लुइँचे

लुइँचे Gallus gallus
भारतको असाममा पाइएको एउटा भाले (दायाँ) र दुईवटा पोथी लुइँचे
संरक्षण स्थिति
कम चासोका  (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
सङ्घ:	हाड भएका
वर्ग:	पंक्षी
गण:	Galliformes
कुल:	Phasianidae
उपकुल:	Phasianinae
वंश:	Gallus
प्रजाति:	G. gallus
वैज्ञानिक नाम
Gallus gallus (Linnaeus, 1758)
लुइँचेको विश्वव्यापी वितरण

Gallus gallus

लुइँचे अथवा वन कुखुरा (वैज्ञानिक नाम: Gallus gallus) लुइँचे/रातो बन कुखुरा

लुइँचे वा रातो बन कुखुरा ( Gallus gallus ) जसलाई भारतीय बन कुखुरा (र पहिले बैंकिवा वा बैंकिभा- चरा ) पनि भनिन्छ, उष्णकटिबंधीय मुख्यतया स्थलीय चराको प्रजाति हो जुन चरा र तीत्रा परिवार फासियानिडे मा पर्दछ, जुन दक्षिणपूर्व र दक्षिण एसियाका धेरै भागहरूमा पाइन्छ । लुइँचे आजको धेरै प्रजातिहरूको घरपालुवा कुखुरा (जी. जी. डोमेस्टिकस ) लाई जन्म दिने प्राथमिक प्रजाति थियो, थप रूपमा, सम्बन्धित खैरो बन कुखुरा (जी. सोनेराटी), श्रीलंकाली बन कुखुरा (जी. लाफायेट्टी) र जाभानीज हरियो बन कुखुरा ( जी. भेरियस) ले पनि आधुनिक कुखुराको जीन पूलमा आनुवंशिक सामग्री योगदान गरेका छन् ।

सम्पूर्ण जीनोम अनुक्रमणबाट प्राप्त आणविक प्रमाणले कुखुरालाई पहिलो पटक रातो बन कुखुराबाट घरपालुवा बनाइएको कुरा प्रकट गरेको छ। लगभग ८,००० वर्ष पहिले, यो घरपालुवा-घटनामा धेरै मातृ उत्पत्तिहरू समावेश थिए। त्यसबेलादेखि, घरेलु रूप संसारभर फैलिएको छ र तिनीहरू लाखौं मानिसहरूले मासु, अण्डा, रंगीन प्वाँख र साथीको लागि प्रजनन गर्छन्।तिनीहरूको मूल दायरा बाहिर, मुख्यतया अमेरिका र युरोपमा , ग्यालस ग्यालसको जंगली रूप कहिलेकाहीं चिडियाखाना पार्क वा वनस्पति उद्यानमा लाभदायक "किरा नियन्त्रण" को एक निशुल्क रूपमा लिएर प्रयोग गरिन्छ, जस्तै - प्रायः भारतीय नीलो मयूर ( पाभो क्रिस्टेटस ) वा हेलमेटेड गिनीफाउल ( न्यूमिडियन टर्की ) सँगै राखिएको,ग्यालस र न्यामिडा बीच संकरीकरण दस्तावेज गरिएको छ ।

वर्गीकरण

लुइँचेलाई औपचारिक रूपमा सन् १७५८ मा स्विडेनी प्रकृतिविद् कार्ल लिनियसले आफ्नो प्रकृतिको प्रणाली (Systema Naturae) को दशौं संस्करणमा तीत्रा कुखुरा (Phasianus gallus) नाम अन्तर्गत वर्णन गरेका थिए । लिनियसले यस प्रकारको स्थानलाई पूर्वी भारत "India orientali" भनेर निर्दिष्ट गरेका थिए तर यो भियतनामको तटमा रहेको पुलो कन्डोर कोन डाओ टापुमा सीमित गरिएको छ । रातो बन कुखुरा अब सन् १७६० मा माथुरिन ज्याक ब्रिसनले परिचय गराएको लुइँचे (Gallus) जातमा राखिएको चार प्रजातिहरू मध्ये एक हो । लुइँचे (gallu) शब्द ल्याटिनमा जङ्गली कुखुराको लागि हो ।

पाँच उप-प्रजातिहरू पहिचान गरिएका छन्:

