मुल्तान जिल्लाहरु मा बसोबास गरेका छन्। रंग्री वक्ताहरु को सघनता भएका पाकपट्टन, ओकारा र बहावलनगर जिल्लाहरु मा, तिनीहरु प्रायः साना किसानहरु छन्, धेरैले सेना, प्रहरी र निजामती सेवाहरु मा सेवा गरिरहेका छन्। तिनीहरु ले एक व्यापक जनजाति परिषद् ( रङ्घारी भाषामा पञ्चायत) कायम गर्छन्, जसले सानातिना अपराधका लागि सजाय वा गाउँको परियोजनाहरु मा सहयोग जस्ता धेरै मुद्दाहरु सम्बोधन गर्दछ। हरियाणवी वक्ताहरु सिन्धको मिरपुर खास र नवाबशाह जिल्लाहरु मा पनि पाइन्छ। अधिकांश रङ्घारहरु अब द्विभाषी छन्, उर्दु भाषालाई राष्ट्रिय रुपमा बोल्छन्। पञ्जाबी, सराइकी र सिन्धी क्षेत्रीयहरुपमा, साथै अझै पनि "प्रथम भाषा" वा "मातृभाषा" वा "गाउँको भाषा" वा " सामुदायिक भाषा " को रुपमा बोल्ने रङ्ग्रि भाषा। राजधानी इस्लामाबादमा पनि ठूलो संख्यामा रंगारहरु पाइन्छ। उनिहरु रङ्ग्रि उच्चारण संग उर्दू बोल्छन्। मूली जाटहरु, यसबाहेक, पाकिस्तानमा ओध समुदायले पनि रंगारीलाई आफ्नो मातृभाषाको रुपमा बोल्छन्।

यो पनि हेर्नुहोस्

• हरियाणाको प्रशासनिक विभाजन
• हरियाणवी सिनेमा
• हरियाणवी संस्कृति
• हरियाणवी सांस्कृतिक पर्यटन
• हरियाणवी संगीत
• हरियाणवी जनता
• हरियाणवी रागनी