मनिषा कोइराला

मनिषा कोइराला
कोइराला २०१७ मा
जन्म	(1970-08-16) १६ अगस्ट १९७० बिराटनगर नेपाल
राष्ट्रियता	नेपाली
पेशा	अभिनेत्री
कार्यकाल	१९८९–अहिलेसम्म
जीवनसाथी	सम्राट दाहाल ​ ( वि २०१०; सवि २०१२)
मातापिता	सुश्मा र प्रकश कोइराला
आफन्त	कोइराला परिवार

मनिषा कोइराला

जन्म:- १६ अगस्ट १९७० बिराटनगर,मोरङ, नेपाल

मनिषा कोइराला एक नेपाली अभिनेत्री हुन् जसले भारतीय चलचित्रहरूमा काम गर्छिन् , मुख्यतया हिन्दी र तमिल भाषामा । राजनीतिक रूपमा प्रख्यात कोइराला परिवारमा जन्मिएकी उनी प्रकाश कोइरालाकी छोरी र विश्वेश्वर प्रसाद कोइरालाकी नातिनी हुन् । आफ्नो समयकी सबैभन्दा लोकप्रिय र सबैभन्दा धेरै कमाउने अभिनेत्रीहरू मध्ये एक, उनी धेरै प्रशंसाहरू प्राप्तकर्ता हुन्, जसमा तीन फिल्मफेयर पुरस्कार , एक फिल्मफेयर अवार्ड साउथ र एक फिल्मफेयर ओटीटी अवार्ड समावेश छन्। सन् २००१ मा, नेपाल सरकारले उनलाई गोरखा दक्षिणा बहूको अर्डरले सम्मानित गर्‍यो ।

प्रारम्भिक जीवन

मनिषा कोइरालाको जन्म १६ अगस्ट १९७० मा नेपालको विराटनगरमा रहेको राजनीतिक रूपमा प्रतिष्ठित कोइराला परिवारमा भएको थियो। उनका बुबा प्रकाश कोइराला एक राजनीतिज्ञ, पूर्व क्याबिनेट मन्त्री र नेपालको प्रतिनिधि सभाका पूर्व सदस्य हुन् भने उनकी आमा सुष्मा कोइराला गृहिणी हुन् ।

कोइरालाका एक भाइ सिद्धार्थ कोइराला छन् , जो पूर्व बलिउड अभिनेता हुन्। उनको परिवारका धेरै सदस्यहरू राजनीतिज्ञ बने उनका हजुरबुबा विश्वेश्वर प्रसाद कोइराला सन् १९५० को दशकको अन्त्यदेखि १९६० को दशकको सुरुवातसम्म नेपालका प्रधानमन्त्री थिए , जसरी उनका दुई जिजुबाबु, गिरिजा प्रसाद कोइराला र मातृका प्रसाद कोइराला पनि थिए ।

कोइरालाले आफ्नो प्रारम्भिक जीवन भारतमा बिताइन्, र उनी केही वर्ष वाराणसीमा आफ्नी हजुरआमाको घरमा र पछि दिल्ली र मुम्बईमा बसिन् । वाराणसीमा घरमा रहँदा, उनले कक्षा १० सम्म वसन्त कन्या महाविद्यालयमा पढिन् । डाक्टर बन्ने आकांक्षा राख्दै, उनी दिल्ली सरिन् र नयाँ दिल्ली क्याम्पसको धौला कुआनको आर्मी पब्लिक स्कूल (एपीएस) मा अध्ययन गरिन् । एक अन्तर्वार्तामा, उनले भनिन् कि दिल्लीमा एक्लै बस्दा उनलाई "बलियो र स्वतन्त्र" बन्न मद्दत मिल्यो। अभिनयमा करियर बनाउन दृढ संकल्प गरेकी कोइराला पछि फिल्म भूमिकाहरूको लागि मुम्बई सरिन्।

