असम सम्झौता

असम सम्झौता असमिया सांस्कृतिक, आर्थिक र राजनीतिक अधिकारहरूको रक्षा गर्न सहमत भयो। यो असम आन्दोलनको छ बर्ष पछि हस्ताक्षर गरिएको थियो।

असम सम्झौता भारत सरकारका प्रतिनिधिहरू र असम आन्दोलनका नेताहरू बीच हस्ताक्षर भएको सम्झौतापत्र हो।१५ अगस्ट १९८५ मा नयाँ दिल्लीमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री राजीव गान्धीको उपस्थितिमा हस्ताक्षर भएको थियो। पछि नागरिकता ऐन अर्को वर्ष १९८६ मा पहिलो पटक संशोधन गरिएको थियो। यो १९७९ मा शुरू भएको छ बर्षेको आन्दोलन पछाडि भयो। आल असम विद्यार्थी संघ (एएएसयू) को अगुवाईमा आन्दोलनकारीहरूले सबै गैरकानुनी विदेशीहरू - मुख्य रूपमा बंगलादेशी आप्रवासीहरूको पहिचान र निर्वासनको माग गरे। उनीहरू विगतलाई डराउँथे र बृहत्तर रूपमा बसाईएको प्रवासले स्वदेशी जनसंख्यालाई अत्यधिक मात्रामा प्रभाव पारिरहेको थियो जसले उनीहरूको राजनीतिक अधिकार, संस्कृति, भाषा र भूमि अधिकारलाई प्रभाव पारेको थियो।असम आन्दोलनले ८५५ भन्दा बढी व्यक्तिको अनुमानित मृत्यु गरायो। आसाम सहमतिमा आन्दोलनको अन्त्य भयो।

असम आन्दोलनका नेताहरू जनवरी १९६६ भन्दा अघि असममा प्रवेश गरेका सबै आप्रवासीहरूलाई स्वीकार्न सहमत भए।भारत सरकारले असमिया जनताको राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक चिन्तालाई स्वीकार गर्‍यो र त्यो मितिमा आधारित चुनावी डाटाबेसलाई संशोधन गर्ने कुरामा सहमति जनायो।यसबाहेक, सरकार २५ मार्च १९७१ पछि कुनै पनि र सबै शरणार्थीहरू र आप्रवासीहरूलाई पहिचान र निर्वासन गर्न सहमत भए।१९७१ मा, बंगलादेशका लाखौं नागरिकहरू - जसलाई पूर्व पाकिस्तान भनिन्छ - पूर्वी पाकिस्तान र पश्चिमी पाकिस्तानको बीचमा भएको गृहयुद्ध र नरसंहारको दुर्व्यवहारले आसाम, पश्चिम बंगाल, त्रिपुरा, भारतका अन्य नजिकैका अन्य राज्यहरू लगायत म्यानमार सामूहिक गैरकानूनी बसाइ सर्नका लागि भाग्नु पर्‍यो।

असम सम्झौताका अनुसार भारत सरकार भविष्यमा हुने घुसखोरी बिरूद्ध अन्तर्राष्ट्रिय सीमालाई "पर्खाल, काँटीको तारबाट कुद्ने काम र अन्य अवरोधहरू उपयुक्त स्थानहरूमा" र भूमि र नदीमा सुरक्षा बलले गस्ती तैनात गरेर भविष्य सुरक्षित गर्ने कुरामा सहमति जनायो। सबै अन्तर्राष्ट्रिय बंगलादेश-भारत सीमानामा मार्गहरू।यस प्रयासलाई सहयोग पुर्‍याउन सरकारले गस्ती र भारतीय सुरक्षा बलको छिटो तैनाथको लागि सिमाना नजिक सडक निर्माण गर्न र नागरिकहरूको अनिवार्य जन्म र मृत्यु सूची कायम गर्न पनि सहमति जनायो।एसेडमा हस्ताक्षर गर्नु अघि र अघि आसाम आन्दोलनका नेताहरू विरुद्ध सबै खुला पुलिस आरोपहरू पनि फिर्ता लिइएको थियो र बन्द गरियो।असम आन्दोलनको क्रममा मरेकाहरूको परिवारलाई आर्थिक क्षतिपूर्ति दिइयो। सरकारले तेल रिफाइनरी खोल्न, कागज मिलहरू फेरि खोल्न र राज्यमा शैक्षिक संस्था स्थापना गर्न पनि सहमति जनायो।

यो सम्झौताले असम आन्दोलनको अन्त्य गर्‍यो र आन्दोलनका नेताहरुलाई राजनीतिक दल बनाउने र छिट्टै नै असम राज्यमा सरकार गठन गर्ने बाटो खोलिदियो। यद्यपि यो सम्झौताले आन्दोलनको अन्त्य गर्यो तर केहि मुख्य धारा कार्यान्वयन हुन बाँकी छ जसले कतिपय मुद्दाहरूलाई उत्तेजित पारेको छ।राजनीतिक अध्ययनका प्राध्यापक संजीब बरुआका अनुसार विदेशी पहिचान गर्ने काम राजनीतिक रूपले गाह्रो भयो, भोट बैंकले प्रभावित भयो र धार्मिक वा जातीय भेदभावको आरोप लगायो।१९९० को शुरुमा आसामका मुख्यमन्त्री तथा कांग्रेस पार्टीका वरिष्ठ नेता हितेश्वर सैकियाले उदाहरणका लागि आफ्ना भाषणहरूमा विरोधाभासी बयान दिए।केही भीडहरूको अगाडि उनले त्यहाँ कोही पनि विदेशी नभएको कुरा इन्कार गरे; अन्य भीडभन्दा पहिले उनले भने कि असममा सयौं हजारौं गैरकानुनी विदेशीहरू छन् जसलाई देश निकाला गर्नु आवश्यक छ।१९९७ मा, राज्य सरकारले एक अध्ययन पूरा गर्‍यो र मतदाता नामावलीमा "d" अर्थ "विवादित नागरिकता" सहित असंख्य नामहरू चिन्हित गर्‍यो, जुन उनीहरूलाई मतदान गर्नबाट रोक्नको योजना थियो।आलोचकहरूले बहिष्कार भएको गुनासो गरे।राज्यको उच्च अदालतले "d" दस्तावेजी प्रमाण नभई शंकामा आधारित छ भन्ने कुराको पुष्टि गर्‍यो। सबै बासिन्दाहरू - नागरिक र विदेशीहरू - आसाम चुनावमा भोट हाल्ने अनुमति दिइयो। असम आन्दोलनका समर्थकहरूले भनेका थिए कि सरकार असम सम्झौता कार्यान्वयन गर्न असफल भएको छ।

हस्ताक्षरहरू

असम आन्दोलनका प्रतिनिधिहरू

• प्रफुल्ल कुमार महंता, अध्यक्ष, अखिल असम विद्यार्थी संघ
• भृगु कुमार फुकन, महासचिव, अखिल असम विद्यार्थी संघ
• बिराजकुमार सरमा, महासचिव, अखिल असम गण संग्राम परिषद

भारत र असम सरकारका प्रतिनिधिहरू

• आर डी प्रधान, गृह सचिव, भारत सरकार
• पी पी त्रिवेदी, मुख्य सचिव, आसाम सरकार

उपस्थितीमा

• राजीव गान्धी, भारतको प्रधानमन्त्री