ताप

ताप एक प्रकारको शक्ति हो । तापलाई हामि अनुभव गर्छौं । तापले पदार्थका अणुहरूमा क्म्पन उत्पन्न गराउँछ । कुनै वस्तुमा ताप बदाउँदै गइयो भने अणुहरूको कम्पन्नमा पनि वृद्धि हुन्छ । कम्पन भएका अणुहरूमा गतिशक्ति हुन्छ र तापशक्ति पनि बढ्छ । वस्तुमा भएका अणुहरूको गतिशक्तिको समष्टी (योग) लाई नै त्यस वस्तुमा भएको ताप वा तापशक्ति भनिन्छ ।
गतिशक्ति$(K.E.)={\frac {1}{2}}m_{i}v_{i}^{2}$
तापशक्ति$(E)=\sum _{i}{\frac {1}{2}}m_{i}{v_{i}}^{2}$
वस्तुमा भएको तापको परिमाण पदार्थमा रहेको अणुहरूको संङ्ख्या अर्थात् पदार्थको पिण्ड र अणुहरूको औसत गतिशक्तिमा निर्भर रहन्छ । सीजीएस प्रणालीमा तापशक्तिलाई क्यालोरी एकाइमा नापिन्छ भने एसआई प्रणालीमा तापशक्तिलाई जुल एकाइमा नापिन्छ । तापशक्ती नाप्ने उपकरणलाई क्यालोरी मिटर भनिन्छ ।

तापको असर

तापको कारणले निम्नानुसारको असर पर्दछ।

1. तापक्रमको बृद्धी
2. अवस्थामा परिवर्तन (ठोस,तरल,ग्यास)
3. वस्तुको प्रसार (आयतनमा वृद्धि,$4^{o}C$ को पानी बाहेक)
4. वस्तुको घुलनशीलतामा परिवर्तन
5. रासायनिक परिवर्तन
6. भौतिक परिवर्तन (रङ्ग,चुम्बकिय गुण,सुचालकपन आदि)

ताप समीकरण(Heat Equation)

कुनै पनि वस्तुको विशिष्ट ताप धारण क्षमता, पिण्ड, तापक्रम परिवर्तन र ताप परिमाणहरु बिचको अन्तरसम्बन्ध लाई देखाउने समिकरणलाई ताप समीकरण भनिन्छ।
कुनै वस्तुले ग्रहण गरेको वा गुमाएको तापशक्ति$(Q)$ उक्त वस्तुको पिण्ड$(m)$ सँग समानुपातिक सम्बन्ध हुन्छ।
अर्थात, $Q\propto {m}$ ----------------1
कुनै बस्तुले ग्रहण गरेको गुमाएको तापशक्ति$(Q)$ उक्त वस्तुमा परिवर्तन हुने तापक्रम सँग समानुपातिक हुन्छ।
अर्थात, $Q\propto {dt}$--------------2
समीकरण 1 र 2 बाट,
$Q\propto {m}{dt}$
अथवा,$Q=msdt$--------3$,\quad dt=t_{2}-t_{1}$
जहाँ,$s-$ एउटा अचार राशि हो। जसलाई विशिष्ट ताप धारण क्षमता भनिन्छ।
समीकरण $(3)$ लाई ताप समीकरण भनिन्छ।

यो पनि हेर्नुहोस

• ताप सञ्चालन