नेवारी भाषाका चार स्तम्भ

निष्ठानन्द बज्राचार्य

सिद्धिदास महाजु

जगत सुन्दर मल्ल

योगवीरसिंह कंसाकार

नेपाल भाषाका चार स्तम्भ (नेपाल भाषा: नेपाल भाषाया प्यंगः थां) भन्नाले बीसौँ शताब्दीमा शिक्षा विरोधी राणा शासनको समयमा नेपाल भाषा साहित्यको पुनर्जागरणको अगुवाइ गर्ने चार लेखक भन्ने बुझिन्छ ।

उनीहरूले आफ्नो स्वतन्त्रता दाउमा राखी आधुनिक नेपाल भाषाको जग निर्माण गरेका थिए । उनीहरूको कृतिबाट काठमाडौँको नेपाल भाषा आन्दोलनको सुरुवात भएको मानिन्छ जसको फलस्वरूप नेपाल भाषाको पुनर्जागरण र आधिकारिक मान्यतामा टेवा पुगेको छ ।

नेपाल भाषा पुनर्जागरणका चार स्तम्भका रूपमा लेखक निष्ठानन्द बज्राचार्य, कवि सिद्धिदास महाजु, शिक्षाविद जगत सुन्दर मल्ल र कवि योगवीरसिंह कंसाकारलाई सम्मानित गरिन्छ ।

निष्ठानन्द बज्राचार्य

निष्ठानन्द बज्राचार्य (सन् १८५८ - सन् १९३५) शास्त्रीय शैलीको सट्टा बोलचालको भाषामा कविता लेख्ने पहिलो कवि हुन् । उनले सन् १९०९ मा हातेप्रेसको प्रयोग गरी प्रज्ञापारमिता नामक पुस्तक प्रकाशन गरेका थिए । सन् १९१४ मा प्रकाशित भएका बुद्धको जीवनीमा आधारित ललित विस्तार र स्वयम्भू पुराण उनका दुई प्रसिद्ध कृति हुन् ।

सिद्धिदास महाजु

सिद्धिदास महाजु (सन् १८६७ - सन् १९२९) सिद्धिदास अमात्यका नामले पनि चिनिन्छन् । उनी नेपाल भाषा साहित्यको पुनर्जागरण गर्ने प्रयासमा सधैँ अग्रज हुन्थे । महाकविको उपाधिले सम्मानित महाजुले कविता, महाकाव्य, छोटा कथा र निबन्धका ४४ भन्दा बडी पुस्तक लेखेपनि उनको जीवनकालमा सज्जन हृदयाभरण मात्र प्रकाशित भयो । महाजुले सन् १९१३ मा रामायणलाई नेपाल भाषामा अनुवाद गरी सिद्धि रामायण लेखेका थिए ।

जगत सुन्दर मल्ल

जगत सुन्दर मल्ल (सन् १८८२ - सन् १९५२) एक नेपाली शिक्षाविद र लेखक थिए जसले साधारण जनतालाई शिक्षा दिनमा आफ्नो जीवन समर्पित गरे । आधुनिक शिक्षाको विरोधी राणा शासनको बेला उनले सरकारको विरुद्ध गई आफ्नै घरमा पाठशालाको स्थापना गरेका थिए । उनले अङ्ग्रेजी सिक्नुको महत्त्वमा जोड दिन्थे र बालबालिकाले मातृभाषामा छिटो सिक्छन् भन्ने विश्वास राखी अङ्ग्रेजी पुस्तकहरूलाई नेपाली र नेपाल भाषामा अनुवाद गर्थे ।

योगवीरसिंह कंसाकार

योगवीरसिंह कंसाकार (सन् १८८५ - सन् १९४२) एक कवि र समाज सुधारक थिए जसले नेपाल भाषा साहित्यको विकास र बौद्धवादको प्रवर्धनका लागि काम गर्थे । सन् १९२९ मा कंसाकारले प्रधानमन्त्रीलाई पुस्तकालय बनाउने याचिका प्रस्तुत गरेका थिए जसका लागि उनलाई पक्राउ गरी जरिवाना तिर्न लगाइयो । उनका सुधार कार्यका लागि उनलाई सार्वनिक रूपमा कुटपिट गरिएको छ । सन् १९५१ मा नेपाल भाषा परिषदद्वारा कंसाकारका सङ्ग्रहित कवितालाई योगसुधा नाममा प्रकाशित गरिएको थियो ।