भारोपेली भाषा परिवार

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
भारोपेली भाषा परिवार
भौगोलिक
वितरण
१६औँ शताब्दी पछि युरोपएसिया (दक्षिण, मध्यदक्षिणपश्चिम एसिया); वर्तमानमा विश्वव्यापी; ३.४ अर्ब मातृभाषी
भाषिक वर्गीकरणविश्वको महत्त्वपूर्ण भाषा परिवार
मूल-भाषाआदिम भारोपेली
उपखण्डहरू
आइएसओ ६३९-२ / ine
ग्लोटोलगindo1319[१]
यूरोप र एसिया भर रहेका जीवित भारोपेली भाषाहरूको गृहभूमिमा फैलावट:
  गैर भारोपेली भाषाहरू
अङ्कित क्षेत्र स्थान जहाँ बहुभाषीय स्थिति छ।

भारोपेली भाषा परिवार युरोप, इरानी पठार, र उत्तरी भारतीय उपमहाद्वीपमा बसोबास गर्ने मानिसहरू बोल्ने भाषा परिवार हो। यस परिवारका केही युरोपेली भाषाहरू, अङ्ग्रेजी, फ्रान्सेली, पोर्तुगाली, रुसी, डचस्पेनी, आधुनिक कालमा उपनिवेशवादको माध्यमबाट विस्तार भएका छन् र अहिले धेरै महाद्वीपहरूमा बोलिन्छन्। भारोपेली भाषा परिवारलाई धेरै शाखा वा उप-परिवारहरूमा विभाजित गरिएको छ, जसमध्ये आज पनि जीवित भाषाहरू भएका आठ समूहहरू छन्: अल्बेनियन्, आर्मेनियाली, बाल्टो-स्लाभिक, सेल्टिक, जर्मनिक, हेलेनिक, हिन्द-इरानी, र इटालिक; र अन्य नौ उपविभागहरू जुन अहिले लोप भइसकेका छन्।

आज, सबैभन्दा धेरै देशी वक्ताहरू भएका व्यक्तिगत भारोपेली भाषाहरू अङ्ग्रेजी, हिन्दी-उर्दु, स्पेनी, बङ्गाली, फ्रान्सेली, रुसी, पोर्तुगाली, जर्मनेलीपन्जाबी हुन्, प्रत्येक १०० मिलियन मातृभाषी वक्ताहरू छन्; अरू धेरै साना छन् र लोप हुने खतरामा छन्। कुल मिलाएर, विश्वको जनसङ्ख्याको ४६% (३.२ बिलियन मानिसहरू) ले पहिलो भाषाको रूपमा भारोपेली भाषा बोल्छन् - जुन कुनै पनि भाषा परिवारमा सबैभन्दा धेरै हो। संसारमा लगभग ४४५ जीवित भारोपेली भाषाहरू छन्, जसमध्ये दुई तिहाइ (३१३) भन्दा बढी हिन्द-इरानी शाखासँग सम्बन्धित छन्।[२]

भाषाविज्ञान[सम्पादन गर्नुहोस्]

१६औँ शताब्दीको दौडान, भारतीय उपमहाद्वीपमा युरोपेली आगन्तुकहरूले हिन्द-इरानी, इरानी र युरोपेली भाषाहरूमा समानताहरू देख्न थाले। १५८३ मा, अङ्ग्रेजी जेसुइट मिसनरी र कोङ्कणी विद्वान थोमस स्टीफन्सले गोवाबाट आफ्नो भाइलाई एउटा पत्र लेखेका थिएँ जसमा उनले भारतीय भाषाहरू र ग्रीक र ल्याटिन बीचको समानताहरू उल्लेख गरे।

वर्गीकरण[सम्पादन गर्नुहोस्]

भारोपेली भाषा परिवारलाई सामान्यतया आठ वटा शाखामा विभाजन गरिएको छ:

  1. अल्बेनियाली
  2. आर्मेनियाली
  3. बाल्टो-स्लाभिक भाषाहरू
  4. केल्टिक भाषाहरू
  5. जर्मनेली भाषाहरू
  6. हेलेनिक भाषाहरू
  7. हिन्द-इरानी भाषाहरू
  8. रोमान्स भाषाहरू

भाषा तुलना[सम्पादन गर्नुहोस्]

नेपाली संस्कृत रोमन प्राचीन युनानी जर्मनेली अङ्ग्रेजी आदिम भारोपेली
आमा मातृ मातेर मैतैर मुटर मदर मातेर
पिता पितृ पातेर पातैर फाटर फादर पतेर
भाइ भ्रातृ फ्रातेर फ्रातैर ब्रूडर ब्रदर भ्रातेर
नाम नामन् नोमेन ओनोमा नामे नेम नोम्न
गाई गौस् बोस बोउस कू काउ ग्वोउ

वर्तमान वितरण[सम्पादन गर्नुहोस्]

आज, भारोपेली भाषाहरू सबै बसोबास भएका महाद्वीपहरूमा अरबौं देशी वक्ताहरूले बोल्छन्, जुन कुनै पनि मान्यता प्राप्त भाषा परिवारको लागि अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठुलो सङ्ख्या हो।[३] एथनोलोजिस्ट अनुसार सबैभन्दा धेरै वक्ताहरूको सङ्ख्या भएका २० भाषाहरू मध्ये, १० भारोपेली हुन्: अङ्ग्रेजी, हिन्दुस्तानी, स्पेनी, बङ्गाली, फ्रान्सेली, रुसी, पोर्तुगाली, जर्मनेली, फारसीपन्जाबी, प्रत्येक १०० मिलियन वा बढी स्पिकरहरू भएका छन्।[४] थप रूपमा, विश्वभरका करोडौं व्यक्तिहरूले भारोपेली भाषाहरूलाई माध्यमिक वा तृतीयक भाषाहरूको रूपमा अध्ययन गर्छन्, जसमा पूर्ण रूपमा फरक भाषा परिवार र ऐतिहासिक पृष्ठभूमि भएका संस्कृतिहरू समावेश छन् — त्यहाँ अङ्ग्रेजी भाषाका करिब ६० करोड सिक्नेहरू छन्।[५]

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, सम्पादकहरू (२०१७), "भारोपेली भाषा परिवार", Glottolog 3.0, Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History। 
  2. "Ethnologue report for Indo-European", Ethnologue.com। 
  3. "Ethnologue list of language families" (22nd संस्करण), Ethnologue, २५ मे २०१९, अन्तिम पहुँच २ जुलाई २०१९ 
  4. "Ethnologue list of languages by number of speakers", Ethnologue, ३ अक्टोबर २०१८, अन्तिम पहुँच २९ जुलाई २०२१ 
  5. "English", Ethnologue, अन्तिम पहुँच १७ जनवरी २०१७