फलाम

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
Iron,  26Fe
A rough wedge of silvery metal
सामान्य गुणहरू
नाम, संकेतiron, Fe
उच्चारण/ˈ.ərn/
EYE-urn
उपस्थितिlustrous metallic with a grayish tinge
पेरियोडिक टेबलमा Iron
Hydrogen (diatomic nonmetal)
Helium (noble gas)
Lithium (alkali metal)
Beryllium (alkaline earth metal)
Boron (metalloid)
Carbon (polyatomic nonmetal)
Nitrogen (diatomic nonmetal)
Oxygen (diatomic nonmetal)
Fluorine (diatomic nonmetal)
Neon (noble gas)
Sodium (alkali metal)
Magnesium (alkaline earth metal)
Aluminium (post-transition metal)
Silicon (metalloid)
Phosphorus (polyatomic nonmetal)
Sulfur (polyatomic nonmetal)
Chlorine (diatomic nonmetal)
Argon (noble gas)
Potassium (alkali metal)
Calcium (alkaline earth metal)
Scandium (transition metal)
Titanium (transition metal)
Vanadium (transition metal)
Chromium (transition metal)
Manganese (transition metal)
Iron (transition metal)
Cobalt (transition metal)
Nickel (transition metal)
Copper (transition metal)
Zinc (transition metal)
Gallium (post-transition metal)
Germanium (metalloid)
Arsenic (metalloid)
Selenium (polyatomic nonmetal)
Bromine (diatomic nonmetal)
Krypton (noble gas)
Rubidium (alkali metal)
Strontium (alkaline earth metal)
Yttrium (transition metal)
Zirconium (transition metal)
Niobium (transition metal)
Molybdenum (transition metal)
Technetium (transition metal)
Ruthenium (transition metal)
Rhodium (transition metal)
Palladium (transition metal)
Silver (transition metal)
Cadmium (transition metal)
Indium (post-transition metal)
Tin (post-transition metal)
Antimony (metalloid)
Tellurium (metalloid)
Iodine (diatomic nonmetal)
Xenon (noble gas)
Caesium (alkali metal)
Barium (alkaline earth metal)
Lanthanum (lanthanide)
Cerium (lanthanide)
Praseodymium (lanthanide)
Neodymium (lanthanide)
Promethium (lanthanide)
Samarium (lanthanide)
Europium (lanthanide)
Gadolinium (lanthanide)
Terbium (lanthanide)
Dysprosium (lanthanide)
Holmium (lanthanide)
Erbium (lanthanide)
Thulium (lanthanide)
Ytterbium (lanthanide)
Lutetium (lanthanide)
Hafnium (transition metal)
Tantalum (transition metal)
Tungsten (transition metal)
Rhenium (transition metal)
Osmium (transition metal)
Iridium (transition metal)
Platinum (transition metal)
Gold (transition metal)
Mercury (transition metal)
Thallium (post-transition metal)
Lead (post-transition metal)
Bismuth (post-transition metal)
Polonium (post-transition metal)
Astatine (metalloid)
Radon (noble gas)
Francium (alkali metal)
Radium (alkaline earth metal)
Actinium (actinide)
Thorium (actinide)
Protactinium (actinide)
Uranium (actinide)
Neptunium (actinide)
Plutonium (actinide)
Americium (actinide)
Curium (actinide)
Berkelium (actinide)
Californium (actinide)
Einsteinium (actinide)
Fermium (actinide)
Mendelevium (actinide)
Nobelium (actinide)
Lawrencium (actinide)
Rutherfordium (transition metal)
Dubnium (transition metal)
Seaborgium (transition metal)
Bohrium (transition metal)
Hassium (transition metal)
Meitnerium (unknown chemical properties)
Darmstadtium (unknown chemical properties)
Roentgenium (unknown chemical properties)
Copernicium (transition metal)
Ununtrium (unknown chemical properties)
Flerovium (post-transition metal)
Ununpentium (unknown chemical properties)
Livermorium (unknown chemical properties)
Ununseptium (unknown chemical properties)
Ununoctium (unknown chemical properties)


