हरियाणा
हरियाणा | |
|---|---|
| हरियाणा राज्य | |
| आदर्श वाक्य(हरू): | |
| राष्ट्रियगान: जय जय जय हरियाणा (हिन्दी) | |
 भारतमा हरियाणाको स्थान | |
| निर्देशाङ्क: ३०°४४′N ७६°४७′E / 30.73°N 76.78°E | |
| देश |  भारत |
| क्षेत्र | उत्तर भारत |
| पहिले | पन्जाब को भाग |
| स्थापना (राज्यको रूपमा) | १ नोभेम्बर १९६६ |
| राजधानी | चण्डीगढ |
| सबै भन्दा ठुलो सहर | फरीदाबाद |
| जिल्ला | २२ |
| सरकार | |
| • अङ्ग | हरियाणा सरकार |
| विधायिका | एक सदनात्मक |
| • विधान सभा | हरियाणा विधान सभा (९० सिट) |
| राष्ट्रिय संसद | भारतीय संसद |
| • राज्य सभा | ५ सिट |
| • लोक सभा | १० सिट |
| उच्च न्यायालय | पन्जाब र हरियाणा उच्च न्यायालय |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | ४४२१२ किमी२ (१७०७० वर्ग माइल) |
| • क्रम | २०औँ |
| उच्चतम उचाई | १४६७ मिटर (४८१३ फिट) |
| न्यूनतम उचाई | १६९ मिटर (५५४ फिट) |
| जनसङ्ख्या (२०२५)[२] | |
| • जम्मा | ३०९३६००० |
| • क्रम | १७औँ |
| • घनत्व | ५७३/किमी२ (१४८०/वर्ग माइल) |
| • सहरी | ४३.२६% |
| • ग्रामीण | ५६.७४% |
| वासिन्दा | हरियाणवी |
| भाषा | |
| • आधिकारिक | हिन्दी[३] |
| • अतिरिक्त अधिकारी | |
| • आधिकारिक लिपि | |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| वेबसाइट | haryana |
हरियाणा भारतको उत्तरपश्चिमी भागमा अवस्थित एक राज्य हो। १ नोभेम्बर १९६६ मा पन्जाबको भाषिक पुनर्गठन पछि यसलाई अलग गरिएको थियो। यो क्षेत्रफलको गणितले २१औँ स्थानमा छ, भारतको भू-भागको १.४% (४४,२१२ वर्ग किलोमिटर वा १७,०७० वर्ग माइल) भन्दा कम छ। राज्यको राजधानी चण्डीगढ हो, जुन यसले छिमेकी राज्य पन्जाबसँग साझा गर्दछ; सबैभन्दा बढी जनसङ्ख्या भएको सहर फरीदाबाद हो, जुन राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रको एक भाग हो। गुडगाउँ सहर भारतको सबैभन्दा ठुलो वित्तीय र प्रविधि केन्द्रहरू मध्ये एक हो। हरियाणामा ६ प्रशासनिक विभाजन, २२ जिल्ला, ७२ उप-विभाजन, ९३ राजस्व तहसील, ५० उप-तहसील, १४० सामुदायिक विकास खण्ड, १५४ सहर र नगर, ७,३५६ गाउँ र ६,२२२ गाउँ पञ्चायतहरू छन्।
यो राज्य इतिहास, स्मारक, सम्पदा, वनस्पति र जीवजन्तु र पर्यटनमा धनी छ, राम्रोसँग विकसित अर्थतन्त्र, राष्ट्रिय र राज्य राजमार्गहरू सहित। यसको उत्तरमा पन्जाब र हिमाचल प्रदेश, पश्चिम र दक्षिणमा राजस्थान, जबकि यमुना नदीले उत्तर प्रदेशसँग यसको पूर्वी सिमाना बनाउँछ। हरियाणाले देशको राजधानी क्षेत्र दिल्लीलाई तीन तर्फ (उत्तर, पश्चिम र दक्षिण) घेरेको छ, फलस्वरूप, योजना र विकासको उद्देश्यका लागि हरियाणा राज्यको ठुलो क्षेत्रलाई भारतको आर्थिक रूपमा महत्त्वपूर्ण राष्ट्रिय राजधानी क्षेत्रमा समावेश गरिएको छ।
नामकरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]केही मानवशास्त्रीहरूको विश्वास छ कि "हरियाणा" नाम महाभारत पछिको अवधिमा उत्पत्ति भएको थियो, जब आभिरहरू यस क्षेत्रमा बसोबास गरेको मानिन्छ। यो समुदाय उन्नत कृषि प्रविधिहरू विकास गर्नका लागि परिचित थियो।
इतिहासकार प्राणनाथ चोपडाले यो नाम समयसँगै भाषिक रूपमा विकसित भएको बताउँछन् - आभिरयाणा (आभिरको अर्थ "अभिर" र अयानको अर्थ "मार्ग" वा "मार्ग") बाट अहिरायणमा परिणत भयो, र अन्ततः हरियाणा बन्यो।[५]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "Haryana at a Glance", Government of Haryana, मूलबाट १४ मार्च २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १ मार्च २०१६।
- ↑ Population Projections for India and States, 2011–2036, जुलाई २०२०, मूलबाट १३ मार्च २०२३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २५ मार्च २०२३।
- ↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 52nd report (July 2014 to June 2015)", Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India, पृ: 85–86, मूलबाट १५ नोभेम्बर २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १६ फेब्रुअरी २०१६। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २८ डिसेम्बर २०१७ मिति
- ↑ Upadhyaya, Rutvik (२८ मार्च २०२५), "Haryana Budget Analysis 2025-26", PRS Legislative Research, अन्तिम पहुँच १७ जुलाई २०२५।
- ↑ Chopra, Pran Nath (१९८२), Religions and Communities of India (अङ्ग्रेजीमा), Vision Books, आइएसबिएन 978-0-391-02748-0।
