चन्द्रमानसिंह मास्के

चन्द्रमानसिंह मास्के
चन्द्रमानसिंह मास्के
जन्म	सन् १९०० काठमाडौँ, नेपाल
मृत्यु	सन् १९८४
राष्ट्रियता	नेपाली
तरिका	तेलचित्र

चन्द्रमानसिंह मास्के (सन १९००–१९८४) एक नेपाली कलाकार थिए जो २०औँ शताब्दीको प्रारम्भमा नेपालमा समकालीन कलाको विकासमा अग्रसर थिए। मास्केले यसको सौन्दर्य मूल्यको लागि नयाँ प्रविधिहरू प्रयोग गरेर कला सिर्जना गर्ने प्रवृत्तिको नेतृत्व गरे, र परम्परागत कलाको परिवेशमा नयाँ शैली प्रस्तुत गरे जुन अनिवार्य रूपमा धार्मिक छ र पुरातन ग्रन्थहरूमा वर्णन गरिएका वर्णनहरू पछ्याउँछ।

जीवनी

मास्केको जन्म काठमाडौँमा नेवार परिवारमा भएको थियो जुन परम्परागत रूपमा सरकारी अधिकारीको रूपमा काम गर्थे। उनले पारिवारिक परम्परा त्यागेर कलालाई जीवनको रुपमा रोजे। निरंकुश राणा शासनले आधुनिक शिक्षामा कडा नियन्त्रण राखेकाले विदेशमा आधुनिक कला अध्ययन गर्ने अवसर पाउने थोरै नेपाली कलाकारहरूमध्ये उनी पनि एक थिए। त्यसबेला राजा नाममात्रको शासक थिए भने राणा आजीवन प्रधानमन्त्री थिए।

सन् १९१८ देखि १९२३ सम्म सम्म, मास्केले कोलकाताको सरकारी स्कूल अफ आर्टमा कलाको अध्ययन गरे। उनी नेपालमा आधिकारिक रूपमा मान्यता प्राप्त पहिलो दुई कला शिक्षकहरूमध्ये थिए। अर्का तेजबहादुर चित्रकार थिए। काठमाडौँ फर्किएपछि मास्केले सन् १९२८ मा नेपालमा पहिलो पटक एक व्यक्तिको प्रदर्शनी आयोजना गरेका थिए। उनले दरबार हाईस्कूल र पद्मकन्या गर्ल्स हाई स्कूलमा पनि कला पढाउन थाले।

मास्केले सामुदायिक विद्यालय खोलेर राणा शासनको आक्रोश जगाए र उनलाई सजाय दिने मौका खोजे। सन् १९४० मा राणा विरोधी कार्टुन बनाएको अभियोगमा उनलाई १८ वर्षको जेल सजाय सुनाइयो र उनको सम्पूर्ण सम्पत्ति जफत गरियो। मास्केले पाँच वर्ष सेवा गरे र सन् १९४५ मा रिहा भए।

मास्केका चित्रहरूलाई नेपाली जीवन र संस्कृतिको इतिहासको रूपमा वर्णन गरिएको छ। उनले ग्रामीण नेपालको दैनिक दृश्यका साथै चाडपर्व र चाडपर्वलाई चित्रित गरेका छन्। उनका कृतिहरूमा पेन्सिल, कलम र मसीका चित्रहरू, तेल र पानीका रंगहरू छन्।