कोइरालाले नेपाली फिल्म फेरि भेटौला (सन् १९८९) बाट अभिनयमा डेब्यू गरिन्  र पछि हिन्दी चलचित्र सौदागर (सन् १९९१) बाट भारतीय सिनेमामा डेब्यू गरिन्। छोटो असफलता पछि, उनले बम्बे (१९९५), अग्नि साक्षी (सन् १९९६), इन्डियन (सन् १९९६), गुप्त: द हिडन ट्रुथ (सन् १९९७), कच्चे धागे (सन् १९९९), मुधलवन (सन् १९९९) र कम्पनी (सन् २००२) सहित बलिउड र कलिउड दुवै फिल्महरूमा व्यावसायिक सफलताका साथ आफूलाई स्थापित गरिन्। उनले १९४२: अ लभ स्टोरी (सन् १९९४) मा सिधासाधा केटी , अकेले हम अकेले तुम (सन् १९९५) मा महत्वाकांक्षी पत्नी , खामोशी: द म्युजिकल (सन् १९९६) मा बहिरा-मूक आमाबाबुकी छोरी , दिल से.. ( १९९८) मा आतंकवादी र लज्जा (२००१) मा दुर्व्यवहार गरिएको महिलाको भूमिका निर्वाह गरेकोमा पनि आलोचनात्मक मान्यता प्राप्त गरिन्।

अर्को दशकको अवधिमा, उनले धेरै अपरम्परागत र कला-गृह चलचित्रहरूमा आफ्नो अभिनयको लागि प्रशंसा बटुलिन्, जस्तै सर्वाइभल ड्रामा एस्केप फ्रम तालिबान (सन् २००३), मलयालम मनोवैज्ञानिक नाटक इलेक्ट्रा (सन् २०१०) र संकलन फिल्म आई एम (सन् २०१०)। सन् २०१२ मा कोइरालाले अन्तिम चरणको पाठेघरको क्यान्सर पत्ता लागेपछि अभिनयबाट विश्राम लिइन् र एक वर्ष लामो उपचार गराइन् सन् २०१४ को मध्यसम्ममा सफल निको भइन्। उनी कमिङ-अफ-एज ड्रामा डियर माया (सन् २०१७) लिएर फर्किइन् त्यसपछि सञ्जु (सन् २०१८) मा अभिनेत्री नरगिसको भूमिका निभाएकी थिइन् । सोही वर्ष कोइराला नेटफ्लिक्स प्रोडक्सन लस्ट स्टोरीजमा देखिइन् । त्यसपछि उनले प्रशंसित अवधि नाटक श्रृंखला हीरामण्डी: द डायमंड बजार (सन् २०२४) मा अभिनय गरिसकेकी छिन्।

चलचित्रमा अभिनय गर्नुका साथै, कोइरालालाई सन् १९९९ मा भारतको लागि र सन् २०१५ मा नेपालको लागि संयुक्त राष्ट्र जनसंख्या कोषको सद्भावना दूतको रूपमा नियुक्त गरिएको थियो र अप्रिल २०१५ को नेपाल भूकम्प पछि राहत कार्यमा संलग्न थिइन् । उनले उपन्यास " हिल्ड: हाउ क्यान्सर गेभ मी अ न्यू लाइफ" मा लेखकको रूपमा पनि योगदान पुर्‍याइन्,जुन उनको पाठेघरको क्यान्सरसँगको संघर्षको विवरण हो। कोइरालालाई बारम्बार उनको समयको सबैभन्दा सुन्दर अभिनेत्री मध्ये एकको रूपमा उल्लेख गरिन्छ।