Fe

Ru
manganeseironcobalt
आणविक संख्या26
मानक आणविक भार55.845(2)[१]
तत्वको श्रेणीtransition metal
समुह, ब्लकgroup 8, d-block
पेरियोडperiod 4
इलेक्ट्रोन वितरण[Ar] 3d6 4s2
प्रति सेल2, 8, 14, 2
भौतिक गुणहरू
अवस्थाsolid
पग्लने विन्दु1811 K ​(1538 °C, ​2800 °F)
उम्लने विन्दु3134 K ​(2862 °C, ​5182 °F)
Density near r.t.7.874 g·cm−3
liquid, at m.p.6.98 g·cm−3
फ्युजनको ताप13.81 kJ·mol−1
Heat of vaporization340 kJ·mol−1
मोलार ताप क्षमता25.10 J·mol−1·K−1
vapor pressure
P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T (K) 1728 1890 2091 2346 2679 3132
आणविक गुणहरू
अक्सिडेसन अवस्थाहरू−2, −1, +1,[२] +2, +3, +4, +5,[३] +6 ​(an amphoteric oxide)
इलेक्ट्रो निगेटिभिटीPauling scale: 1.83
Ionization energies1st: 762.5 kJ·mol−1
2nd: 1561.9 kJ·mol−1
3rd: 2957 kJ·mol−1
(more)
आणविक अर्धव्यासempirical: 126 pm
कोभ्यालेन्ट अर्धव्यासLow spin: 132±3 pm
High spin: 152±6 pm
विविध
क्रिस्टल बनावटbody-centered cubic (bcc)
Body-centered cubic crystal structure for iron

a=286.65 pm
क्रिस्टल बनावटface-centered cubic (fcc)
Face-centered cubic crystal structure for iron

between 1185–1667 K
Speed of sound thin rod, at r.t.5120 m·s−1 (electrolytic)
थर्मल एक्सपान्सन11.8 µm·m−1·K−1 (at 25 °C)
थर्मल कन्डक्टिभिटी80.4 W·m−1·K−1
Electrical resistivity96.1 nΩ·m (at 20 °C)
Curie point1043 K
Magnetic orderingferromagnetic
Young's modulus211 GPa
Shear modulus82 GPa
Bulk modulus170 GPa
Poisson ratio0.29
Mohs hardness4
Vickers hardness608 MPa
Brinell hardness200-1180 MPa
CAS Registry Number7439-89-6
इतिहास
खोजbefore 5000 BC
Most stable isotopes
Main article: Isotopes of iron
iso NA half-life DM DE (MeV) DP

ढाँचा:Infobox element/isotopes decay ढाँचा:Infobox element/isotopes decay

56Fe 91.72% 56Fe is stable with 30 neutrons
57Fe 2.2% 57Fe is stable with 31 neutrons
58Fe 0.28% 58Fe is stable with 32 neutrons

ढाँचा:Infobox element/isotopes decay ढाँचा:Infobox element/isotopes decay

Decay modes in parentheses are predicted, but have not yet been observed
· सन्दर्भ सामाग्रीहरू

फलाम एक रसायनिक तत्व हो।अङ्रेजीमा यसलाई आइरन भनि्छ। सङ्क्रमणात्मक तत्व हो। यसको परमाणु सङ्ख्या २६ र पेरियोडिक तलिकको डि (d) ब्लक अन्तर्गत समूह ८ (VIII) मा पर्दछ। यो एक प्रकारको धातु हो ।[४] यो तत्व पृथ्वीको बाहिर सतह तथा भित्रि भागमा पाइन्छ । यो पृथ्वीमा चौथो धरै पाइने धातु हो। यसको संयुज्यता २ र ३ हुन्छ।

उत्पादन[सम्पादन गर्नुहोस्]

