सामग्रीमा जानुहोस्

नागपुरी भाषा

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
नागपुरी
सादरी
मूलभाषीभारत
क्षेत्रपश्चिम मध्य छोटा नागपुर पठार (झारखण्ड, छत्तीसगढ, ओडिशाबिहार)
रैथाने(हरू)नागपुरिया जाति
मातृभाषी वक्ता५० लाख
देवनागरी लिपि
सरकारी दर्जा
आधिकारिक भाषा
 भारत
भाषा सङ्केतहरू
आइएसओ ६३९-३कुनै:
sck – सादरी
sdr – ओराओन सादरी
ग्लोटोलगsada1242[]
भारतको नागपुरी भाषा बोल्ने क्षेत्र

नागपुरी (सादरी भनेर पनि चिनिन्छ) भारतीय राज्य झारखण्ड, छत्तीसगढ, ओडिशाबिहारमा बोलिने आर्य भाषा हो। यो मुख्यतया पश्चिम र मध्य छोटा नागपुर पठार क्षेत्रमा बोलिन्छ। यसलाई कहिलेकाहीँ भोजपुरीको बोली मानिन्छ।[] यो असम, पश्चिम बङ्गालबङ्गलादेशका चिया बारी समुदायहरूमा पनि भाषाको रूपमा प्रयोग गरिन्छ जसलाई ब्रिटिस कालमा चिया बारीमा काम गर्न मजदुरको रूपमा लगिएको थियो।

यसलाई असमको चिया बारी क्षेत्रमा बगनिया भासा भनिन्छ जुन असमिया भाषाबाट प्रभावित छ। सन् २०११ को जनगणना अनुसार, यो ५.१ मिलियन मानिसहरूले पहिलो भाषाको रूपमा बोल्छन्। सन् २००७ मा गरिएको अध्ययनको आधारमा लगभग ७ मिलियनले यसलाई दोस्रो भाषाको रूपमा बोल्छन्।

भाषालाई नागपुरी, नागपुरिया, सदानी, सदरी आदि जस्ता धेरै नामले चिनिन्छ। भाषालाई सदानी, सदानको मूल भाषा, छोटानागपुरको आर्य जातीय भाषिक समूह भनिन्छ। साहित्यिक परम्परामा, भाषालाई नागपुरी भनेर चिनिन्छ, जुन विशेष गरी हिन्दुहरू र सहरहरूमा प्रयोग हुने पालिश र साहित्यिक भाषा हो। सदरीले भाषाको बोलिने र गैर-साहित्यिक रूपलाई जनाउँछ, विशेष गरी ग्रामीण इलाकामा आदिवासीहरूद्वारा बोलिने।[]

नागपुरी भाषाको उत्पत्तिबारे भाषाविद्हरूका बीचमा विभिन्न मतहरू छन्। पिटर शान्ति नवरंगीका अनुसार नागपुरिया सदानी वा नागपुरीको उत्पत्ति प्राचीन प्राकृतबाट भएको हो। प्रोफेसर केशरी कुमार सिंहका अनुसार नागपुरी अपभ्रंशमगधी प्राकृतको वंशज हो भने उनको पुस्तक "नागपुरी भाषा इबम साहित्य" मा उल्लेख छ। डा. श्रवणकुमार गोस्वामीका अनुसार नागपुरी अर्धमागढी प्राकृतबाट विकसित भएको हो।[]

सन्दर्भ सामग्रीहरू

[सम्पादन गर्नुहोस्]
  1. ह्यामरस्ट्रोम, ह्याराल्ड; फोर्केल, रोबर्ट; हास्पेलमाथ, मार्टिन, सम्पादकहरू (२०१७), "Sadani", ग्लोटोलग ३.०, जेना, जर्मनी: मानव इतिहासको विज्ञानको लागि म्याक्स प्लांक संस्थान। 
  2. "Statement 1: Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2011", www.censusindia.gov.in, Office of the Registrar General & Census Commissioner, India, अन्तिम पहुँच ७ जुलाई २०१८ 
  3. "Sadri", Ethnologue, अन्तिम पहुँच २१ जुलाई २०२२ 
  4. "Sadri - the Language of Jharkhand", मूलबाट २७ नोभेम्बर २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ नोभेम्बर २०१६ 
  5. Thiel-Horstmann, M. (१९६९), Sadani : a Bhojpuri dialect spoken in Chotanagpur (अङ्ग्रेजीमा)। 
  6. Paudyal, Netra P.; Peterson, John (२०२०-०९-०१), "How one language became four: the impact of different contact-scenarios between "Sadani" and the tribal languages of Jharkhand", Journal of South Asian Languages and Linguistics (अङ्ग्रेजीमा) 7 (2): 275–306, आइएसएसएन 2196-078X, डिओआई:10.1515/jsall-2021-2028 
  7. Ranjan, Manish (१९ अगस्ट २००२), Jharkhand Samanya Gyan, आइएसबिएन 9789351867982