१. छ.छ. कुखुरा रोबिन्सन एण्ड क्लोस , सन् १९२० – उत्तर भारत, नेपाल, भुटान र बंगलादेश २. जी. जी. स्पाडिसेस ( बोनाटेरे , सन् १७९२) – उत्तरपूर्वी भारतदेखि दक्षिण चीन, मलाय प्रायद्वीप र उत्तरी सुमात्रासम्म ३. जी. जी. जाबुइली डेलाकोर र किन्नियर , सन् १९२८ - दक्षिण चीनदेखि उत्तरी भियतनाम र उत्तरी लाओससम्म ४. जी. जी. ग्यालस ( लिनियस , १७५८) – दक्षिण म्यानमार हुँदै इन्डोचाइना ५. जी. जी. बैंकिभा टेमिन्क , १८१३ - जाभा र बाली

विवरण

रातो बन कुखुरा/लुइँचेको नामांकित जातमा प्वाँखका रंगहरू हुन्छन्, जसमा सुन्तला, खैरो, रातो, सुनौलो, खैरो, सेतो, जैतून र धातुको हरियो प्वाँख पनि हुन्छ। भालेको पुच्छर २८ सेन्टिमिटर (११ इन्च) सम्म बढ्न सक्छ र सम्पूर्ण कुखुरा ७० सेन्टिमिटर (२८ इन्च) सम्म लामो हुन सक्छ। १४ वटा पुच्छरका प्वाँखहरू हुन्छन्। जुनमा प्वाँख फेरिने समयले चराको प्वाँखलाई ग्रहण ढाँचामा परिवर्तन गर्छ, जुन असोजसम्म रहन्छ। भालेको ग्रहण ढाँचामा पछाडिको बीचमा कालो प्वाँख र शरीरभरि फैलिएका साना रातो-सुन्तला प्वाँखहरू समावेश हुन्छन्। पोथी ग्रहण पक्षिय सामान्यतया अन्य मौसमहरूमा प्वाँखहरूबाट अलग गर्न सकिँदैन, तर प्वाँख फेरिने तालिका भालेको जस्तै हुन्छ।

धेरै परिचित घरेलु कुखुराको तुलनामा, रातो बन कुखुराको शरीरको तौल धेरै सानो हुन्छ (लगभग २+महिलाहरूमा १/४ पाउण्ड (१ किलो) र ३+भाले कुखुरामा १ ⁄ ४ पाउण्ड (१.५ किलोग्राम) हुन्छ र रंगमा चम्किलो हुन्छ। जंगली कुखुराहरू घरपालुवा कुखुराहरू भन्दा व्यवहारिक रूपमा पनि फरक हुन्छन्, धेरै पाल्तु घरपालुवा उप-प्रजातिहरूको तुलनामा स्वाभाविक रूपमा मानिसहरूसँग धेरै लजालु हुन्छन्।

यौन द्विरूपता

भाले लुइँचेहरु पोथीहरू भन्दा धेरै ठूला हुन्छन् र तिनीहरूका प्वाँखहरू चम्किला रङका सजावटी हुन्छन्। भालेको पुच्छर लामो, झुकेको प्वाँखहरू मिलेर बनेको हुन्छ जुन सुरुमा कालो देखिन्छन्, तर प्रत्यक्ष प्रकाशमा नीलो, बैजनी र हरियो रंगले चम्किन्छन्। यसको घाँटी र पछाडि लामो, सुनौलो कल्कि प्वाँखहरू पनि हुन्छन्। पोथीको प्वाँख यस परिवारको चराहरूको विशिष्ट पक्ष हो किनभने यो रहस्यमय र छलावरणको लागि अनुकूलित हुन्छ । उनी एक्लै अण्डा र चल्लाहरूको हेरचाह गर्छिन्। भालेको तुलनामा उनको टाउकोमा धेरै सानो कंघी र मासुको गहना (टाउकोमा मासुको गहना जसले प्रतिद्वन्द्वी र सम्भावित साथीहरूलाई राम्रो स्वास्थ्यको संकेत दिन्छ) पनि हुन्छ।