फलामको उत्पादन दुई मुख्य चरणमा हुन्छ। पहिलो चरणमा, फलामको धातुलाई ब्लास्ट फर्नेसमा कोकको (कोईला) साथ पगालिन्छ, र पग्लिएको धातुलाई सिलिकेट खनिज जस्ता दोषबाट अलग गरिन्छ। यस चरणले उत्पादनलाई पिग फलाम भनिन्छ किनाकि यसमा ठूलो मात्रामा कार्बन हुन्छ। दोस्रो चरणमा, फलाममा कार्बनको मात्रा घटाइन्छ।[५]

ब्लास्ट फर्नेसमा उत्पादन[सम्पादन गर्नुहोस्]

ब्लास्ट फर्नेस भनेको फलाम पगाल्ने भट्टी हो। यसमा हेमाटाइट (फलामको खनिज), कोक (कोईला) र तातो हावा (९०० डिग्रि )को प्रयोग गरि कार्बन मोनोअक्साइड निर्माण गरिन्छ।

फलाम पगाल्ने भट्टी
2 C + O2 → 2 CO

२००० डिग्रिमा कार्बन मोनोअक्साइडले फलामको खनिजलाई फलाममा परिणत गर्छ

Fe2O3 + 3 CO → 2 Fe + 3 CO2

प्रयोग[सम्पादन गर्नुहोस्]

संरचना निर्माण[सम्पादन गर्नुहोस्]

विश्वव्यापी धातु उत्पादनको ९०% जति फलामले ओग्ट्छ। यसको कम लागत र उच्च शक्तिका कारणले शक्तिहरूको सामना गर्न यसको प्रयोग गरिन्छ, जस्तै मेसिनरी र मेशिन उपकरणहरू, रेलहरू, अटोमोबाइल्स, जहाज ढलान, र भवनहरू। शुद्ध फलाम एकदम नरम भएकोले यसको शक्ति बढाउन प्राय: अरु तत्त्वहरू मिसाइन्छ। [६]

पोषण[सम्पादन गर्नुहोस्]

फलाम शरिरलाई चाहिने एक मुख्य खनिज हो। रातो मासु, दाल, सिमी, कुखुरा, माछा, पात तरकारी, टोफु आदि यसका सोर्त हुन्।[७] फलामको पर्याप्त मात्रा नपुगेमा एनीमिया रक्तअल्पता हुन्छ।[८]

यो पनि हेर्नुहोस्[सम्पादन गर्नुहोस्]

सन्दर्भ सामग्रीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. Standard Atomic Weights 2013. Commission on Isotopic Abundances and Atomic Weights
  2. Ram, R. S. and Bernath, P. F. (२००३), "Fourier transform emission spectroscopy of the g4Δ-a4Δ system of FeCl", Journal of Molecular Spectroscopy 221 (2): २६१, डिओआई:10.1016/S0022-2852(03)00225-X, बिबकोड:2003JMoSp.221..261R 
  3. Demazeau, G.; Buffat, B.; Pouchard, M.; Hagenmuller, P. (१९८२), "Recent developments in the field of high oxidation states of transition elements in oxides stabilization of Six-coordinated Iron(V)", Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie 491: 60, डिओआई:10.1002/zaac.19824910109 
  4. http://www.iupac.org/fileadmin/user_upload/news/IUPAC_Periodic_Table-1May13.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१५-०८-२२ मिति
  5. Greenwood and Earnshaw, p. 1073
  6. Greenwood and Earnshaw, pp. 1070–71
  7. Food Standards Agency – Eat well, be well – Iron deficiency वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ८ अगस्ट २००६ मिति. Eatwell.gov.uk (5 March 2012). Retrieved on 27 June 2012.
  8. CDC Centers for Disease Control and Prevention (३ अप्रिल १९९८), "Recommendations to Prevent and Control Iron Deficiency in the United States", Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR) 47 (RR3): १, अन्तिम पहुँच १२ अगस्ट २०१४ 

बाह्य कडीहरू[सम्पादन गर्नुहोस्]