समपूरक कोण
समपूरक कोण ज्यामितिको एक महत्त्वपूर्ण अवधारणा हो, जसले कोणहरूको सम्बन्ध दर्शाउँछ। दुई कोणहरू समपूरक हुन्छन् यदि तिनीहरूको योग ९० डिग्री (right angle) हुन्छ। समपूरक कोणहरू त्रिभुज, चतुर्भुज र अन्य बहुभुजहरूमा विशेष रूपमा महत्वपूर्ण हुन्छन्।
परिभाषा
[सम्पादन गर्नुहोस्]समपूरक कोण भनेको दुईवटा कोणको यथार्थ स्थिति हो जसको कुल योग ९०° हुन्छ। उदाहरणका लागि, यदि एक कोण ३०° छ भने अर्को कोण ६०° हुनुपर्छ, किनकि ३०° + ६०° = ९०°।
त्रिभुजमा समपूरक कोण
[सम्पादन गर्नुहोस्]त्रिभुजमा, कुनै दुई कोणहरू समपूरक हुन सक्छन् यदि तिनीहरूको योग ९० डिग्री छ। विशेष गरी, समकोण त्रिभुज (Right Triangle) मा एक कोण ९०° हुन्छ र बाँकी दुई कोणहरू एक-अर्काका समपूरक हुन्छन्।
चतुर्भुजमा समपूरक कोण
[सम्पादन गर्नुहोस्]चतुर्भुज (Quadrilateral) मा समपूरक कोणको अवधारणा मुख्यतया कोणहरूको जोडीमा लागू हुन्छ। आयत (Rectangle) वा वर्ग (Square) मा, कुनाकानी पर्ने कोणहरू समपूरक हुन्छन् किनकि तिनीहरूको योग ९०° हुन्छ।
बहुभुजमा समपूरक कोण
[सम्पादन गर्नुहोस्]बहुभुजहरूमा समपूरक कोणहरू विशेष अवस्थाहरूमा पाइन्छन्। सामान्य बहुभुजको कोणहरूको योग १८०° वा सोभन्दा बढी हुन्छ, तर त्यसभित्र रहेका कोणहरू एक-अर्काका समपूरक हुन सक्छन्।
गणना गर्ने तरिका
[सम्पादन गर्नुहोस्]समपूरक कोण गणना गर्न: समपूरक कोण = ९०° - दिइएको कोण उदाहरण: यदि कोण A = ३५° छ भने, कोण B = ९०° - ३५° = ५५°।
समपूरक र पूरक कोण बीचको भिन्नता
[सम्पादन गर्नुहोस्]समपूरक कोणहरूका लागि कोणहरूको योग ९०° हुन्छ भने, पूरक कोणहरूका लागि कोणहरूको योग १८०° हुन्छ। समझ्नका लागि: - यदि कोण A = ४५° छ भने, समपूरक कोण B = ४५°। - यदि कोण A = १२०° छ भने, पूरक कोण B = ६०°।
प्रयोगहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- इञ्जिनियरिङ: भवनको कोण र संरचना डिजाइन गर्दा समपूरक कोणहरूको प्रयोग हुन्छ। - आर्किटेक्चर: गगनचुम्बी भवनहरू र पूलहरूको निर्माणमा समपूरक कोण उपयोग गरिन्छ। - ग्राफिक्स डिजाइन: समपूरक कोणहरूको सहायता लिएर लोगो र डिजाइनहरू सन्तुलित देखिन्छन्।
दृश्य उदाहरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]त्रिभुज : समकोण त्रिभुज मा ३०° र ६०° कोणहरू समपूरक हुन्। चतुर्भुज : आयतमा ४५° र ४५° को समपूरक कोणहरूको जोडी देख्न सकिन्छ।
अभ्यास र समस्याहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]१. कोण A = ७०° छ भने, समपूरक कोण B कति हुन्छ? २. एक चतुर्भुजमा एउटा कोण ६५° छ भने, समपूरक कोण पत्ता लगाउनुहोस्।
निष्कर्ष
[सम्पादन गर्नुहोस्]समपूरक कोण ज्यामितिको आधारभूत र महत्त्वपूर्ण अवधारणा हो जसले विभिन्न कोणीय संरचनाहरूको विश्लेषण र गणना गर्न सहायता पुर्याउँछ। त्रिभुज, चतुर्भुज र अन्य बहुभुजहरूमा समपूरक कोणहरूको अध्ययनले वस्तुको भौतिक संरचना बुझ्न मद्दत पुर्याउँछ। समपूरक कोणहरू गणित र वास्तुकलाको क्षेत्रमा अत्यधिक प्रयोग गरिन्छ।