आफ्नो प्रजनन मौसममा, भाले चराहरूले प्रसिद्ध "कक-ए-डूडल-डू" आवाज वा बासको साथ आफ्नो उपस्थितिको घोषणा गर्छन् । बथान भित्र, केवल प्रमुख भाले बास्छन्। भाले रातो बन कुखुराको घरेलु भाले भन्दा छोटो बासको आवाज हुन्छ,आवाज अन्त्यमा अचानक बन्द हुन्छ। यसले सम्भावित जोडीहरूलाई आकर्षित गर्न र क्षेत्रका अन्य भाले चराहरूलाई प्रजनन प्रतिस्पर्धीसँग लड्ने जोखिमको बारेमा सचेत गराउन दुवै काम गर्दछ। खुट्टाको पछाडि र माथि तल्लो खुट्टामा रहेको छडीले यस्को लडाइँमा काम गर्दछ। तिनीहरूको आवाज संरचना जटिल छ र तिनीहरूसँग हवाई र जमिन शिकारीहरूको लागि विशिष्ट परिस्थिति जनाउने आवाजहरू छन् जसमा अरूले उचित प्रतिक्रिया दिन्छन्।

आनुवंशिकी

अर्थोलोजी

बन कुखुरामा तीन स्थानान्तरितहरू हुन्छन् , जुन सबै अन्य कशेरुका प्राणीहरूको अर्थोलगहरूसँग नजिकबाट समूहबद्ध हुन्छन् ।

वितरण र बासस्थान

जंगली स्वरूपको दायरा पाकिस्तान, पश्चिममा भारत , नेपाल र बंगलादेशदेखि पूर्वमा दक्षिणी चीन हुँदै इन्डोचाइनासम्म फैलिएको छ,दक्षिण/दक्षिणपूर्वमा मलेसिया , सिंगापुर , फिलिपिन्स र इन्डोनेसियासम्म । जंगली चरा/कुखुरा तीन मुख्य जनावरहरू मध्ये एक थियो (घरपालुवा सुँगुर र कुकुरहरू सहित ) जुन प्रारम्भिक अस्ट्रोनेसियन मानिसहरूले प्रागैतिहासिक कालमा दक्षिणपूर्व एशिया टापुहरूबाट ओशिनिया टापुहरूमा आफ्नो यात्रामा बोकेका थिए , लगभग ५,००० वर्ष पहिले। आज तिनीहरूका आधुनिक सन्तानहरू माइक्रोनेसिया , मेलानेसिया र पोलिनेसियाभरि पाइन्छन् ।

लुइँचेहरूले प्राकृतिक र मानव-निर्मित दुवै प्रकारका विचलित बासस्थान र किनारहरू मन पराउँछन्। यस प्रकारका क्षेत्रहरूमा चरन र बाक्लो आवरण बन कुखुराहरूका लागि आकर्षक छन्, विशेष गरी गुँड बनाउने पोथीहरू। बन कुखुराहरूले वन फँडानी र पुनरुत्थान गर्ने वनहरू दुवै प्रयोग गर्छन् र प्रायः मानव बस्तीहरू नजिकै पाइन्छन् वा खोरिया क्षेत्रहरू। बाँसको वृद्धिलाई बढावा दिन जलाइएका क्षेत्रहरूले पनि बन कुखुराहरूलाई आकर्षित गर्छन्, खान योग्य बाँसको बीउहरू बढी उपलब्ध हुन्छन्। केही क्षेत्रहरूमा, लुइँचेहरू सिल्भिकल्चरल र रबर बगैंचामा अनुपस्थित हुन्छन्, अन्यत्र तिनीहरू चियाको बोटबिरुवा र ताडको तेल बगैंचा दुवैमा देखा पर्छन् । मलेसियाको सेलेङ्गोर राज्यमा , ताडको पातहरूले उपयुक्त आवरण प्रदान गर्दछ, ताडको फलले पर्याप्त खाना प्रदान गर्दछ, साथै रूखहरू भित्र र छेउछाउका कीराहरू (र तिनीहरूका लार्भा) पनि प्रदान गर्दछ। ताडको रूख चल्ला भएका पोथीहरूले मन पराउने तल्लो भाग (~४ मिटर) देखि अन्य वयस्कहरूले प्रयोग गर्ने अग्लो भाग (१२ मिटरसम्म) सम्म, विभिन्न प्रकारका बासस्थानहरू पनि प्रदान गर्दछ।

लुइँचेले सतहको पानी उपलब्ध हुँदा पिउँछन्, तर तिनीहरूलाई यसको आवश्यकता पर्दैन। उत्तर-मध्य भारतका कुखुराहरू सुख्खा मौसममा बारम्बार पानीको खाडलमा जान्छन्, यद्यपि उपमहाद्वीपका सबै बन कुखुराहरू पानीको नजिक बस्दैनन्, त्यसैले जनसंख्या घनत्व कम हुन्छ, जहाँ सतहको पानी सीमित छ।

