रोधी घर
(गुरुङ सम्पदा रोधिं) गुरुङ समुदायमा रोधी एक विशिष्ट र महत्त्वपूर्ण सामाजिक तथा सांस्कृतिक संस्था हो जसको ऐतिहासिक अर्थ निकै गहिरो छ। यसलाई गुरुङ पहिचानको एक शुद्ध प्रतीक मानिन्छ। रोधीको शाब्दिक अर्थलाई लिएर विभिन्न धारणा भए पनि, सामान्यतया 'रो' को अर्थ बुन्नु र 'धी' को अर्थ घर भन्ने बुझिन्छ। यसरी रोधी भनेको ऊन बुन्ने वा सीप सिक्ने घर हो। अर्को जनश्रुति अनुसार 'रोव' को अर्थ सुत्ने र 'धीं' को अर्थ घर भन्ने पनि लाग्छ।
रोधीको ऐतिहासिक महत्व निम्न बुँदाहरूमा समेट्न सकिन्छ:
ज्ञान र सीप आदानप्रदानको पाठशाला: रोधीलाई गुरुङ समुदायको अघोषित विद्यालय मानिन्थ्यो। यहाँ युवा तथा युवतीहरूले सामाजिक व्यवहार, अनुशासन, परम्परागत सीप (जस्तै: ऊन बुन्ने, राडीपाखी बनाउने, भाङ्ग्रा सिलाउने आदि) सिक्ने अवसर पाउँथे। यसले नयाँ पुस्तालाई पुर्खाको ज्ञान र सीप हस्तान्तरण गर्न मद्दत गर्थ्यो।
सामाजिक घुलमिल र सम्बन्ध स्थापनाको केन्द्र: रोधी युवायुवतीहरूका लागि साँझ परेपछि भेला हुने, गीत गाउने, नाच्ने र रमाइलो गर्ने ठाउँ थियो। यसले उनीहरूबीच सामाजिक घुलमिल बढाउँथ्यो र प्रेम सम्बन्ध विकास गर्न तथा वैवाहिक सम्बन्ध (जोडी खोज्न) स्थापना गर्न पनि महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्थ्यो। यसलाई एक गुरुङ समुदाय (पवित्र समाज घर) को रूपमा लिइन्थ्यो जहाँ चोखो माया र सद्भाव साटिन्थ्यो।
सांस्कृतिक संरक्षण र प्रवर्द्धन: रोधीले गुरुङहरूको मौलिक संस्कृति, भाषा, संगीत, नृत्य (जस्तै घाँटु,झोरा,चुड्का,ठाडो भाका,सोरठी) र लोककथा लाई जीवन्त राख्न र पुस्तान्तरण गर्नमा अहम् भूमिका खेलेको छ। यो गुरुङ जातिको सांस्कृतिक पहिचानको ऐना थियो।
सामुदायिक एकता र सहयोग: रोधीले समुदायका सदस्यहरूलाई एकताबद्ध गर्थ्यो। सामूहिक निर्णय लिने, सामुदायिक कार्यमा सहयोग गर्ने (जस्तै 'नो कोरा' वा पर्म), र आपसी सद्भाव बढाउने थलोका रूपमा यसको महत्व थियो।
मनोरञ्जन र फुर्सदको समय: दिनभरिको कामपछि रोधी घरमा भेला भएर गीत-सङ्गीत, नाचगान र हाँसो-ठट्टाले मानिसहरूलाई थकान भुलाउन र मनोरञ्जन गर्न मद्दत गर्थ्यो।
संक्षेपमा, गुरुङ समुदायको रोधी परम्परा केवल मनोरञ्जनको साधन मात्र नभई सामाजिक, शैक्षिक, सांस्कृतिक र आर्थिक रूपमा पनि महत्त्वपूर्ण संस्था थियो। यसले गुरुङ समुदायको मौलिकता, मूल्यमान्यता र सामूहिक जीवनशैलीलाई प्रतिबिम्बित गर्दथ्यो। यद्यपि, आधुनिकीकरण र बसाइँसराइका कारण परम्परागत रोधीको स्वरूपमा केही परिवर्तन आएको छ, तर यसको ऐतिहासिक महत्व र गुरुङ पहिचानमा यसको भूमिका अझै पनि छ।