भारतीय सेना
| भारतीय सेना | |
|---|---|
 Service Before Self | |
| स्थापना | १ अप्रिल १८९५ – present |
| देश | भारत |
| प्रकार | सेना |
| आकार | 1,129,900 Active personnel 960,000 Reserve personnel 158 Aircraft |
| भाग | Ministry of Defence Indian Armed Forces |
| मुख्यालय | नयाँ दिल्ली, भारत |
| Colour | Gold, red and black |
| वेबसाइट | Official Website of the Indian Army |
| कमाण्डरहरू | |
| सेना प्रमुख | जनरल विक्रम सिंह |
| उल्लेखनीय कमाण्डरहरू | General Thimayya Field Marshal Cariappa Field Marshal Manekshaw |
भारतीय सेना (ISO: Bhāratīya Sēnā) भारतको सशस्त्र बलको स्थलीय शाखा तथा सबैभन्दा ठूलो अग हो। भारतका राष्ट्रपति भारतीय सेनाका सर्वोच्च कमाण्डर हुन् र यसको कार्यरत प्रमुख थलसेनाध्यक्ष हुन्छन्। भारतीय सेना १ अप्रिल १८९५ मा स्थापना गरिएको थियो, जसमा इस्ट इण्डिया कम्पनीका दीर्घकालदेखि स्थापित प्रेसीडेन्सी सेनाहरू पनि समाहित गरिएका थिए, जुन १९०३ मा भारतीय सेनामा गाभिएका थिए। केही रजवाडाहरूले आफ्नै सेना राखेका थिए, जसले "इम्पेरियल सर्भिस टुप्स" गठन गरेका थिए। यी टुप्स भारतीय सेनासँग मिलेर भारतको क्राउन सशस्त्र बलको स्थलीय अग बने र यसको जिम्मेवारी भारतीय साम्राज्यको रक्षा गर्नु थियो। स्वतन्त्रतापछि इम्पेरियल सर्भिस टुप्स भारतीय सेनामा विलय गरिएको थियो। भारतीय सेनाका युनिटहरू र रेजिमेन्टहरू विभिन्न ऐतिहासिक पृष्ठभूमि भएका छन् र विश्वभरका युद्धहरू तथा अभियानहरूमा संलग्न भई स्वतन्त्रता प्राप्ति भन्दा अघि र पछि धेरै युद्ध तथा थिएटर सम्मान प्राप्त गरेका छन्।
भारतीय सेनाको मुख्य उद्देश्य राष्ट्रिय सुरक्षाको सुनिश्चितता र राष्ट्रिय एकताको संरक्षण गर्नु हो। यसले देशलाई बाह्य आक्रमण र आन्तरिक खतराबाट जोगाउने तथा शान्ति र स्थायित्व कायम राख्ने कार्य गर्दछ। सेना प्राकृतिक प्रकोपहरू जस्ता विपद् व्यवस्थापनका लागि मानवीय उद्धार कार्यहरू सञ्चालन गर्दछ। साथै, सरकारको अनुरोधमा आन्तरिक संकट व्यवस्थापनका लागि पनि सेना परिचालित हुने गर्दछ। भारतीय सेना, भारतीय जलसेना र भारतीय वायुसेनासँग मिलेर राष्ट्रिय शक्तिको महत्त्वपूर्ण अंग हो। स्वतन्त्र भारतको सेनाले पाकिस्तानसँग चारवटा युद्धहरू र चीनसँग एउटा युद्ध लडेका छन्। अन्य प्रमुख सैन्य कारबाहीहरूमा "अप्रेसन विजय", "अप्रेसन मेघदूत" र "अप्रेसन क्याक्टस" पर्दछन्। सेनाले "अप्रेसन ब्रासट्याक्स" र "एक्सरसाइज शूरवीर" जस्ता शान्तिकालीन अभ्यासहरू पनि सञ्चालन गरेको छ, साथै संयुक्त राष्ट्रसंघको शान्ति मिसनहरूमा समेत सक्रिय रूपमा सहभागी भएको छ। भारतीय सेना प्रथम विश्वयुद्ध र द्वितीय विश्वयुद्धमा विशेष गरी पश्चिमी मोर्चा, मध्यपूर्व थिएटर, दक्षिण-पूर्व एशिया थिएटर तथा पूर्वी र उत्तरी अफ्रिकी अभियानहरूमा महत्त्वपूर्ण शक्ति रह्यो।
भारतीय सेना सञ्चालनात्मक तथा भौगोलिक रूपमा सात कमान्डहरूमा विभाजित छ, जसमा आधारभूत फिल्ड संरचना एक "डिभिजन" हो। सेना पूर्ण रूपमा स्वेच्छिक सेवा बल हो र यसमा देशका कुल सक्रिय रक्षा कार्मिकहरूको ८०% भन्दा बढी संलग्न छन्। १२,३७,११७ सक्रिय सैनिकहरू र ९,६०,००० आरक्षित सैनिकहरू सहित यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो स्थायी सेना हो। भारतीय सेनाले "Futuristic Infantry Soldier As a System (F-INSAS)" नामक आधुनिकीकृत योजना शुरू गरेको छ, जसअन्तर्गत पैदल सेना, तोपखाना, बख्तरबंद र सैन्य उड्डयन शाखाहरूको सुधार तथा नयाँ उपकरणहरूको अधिग्रहण भइरहेको छ।
भारतीय सेनाको सर्बोच्च कमान्डर भारतको राष्ट्रपति हुन। यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो र प्रमुख सेनाहरू मध्ये एक हो। सँख्याको दृष्टिबाट भारतीय थलसेनाको जवानहरूको सँख्या विश्वमा चीन पछि सबभन्दा धेरै छ। जहिले भारतीय सेनाको गठन भएको थियो भारतले दुवै विश्वयुद्धमा भाग लिएको थियो। भारतको स्वाधिनता पछि भारतीय सेनाले पाकिस्तानको विरुद्ध तीनवटा युद्ध जितेको छ (१९४८, १९६५ र १९७१) तथा चीनसँग १९६२ मा एक पटक भिडन्त पर्यो। १९९९ मा यस एउटा सानो युद्ध कारगिल युद्ध पाकिस्तानसंग अर्को पटक फेरी लड्यो जसको पछि पाकिस्तानमा नवाज शरीफको सत्ता पलट गरेर परवेज मुशर्रफ सत्तासीन भए।
भारतीय सेना आणविक हथियारबाट सुसज्जीत छ र त्यससँग उचित मिसाइल प्रविधी पनि उपलब्ध छ।
भारतीय सेनाको तर्फबाट दिइने सर्वोच्च सम्मान परमवीर चक्र हो।
सेनाको व्यय
[सम्पादन गर्नुहोस्]| डलरमा | $१४,१४,०१८.८,मिलियन (२००३) |
| सकल घरेलू उत्पादको प्रतिशत | २.४% (२००३) |
भारतीय सेनाको शाखाहरू
बाह्य पृष्ठ
[सम्पादन गर्नुहोस्]भारतरक्षक - भारतीय सेनाको सबै अंगहरूको आधिकारिक शाखाहरूको मुख्यपृष्ठ