व्यवहार र पारिस्थितिकी

लुइँचेले आफ्नो प्वाँखमा तेलको सन्तुलन कायम राख्न नियमित रूपमा धुलोमा भुतभुते खेल्छन्। धुलोले अतिरिक्त तेल सोस्छ र पछि खस्छ।

यी चराहरूको उडान लगभग पूर्ण रूपमा रूखहरूमा सूर्यास्त हुँदा वा जमिनका सिकारीहरूबाट मुक्त अन्य कुनै उच्च र अपेक्षाकृत सुरक्षित ठाउँहरूमा आफ्नो बासस्थानमा पुग्न र दिनभरि तत्काल खतराबाट बच्नको लागि सीमित छ।

प्रमुख भाले बन कुखुराहरूले अन्य प्रमुख भालेहरू विरुद्ध क्षेत्रको रक्षा गर्ने देखिन्छन् र क्षेत्रहरूको आकार बाख्राहरूको निकटताको आधारमा अनुमान गरिएको छ। बीबेले निष्कर्ष निकाले कि यिनको क्षेत्रहरू धेरै सानो थिए, विशेष गरी केही तीत्राहरूसँग जससँग उनी परिचित थिए। यसलाई कोलियास द्वारा समर्थन गरिएको थियो, जसले रिपोर्ट गरे कि छेउछाउको बाख्रा स्थलहरू १०० मिटर (३३० फिट) जति नजिक हुन सक्छन्। बथान भित्र, भाले लुइँचेहरूले प्रभुत्व पदानुक्रम प्रदर्शन गर्छन् र प्रमुख भालेहरू अधीनस्थ भालेहरू भन्दा ठूला काँगीयोहरू हुन्छन्। लुइँचेहरू सामान्यतया एक देखि केही भाले र धेरै पोथीहरूको बथानमा बस्छन्। भालेहरू पोथीहरू भन्दा एक्लै हुने सम्भावना बढी हुन्छ।

प्रजनन

भालेहरूले खानासँग सम्बन्धित प्रदर्शन गर्छन् जसलाई "टिडबिटिङ" भनिन्छ, जुन पोथीको उपस्थितिमा खाना फेला पारेपछि गरिन्छ। यो प्रदर्शनमा टाउको र घाँटीको छटपटी, क्लक जस्तो आवाज र आँखा चिम्लने हल्लिने र घुम्ने चालहरू हुन्छन्। प्रदर्शनको क्रममा, भाले बारम्बार आफ्नो चुच्चोले खानाको वस्तु उठाउँछ र खसाल्छ। प्रदर्शन सामान्यतया तब समाप्त हुन्छ जब कुखुराले खानाको वस्तुलाई जमिनबाट वा सिधै भालेको चुच्चोबाट लिन्छ। अन्ततः तिनीहरू कहिलेकाहीं मिलन गर्छन्।

धेरै क्षेत्रहरूमा लुइँचेले वर्षको सुख्खा समयमा, सामान्यतया जाडो वा वसन्त ऋतुमा प्रजनन गर्छन्। यो भारत, नेपाल, थाइल्याण्ड, भियतनाम र लाओसका केही भागहरूमा सत्य हो। यद्यपि , मलेसियाको ताड तेल बगानमा लुइँचेद्वारा वर्षभरि प्रजनन गरिएको अभिलेख गरिएको छ र अन्यत्र पनि हुन सक्छ। अण्डा दिने अवधिमा, लुइँचेको पोथीहरूले हरेक दिन अण्डा दिन्छन्। अण्डा विकास हुन २१ दिन लाग्छ। चल्लाहरू लगभग ४ देखि ५ हप्तामा भाग्न सक्ने हुन्छन् र १२ हप्ताको उमेरमा उनीहरूलाई आमाले समूहबाट बाहिर निकाल्छन् - जुन बिन्दुमा उनीहरूले नयाँ समूह सुरु गर्छन् वा अवस्थित समूहमा सामेल हुन्छन्। यौन परिपक्वता ५ महिनामा पुग्छ, पोथीहरू परिपक्व हुन भाले भन्दा अलि बढी समय लाग्छ।

प्रमुख भालेहरूले पोथीहरूलाई विशेष प्रजनन पहुँच कायम राख्ने प्रयास गर्छन्, यद्यपि पोथीहरूले क्यालिफोर्नियाको सान डिएगोमा रहेको स्वतन्त्र जंगली बथानमा लगभग ४०% समय अधीनस्थ भालेहरूसँग सहवास गर्न रोज्छन्।