सम्मान र मान्यता

-- सन् 1994, प्रियदर्शिनी एकेडेमी - स्मिता पाटिल मेमोरियल अवार्ड -- सन् १९९९, संयुक्त राष्ट्र जनसंख्या कोष - भारतको लागि सद्भावना दूत -- सन् २००१, भारतीय चलचित्र उद्योगमा उपलब्धि हासिल गरेबापत नेपाल सरकारद्वारा सम्मानित गोरखा दक्षिणा बाहुको अर्डर -- सन् २००३, पहिलो गैर-आवासीय नेपाली सम्मेलन, काठमाडौँ - नेपालका राजाद्वारा प्रस्तुत अभिनन्दन पत्र -- सन् २००६, विश्व हिन्दू महासंघ - प्रशंसा पत्र -- सन् २०१४, इन्डिया टुडे महिला शिखर सम्मेलन - वर्षको उत्कृष्ट महिला पुरस्कार -- सन् २०१५, लन्डन इन्डियन फिल्म फेस्टिवल - स्पिरिट अफ इन्स्पिरेशन अवार्ड -- सन् २०१५, ग्लोबल अफिसियल्स अफ डिग्निटी अवार्ड - नेपालको मानवीय राजदूत -- सन् २०१५, संयुक्त राष्ट्र जनसंख्या कोष - नेपालका लागि सद्भावना दूत -- सन् २०१७, भारतीय सिनेमामा योगदानको लागि नवभारत टाइम्स पुरस्कार -- सन् २०१८, मस्कट अन्तर्राष्ट्रिय फिल्म महोत्सव , ओमान - ओमान फिल्म सोसाइटी द्वारा सम्मान -- सन् २०१९, महिन्द्रा उदय महोत्सव - सामाजिक कार्यमा उत्कृष्टता -- सन् २०१९, सोसाइटी प्राइड अफ इन्डिया सम्मान -- सन् २०२२, स्पन्दन ग्लोबल इन्डो-नेपाल आर्ट फेस्टिवल, काठमाडौं - लाइफटाइम अचिभमेन्ट अवार्ड -- सन् २०२२, गढवाल पोस्ट सिल्भर जुबली अवार्ड - महाराष्ट्रका गभर्नरद्वारा लाइफटाइम अचिभमेन्ट अवार्ड -- सन् २०२३, बलिउड र दक्षिण भारतीय चलचित्रहरूमा योगदान पुर्‍याएकोमा ब्रिटिश संसदमा आयोजित विशेष समारोहमा सम्मानित -- सन् २०२४, संस्कृति सांस्कृतिक प्रतिष्ठान, चेन्नई - संस्कृति कलाश्री पुरस्कार

प्रमुख चलचित्रहरू

वर्ष	फ़िल्म	चरित्र	टिप्पणी
२००७	अनवर	अनीता
२००५	मुम्बई एक्स्प्रेस
२००५	ताजमहल
२००३	कैलकटा मॉल	संजना
२००२	बाबा
२००२	कंपनी
२००२	जानी दुश्मन
२००१	मोक्ष
२००१	ग्रहण
२००१	लज्जा
२०००	चैम्पियन	सपना खन्ना
२०००	बाग़ी	रानी
२०००	खौफ़	नेहा वर्मा
१९९९	हिन्दुस्तान की कसम
१९९९	मन	प्रिया वर्मा
१९९९	लाल बादशाह
१९९९	कच्चे धागे
१९९९	कारतूस
१९९९	जय हिन्द	शीतल
१९९९	लावारिस
१९९८	दिल से	मेघना
१९९८	महाराजा
१९९८	अचानक	पूजा
१९९८	युगपुरुष	सुनीता
१९९८	सलाखें	नर्तकी / गायिका
१९९७	दिल दीवाना माने ना
१९९७	गुप्त	शीतल चौधरी
१९९७	लोहा	अतिथि भूमिका
१९९७	दिल के झरोखे में	सुमन
१९९७	सनम
१९९६	अग्निसाक्षी	शिवांगी कपूर/मधु
१९९६	मझदार	राधा राय
१९९६	खामोशी
१९९५	अकेले हम अकेले तुम	किरन कुमार
१९९५	राम शस्त्र	अंजलि सिन्हा
१९९५	क्रिमिनल
१९९५	बुम्बई	शैला बानो
१९९५	मिलन	प्रिया
१९९५	दुश्मनी	सपना ओबेरॉय
१९९५	अनोखा अंदाज़
१९९४	यूंही कभी	पूजा
१९९४	संगदिल सनम
१९९३	धनवान	इमली
१९९३	1942: अ लव स्टोरी	राजेशवरी पाठक
१९९३	इंसानियत के देवता
१९९२	य़लगार	मेघना कुमार
१९९१	सौदागर	राधा

बाह्य कडीहरू

• मनिषा कोइराला वाग्मती सफाइ महाअभियानकी सद्भावना दूत-सेतोपाटी अनलाइन वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१७-०६-२६ मिति
• 'मैले थोपा थोपा गरी आफ्नो झरिसकेको जीवनलाई बटुलेँ'-अन्नपूर्णपोष्ट डटकम