सांख्यकारिका

सांख्यकारिका सांख्य दर्शनको सबै भन्दा पुरानो उपलब्ध ग्रन्थ छ। यसका रचयिता ईश्वरकृष्ण छन्। संस्कृतका एक विशेष प्रकारका श्लोकहरूको "कारिका" भन्दछन्। सांख्यकारिकाहरूको समय बहुमतबाट ई. तृतीय शताब्दीको मध्य मानिन्छ। वस्तुत: यिनीहरूका समय यसले पर्याप्त पूर्वको प्रतीत हुन्छ।

यसमा ईश्वरकृष्णले भन्एको छ कि यसको शिक्षा कपिलबाट आसुरी लाई, आसुरीबाट पञ्चाशिकालाई र पञ्चाशिकाबाट तिनलाई प्राप्त भए। यसमा उनले सांख्य दर्शनको 'षष्टितन्त्र' नामक कृतिको पनि उल्लेख गरेकाछन्। सांख्यकारिकामा ७२ श्लोक छन् जुन आर्या छन्दमा लेखहरू छन्। यस्तो अनुमान गरिन्छ कि अन्तिम ३ श्लोक त्यस पछि जोडे गये (प्रक्षिप्त) छन्।

सांख्यकारिकामा सबै भन्दा प्राचीन भाष्य गौडपाद द्वारा रचित छ। दोस्रो महत्वपूर्ण भाष्य वाचस्पति मिश्र द्वार रचित सांख्यतत्वकौमुदी छ।

सांख्यकारिकाको चीनी भाषामा अनुवाद ६ठी शतीमा भयो। सन् १८३२मा क्रिस्चियन ला सेनले यसको लैटिनमा अनुवाद गरे। एच टी कोलब्रुकले यसलाई सर्वप्रथम अङ्ग्रेजींमा रूपान्तरित गरे।

बाहिरी कडीहरू

• सांख्यकारिका (गूगल पुस्तक; अन्वय, अर्थ, गौडपादभाष्य, भाष्यानुवाद, विषद टिप्पणी सहित)
• सांख्यकारिका:
• सांख्यकारिका (रोमनमा )
• संस्कृतमा सांख्यकारिका वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१३-०२-०१ मिति (अङ्ग्रेजी अर्थ सहित)