आहार

लुइँचेहरू पाकेको फल वा बीउ भएका क्षेत्रहरूमा आकर्षित हुन्छन्, जसमा फलफूलको बगैंचा,घरेलु अन्नको खेत,र बाँसको टापुहरू समावेश छन् । यद्यपि जङ्गली कुखुराहरूले सामान्यतया जमिनमा झरेका फलफूल र बीउहरू खान्छन्, तिनीहरू कहिलेकाहीं रूखहरूमा हाँगाहरूमा बसेर र झुण्डिएका फलहरू खान्छन्। घाँस, पात, जरा र कन्दहरू सहित जङ्गली चरा बालीहरूबाट धेरै बोटबिरुवा प्रजातिका फलफूल र बीउहरू खाने गर्छन्। यसको अतिरिक्त, लुइँचेहरूले विभिन्न प्रकारका आर्थ्रोपोडहरू,अन्य इन्भर्टेब्रेटहरू, र साना छेपारो जस्ता कशेरुकाहरू समात्छन्। स्तनधारी प्राणीको मल पनि उपभोग गर्न सक्छन्। यी मध्ये धेरै वस्तुहरू चराहरूले चराउने रूपमा अवसरवादी रूपमा लिइन्छ, यद्यपि केही आर्थ्रोपोडहरू, जस्तै दीमक, ठूलो मात्रामा लिन्छ, एउटै बालीमा लगभग १,००० व्यक्तिगत दीमकहरू फेला परेका छन्। आर्थ्रोपोड र अन्य जनावरहरूको तुलनामा वयस्क लुइँचेको आहारमा वनस्पति सामग्रीको उच्च अनुपात हुन्छ। यसको विपरित, चल्लाहरूले प्रायः वयस्क र लार्भा कीराहरू, गँड्यौलाहरू र कहिलेकाहीं वनस्पति सामग्री मात्र खान्छन्।

मानिससँगको सम्बन्ध

लगभग ८,००० वर्ष पहिले उप-प्रजातिको रूपमा मानव प्रयोगको लागि रातो बन कुखुरालाई घरपालुवा बनाइँदा कुखुराहरू सिर्जना भएका थिए। तिनीहरू अब मानिसहरूको लागि खानाको प्रमुख स्रोत हुन्। यद्यपि, घरपालुवा रातो बन कुखुरा अझै पनि तिनीहरूको स्थानीय दायरामा मासु र अण्डाको महत्त्वपूर्ण स्रोत हो। घरपालुवा रूप कहिलेकाहीं भाले-जुधाईमा प्रयोग गरिन्छ ।

घरपालनको समयरेखा

सन् २०१२ मा एक अध्ययनले युरोप, थाइल्याण्ड , प्रशान्त महासागर र चिलीका प्राचीन हड्डीहरू र फ्लोरिडा र डोमिनिकन गणतन्त्रका स्पेनी औपनिवेशिक स्थलहरूबाट प्राप्त माइटोकोन्ड्रियल डीएनएको जाँच गर्‍यो , जुन युरोपमा १,००० बीपी र प्रशान्त महासागरमा ३,००० बीपीमा उत्पत्ति भएको प्रत्यक्ष मिति नमूनाहरूमा गरिएको थियो। कुखुरा मुख्यतया रातो बन कुखुराबाट पालिएको थियो, जसमा खैरो बन कुखुरा , श्रीलंकाली कुखुरा र हरियो बन कुखुराबाट आनुवंशिक योगदानहरू थिए। घरपालन लगभग ८,००० वर्ष पहिले, आणविक प्रमाणको आधारमा भएको थियो। चराको प्राकृतिक दायरामा रहेको एक सामान्य पुर्खा बथानबाट र त्यसपछि पूर्व र पश्चिम दुवै छालहरूमा अगाडि बढ्यो।प्राणीभूगोल र विकासवादी जीवविज्ञानले कुखुराको मूल घरपालन स्थललाई औंल्याउँछ जुन मुख्य भूमि दक्षिणपूर्व एशिया र दक्षिणी चीनमा नियोलिथिकमा कतै थियो। कुखुराहरू अस्ट्रोनेसियाली मानिसहरूका पुर्खाहरूले पालन गरेका जनावरहरू मध्ये एक थिए । तिनीहरूलाई लगभग ५,५०० देखि ४,५०० वर्ष पहिले ताइवान र फिलिपिन्समा ढुवानी गरिएको थियो। त्यहाँबाट, तिनीहरू प्रागैतिहासिक समयमा अस्ट्रोनेसियन बसाइँसराइसँगै दक्षिणपूर्व एशियाको बाँकी टापु , माइक्रोनेसिया , टापु मेलानेसिया र पोलिनेसियामा फैलिए।

