भारतीय नौसेना
| भारतीय नौसेना | |
|---|---|
 भारतीय नौसेनाको प्रतीक | |
| स्थापना | २६ जनवरी १९५० (वर्तमान सेवाको रूपमा)
५ सेप्टेम्बर १६१२ (इस्ट इण्डिया कम्पनीको मरिनको रूपमा)[१][२] |
| देश |  भारत |
| प्रकार | नौसेना |
| भूमिका | नौसेना युद्ध, बल प्रक्षेपण, आणविक प्रतिरोध |
| आकार | ६४ हजार सक्रिय कर्मचारी[३] ५०,००० आरक्षित कर्मचारी[४] (२५० सहायकहरू सहित) करिब ३ सय विमान |
| भाग | भारत सशस्त्र बल |
| मुख्यालय | एकीकृत रक्षा मुख्यालय, रक्षा मंत्रालय, नयाँ दिल्ली |
| आदर्श वाक्य(हरू) | शं नो वरुणः .
अनुवाद: 'जलका देवता वरुणले हामीलाई कल्याण गरून्' |
| रङहरू | नौसेना निलो, सुन र सेतो |
| मार्च |
|
| वार्षिकोत्सवहरू | नौसेना दिवस:४ डिसेम्बर |
| वेबसाइट | indiannavy.nic.in |
| कमाण्डरहरू | |
| कमान्डर-इन-चिफ | राष्ट्रपति द्रौपदी मुर्मु |
| रक्षा प्रमुख |  जनरल अनिल चौहान |
| नौसेना प्रमुख |  जहाजीसेनाध्यक्ष राधाकृष्णन हरि कुमार |
| उपप्रमुख |  उप-उपप्रमुख दिनेश के त्रिपाठी |
भारतीय नौसेना भारतीय सशस्त्र बलको समुद्री शाखा हो। भारतका राष्ट्रपति भारतीय नौसेनाका सर्वोच्च कमाण्डर हुन्। नौसेनाका प्रमुख, एक चार तारे एडमिरल, नौसेनाको आदेश दिन्छ। नीलो पानीको नौसेनाको रूपमा, यसले फारसको खाडी क्षेत्र, अफ्रिकाको हर्न, मलक्काको जलडमरूमध्यमा उल्लेखनीय रूपमा काम गर्दछ, र नियमित रूपमा समुद्री डकैती विरोधी अभियानहरू सञ्चालन गर्दछ र यस क्षेत्रका अन्य नौसेनाहरूसँग साझेदारी गर्दछ। यसले दक्षिण र पूर्वी चीन सागरका साथै पश्चिमी भूमध्यसागरमा पनि एकसाथ दुईदेखि तीन महिना लामो नियमित तैनाथी सञ्चालन गर्दछ।[५]
नौसेनाको प्राथमिक उद्देश्य राष्ट्रको समुद्री सीमाहरूको सुरक्षा गर्नु हो, र सङ्घका अन्य सशस्त्र बलहरूसँग मिलेर, युद्ध र शान्ति दुवैमा भारतको क्षेत्र, जनता वा समुद्री हितहरू विरुद्ध कुनै पनि खतरा वा आक्रमणलाई रोक्न वा परास्त गर्न कार्य गर्नु हो। संयुक्त अभ्यास, सद्भावना भ्रमण र मानवीय मिसनहरू मार्फत, आपदा राहत सहित, भारतीय नौसेनाले राष्ट्रहरू बीच द्विपक्षीय सम्बन्धलाई बढावा दिन्छ।[६]
भारतको समुद्री इतिहास सिन्धु घाटीपूर्वको सभ्यतादेखि ६,००० वर्ष पुरानो हो। १९औँ शताब्दीको कच्छ नाविकको लग बुकमा उल्लेख गरिएको छ कि भारतको पहिलो ज्वारीय डक लगभग २३०० ईपूर्वमा सिन्धु घाटी सभ्यताको समयमा लोथलमा निर्माण गरिएको थियो, गुजरात तटमा मंगरोलको वर्तमान बन्दरगाह नजिकै। ऋग्वेदले पानी र खगोलीय महासागरका हिन्दु देवता वरुणलाई समुद्री मार्गहरूको ज्ञानको श्रेय दिन्छ र भारतीयहरूद्वारा नौसैनिक अभियानहरूमा सयौँ ओअर भएका जहाजहरूको प्रयोगको वर्णन गर्दछ। प्लाभा नामक जहाजको छेउको पखेटाको सन्दर्भ पनि पाइन्छ, जसले आँधीबेहरीको समयमा जहाजलाई स्थिर बनाउँछ। प्लाभालाई आधुनिक समयको स्थिरीकरणको अग्रदूत मानिन्छ।[७]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Bhatia 1977, पृष्ठ. 28.
- ↑ "Genesis of Indian Navy", अन्तिम पहुँच ८ जनवरी २०२२।
- ↑ "Strength of Defence Forces"।
- ↑ The International Institute of Strategic Studies (१४ फेब्रुअरी २०१७), The Military Balance 2017 (अङ्ग्रेजीमा), Routledge, Chapman & Hall, Incorporated, आइएसबिएन 9781857439007।
- ↑ "Strength of Defence Forces", pib.gov.in, २४ जुलाई २०१९, अन्तिम पहुँच १६ अक्टोबर २०१९।
- ↑ Dutta, Amrita Nayak (२०२०-११-१८), "Hit by budget crunch, Indian Navy now plans to buy 2 Landing Platform Docks instead of 4", ThePrint (en-USमा), अन्तिम पहुँच २०२०-११-२७, "[...] current strength of 150 ships and submarines."