त्रिपुरा

 त्रिपुरा
ত্রিপুরা 

स्थापना
राजधानी	अगरतला
सबैभन्दा ठुलो सहर
जनसंख्या	3199203 (21st) (2001[update])
- जनघनत्व	305 /km2 /किमी²
लिङ्ग अनुपात
जातिहरू	बङ्गाली ७०%, स्थानीय आदिवासी ३०% (जसमा कोक्बोरोक भाषा बोल्ने जनजाति १६%)
धर्म	हिन्दू ८५.६% इस्लाम ८.०% इशाई ३.२%, बौद्ध ३.१
साक्षरता प्रतिशत	७३.२%
पुरुष साक्षरता प्रतिशत
महिला साक्षरता प्रतिशत
क्षेत्रफल	१०,४९१.६९ किमी²
- जिल्ला संख्या	चार
सरकारी भाषा	बङ्गाली कोक्बोरोक
राज्यपाल	डी वाई पाटिल
मुख्यमन्त्री	माणिक सरकार
विधायिका	एक सदन (६० सदस्यीय)
आइएसओ कोड	IN-TR
tripura.nic.in

त्रिपुरा भारतको एक राज्य हो। अगरतला त्रिपुराको राजधानी हो। बङ्गाली र त्रिपुरी भाषा (कोक बोरोक) यहाँका मुख्य भाषाहरू हुन्।

नाम

• यसो भनिन्छ राजा त्रिपुर, जो ययाति वंशको ३९औं राजा थिए उनको नाममा यस राज्यको नाम त्रिपुरा भएको हो।
• अर्को मत अनुसार स्थानीय देवी त्रिपुर सुन्दरीको नाममा योाँको नाम त्रिपुरा भएको हो। यो हिन्दू धर्मको ५१ शक्ति पीठहरूमध्येमा एक हो।
• इतिहासकार कैलाश चन्द्र सिंहको भनाई अनुसार यो शब्द स्थानीय कोकबोरोक भाषाको दो शब्द मिश्रण हो - त्वि र प्रा। त्विको अर्थ हुन्छ पानी र प्राको अर्थ निकट। यस्तो पनि मानिन्छ कि प्रचीनकालमा यो समुद्र (बङ्गालको खाडी )को यति नजीकसम्म फैलिएको छ कि यही नामले जानिन्छ।

चित्र:UP2.jpg

उज्जयन्त प्यालेस

उल्लेख

त्रिपुराको उल्लेख महाभारत, पुराणहरू तथा अशोकको शिलालेखहरूमा भेटिन्छ। स्वतन्त्रतापछि भारतीय गणराज्यमा विलय पूर्व यो एक राजशाही थियो। उदयपुर यसको राजधानी थियो जसलाई अठारौँ शताव्दीमा पुरानो अगरतलामा ल्याइयो र उन्नाइसौँ शताव्दीमा नयां अगरतलामा। राजा वीर चन्द्र माणिक्य महादुर देववर्माले आफ्नो राज्यको शासन ब्रिटिश भारतको इशारामा चलाए। गणमुक्ति परिषदद्वारा चलाईएको आन्दोलनले यो सन् १९४९मा भारतीय गणराज्यमा शामिल भयो।