अन्य पुरातात्विक प्रमाणहरूले चीनको हेबेई प्रान्तको चिशान स्थलबाट घरपालन लगभग ७,४०० BP भएको बताउँछन् । यद्यपि, चीनमा घरपालन घटनालाई त्यतिबेलाको प्रतिकूल मौसमको कारणले गर्दा धेरै अध्ययनहरूले विवादित बनाएका छन्। भारतको गंगा क्षेत्रमा ७,००० वर्ष पहिलेदेखि नै मानिसहरूले जङ्गली रातो कुखुरा प्रयोग गर्दै आएका थिए। सिन्धु उपत्यकामा ४,००० वर्षभन्दा पुरानो कुनै पनि घरपालुवा कुखुराको अवशेष पहिचान गरिएको छैन र मोहेनजोदारोमा उत्खननबाट बरामद गरिएको कुखुराको पुरातनता अझै पनि बहसको विषय हो।

हाइब्रिडाइजेसन

यस प्रजातिका अन्य तीन सदस्यहरू - श्रीलंका बन कुखुरा ( G. lafayetii ), खैरो बन कुखुरा ( G. sonneratii ) र हरियो बन कुखुरा ( G. varius ) ले सामान्यतया रातो बन कुखुरासँग उर्वर हाइब्रिड उत्पादन गर्दैनन् । यद्यपि, हाइब्रिड उत्पत्तिको परिकल्पनालाई समर्थन गर्दै सन् २००८ मा प्रकाशित अनुसन्धानले पत्ता लगायो कि घरेलु कुखुराको पहेंलो छालाको लागि जिम्मेवार जीन सम्भवतः नजिकको सम्बन्धित खैरो बन कुखुराबाट उत्पन्न भएको हो र रातो बन कुखुराबाट होइन। त्यस्तै गरी श्रीलंका बन कुखुरा , खैरो बन कुखुरा र हरियो बन कुखुराको सम्पूर्ण जीनोमहरूको विश्लेषण गर्ने सन् २०२० को अध्ययनले आदिवासी गाउँका कुखुराको विभिन्न जनसंख्यामा बलियो अन्तर्मुखी संकरीकरण घटनाहरू फेला पारेको थियो। अध्ययनले यो पनि देखाउँछ कि रातो बन कुखुराको DNA को ७१-७९% घरेलु कुखुरासँग साझा गरिएको छ। इन्डोनेसियामा रातो बन कुखुरा र हरियो बन कुखुरा बीचको सांस्कृतिक रूपमा महत्त्वपूर्ण हाइब्रिडलाई बेकिसार भनेर चिनिन्छ ।

संरक्षण स्थिति

जङ्गली प्रकारका रातो बन कुखुराहरू जंगलको किनारमा हाइब्रिडाइजेसनको कारण खतराको सामना गरिरहेका छन् भन्ने सोचाइ छ, जहाँ घरपालुवा जनावरहरूले स्वतन्त्र रूपमा बस्ने कुखुराहरू सामान्य छन्। हाइब्रिडाइजेसनले आनुवंशिक पातलोपन निम्त्याउन सक्छ, जसले गर्दा प्रजातिको विशिष्ट विशेषताहरू र जंगली अनुकूलनलाई सम्भावित रूपमा असर गर्छ। यसको अतिरिक्त, वन फँडानी र शहरीकरणका कारण बासस्थानको क्षतिले केही क्षेत्रहरूमा जनसंख्या घट्नमा योगदान पुर्‍याएको छ। खानाको लागि शिकार र घरपालुवा जनावरको व्यापारले पनि स्थानीय जनसंख्यालाई खतरा निम्त्याउँछ, विशेष गरी ती क्षेत्रहरूमा जहाँ प्रजाति कानुनी रूपमा संरक्षित छैन।

सिंगापुरमा लुइँचेलाई लगभग खतरामा परेको मानिन्छ । तैपनि, तिनीहरूलाई IUCN द्वारा कम चिन्ताको प्रजातिको रूपमा वर्गीकृत गरेको छ।

तस्विर सङ्ग्रह

• 
• 
• 
• 
• 
•