वैज्ञानिक
वैज्ञानिक शव्दले व्यापकतम अर्थमा त्यो व्यक्तिलाई बुझाउँछ, जो ज्ञान आर्जनको निम्ति व्यवस्थित रूपमा संलग्न छ अथवा परम्परागत ज्ञानलाई प्रायोगिक तौर तरिकाले अध्ययन गरी कार्य-कारण, क्रिया-प्रतिक्रिया आदिको अध्ययन गर्दछ ।[१] वैज्ञानिक त्यो व्यक्ति (पुरुष अथवा महिला)लाई भनिन्छ जसले वैज्ञानिक पद्धतिको प्रयोग गरी ज्ञान हासिल गर्नमा संलग्न रहन्छ। वैज्ञानिक विज्ञानको एक अथवा बडी क्षेत्रमा प्रवीण हुनसक्छ। वैज्ञानिक बन्नका लागि विज्ञान विषयका सबै क्षेत्रमा अध्ययन तथा अनुसन्धान गरेको हुनुपर्छ भन्ने छैन । कुनै नया आविष्कार गरेकोलाई पनि वैज्ञानिक भन्न सकीन्छ ।
विज्ञानका तीन मुख्य शाखाहरू:
विज्ञानका प्रमुख शाखाहरू एवं अध्ययन–विषय
[सम्पादन गर्नुहोस्]| क्र०सं० | शाखाहरू | अध्ययनको विषय |
|---|---|---|
| १ | अन्तरिक्ष विज्ञान | अन्तरिक्ष यात्रा एवं सम्बन्धित विषय |
| २ | अक्थायोलोजी | माछाहरू एवं सम्बन्धित विषय |
| ३ | अस्टियोलोजी | (हड्डीहरूको अध्ययन |
| ४ | अर्निन्थोलोजी | पक्षीहरूसित सम्बन्धित विषय |
| ५ | अप्टिक्स | प्रकाशको गुण एवं त्यसको संरचना |
| ६ | इकोलोजी | परिस्थितिको अध्ययन |
| ७ | इक्क्राइनोलोजी | गुप्त सूचनाहरू एवं सम्बन्धित विषय |
| ८ | एनाटोमी | मानव-शरीरको संरचना |
| ९ | एयरोनटिक्स | विमानहरूको उडान |
| १० | एस्ट्रोनमी | ताराहरू एवं ग्रहहरूसित सम्बन्धित विषय तथा आकाशीय पिंडहरूको अध्ययन |
| ११ | एग्रोलोजी | भूमि (माटो)को अध्ययन |
| १२ | एंटोमोलोजी | किरा एवं सम्बन्धित विषय |
| १३ | एरेक्नोलोजी | माकुरा आदिको एवं सम्बन्धित विषय |
| १४ | एम्ब्रायोलोजी | भ्रूण एवं सम्बन्धित विषय |
| १५ | समुद्र विज्ञान | समुद्रसँग सम्बन्धित विषय |
| १६ | कस्मोलोजी | ब्रम्हाण्डको अध्ययन |
| १७ | क्रिप्टोग्रफी | गुप्त लेखन अथवा गूढ लिपि |
| १८ | गायनोकोलोजी | स्त्रीजातिसित सम्बन्धित प्रजनन अंगहरूको अध्ययन |
| १९ | जियोलोजी | पृथ्वीको आन्तरिक संरचना |
| २० | जेम्मोलोजी | रत्नहरूको अध्ययन |
| २१ | टेराटोलोजी | ट्यूमरको अध्ययन |
| २२ | टैक्टोलोजी | पशु – शरीरको रचनात्मक संघटन |
| २३ | डर्मेटोलोजी | छाला एवं सम्बन्धित रोगहरूको अध्ययन |
| २४ | डेन्ड्रोलोजी | वृक्षहरूको अध्ययन |
| २५ | डेक्टाइलोजी | अंकहरू (संख्याहरू)को अध्ययन |
| २६ | न्यूरोलोजी | नाडी स्पंदन एवं सम्बन्धित विषय |
| २७ | न्यूमिसमेटिक्स | मुद्रा – निर्माण एवं अंकन |
| २८ | पैथोलोजी | रोगहरूको कारण एवं सम्बन्धित विषय |
| २९ | जीवाश्म विज्ञान | जीवाश्म एवं सम्बन्धित विषय |
| ३० | पैरासाइटोलोजी | परजीवी वनस्पतिहरू एवं जीवाणु |
| ३१ | फायनोलोजी | जीव-जन्तुहरूको जातीय विकास |
| ३२ | ब्रायोलोजी | दलदल एवं हिलोको अध्ययन |
| ३३ | बैलनियोलोजी | खनिज निष्कासन एवं सम्बन्धित विषय |
| ३४ | बायलोजी | जीवधारीहरूको शारीरिक अध्ययन |
| ३५ | बोटनी | बिरुवाहरूको अध्ययन |
| ३६ | बैक्टीरियोलोजी | जीवाणुसित सम्बन्धित विषय |
| ३७ | मिनेरालोजी | खनिजहरूको अध्ययन |
| ३८ | मेटेरोलोजी | वातावरण एवं सम्बन्धित विषय |
| ३९ | माइक्रोलोजी | झ्याउ एव सम्बन्धित विषय |
| ४० | मायोलोजी | मांस-पेशीहरूको अध्ययन |
| ४१ | रेडियो बायोलोजी | जीव-जन्तुहरूमाथि सौर विकिरणको प्रभाव |
| ४२ | लिथोलोजी | चट्टान एवं ढुङ्गाहरूसित सम्बन्धित विषय |
| ४३ | लिम्नोलोजी | झीलहरू एवं स्थलीय जल भागहरूको अध्ययन |
| ४४ | सीरोलोजी | रक्त सीरम एवं रक्त आधानसित सम्बन्धित |
| ४५ | स्पलैक्नोलोजी | शरीरका आन्तरिक अङ्ग एवं सम्बन्धित |
| ४६ | स्पेस बायलोजी | पृथ्वी बाहिरका आन्तरिक जीवनको सम्भावनाको अध्ययन |
| ४७ | रक्तविज्ञान | रक्त एवं सम्बन्धित विषयहरूको अध्ययन |
| ४८ | हेलियोलोजी | सूर्यको अध्ययन |
| ४९ | हरपेटोलोजी | सरीसृपहरू (साँप आदि)को अध्ययन |
| ५० | हिस्टोलोजी | शरीरका ऊतक एवं सम्बन्धित विषय |
| ५१ | हिप्नोलोजी | निद्रा एवं सम्बन्धित विषयहरूको अध्ययन |
सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Isaac Newton (1687, 1713, 1726). "[4] Rules for the study of natural philosophy", Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, Third edition. The General Scholium containing the 4 rules follows Book 3, The System of the World. Reprinted on pages 794-796 of I. Bernard Cohen and Anne Whitman's 1999 translation, University of California Press ISBN 0-520-08817-4, 974 pages.
बाहिरी लिङ्कहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- विश्वका महान वैज्ञानिक (Science Bloggers' Association)
- The Relation of Pure Science to Industrial Research. American Association for the Advancement of Science. Page 511 onwards.
- Arthur Jack Meadows. The Victorian Scientist: The Growth of a Profession, 2004. ISBN 0-7123-0894-6.
- The philosophy of the inductive sciences, founded upon their history (1847)- Complete Text
- Who was the greatest scientist ever? - Cafe Intellect
- For best results, add a little inspiration - The Telegraph about What Inspired You?, a survey of key thinkers in science, technology and medicine
विकिमिडिया कमन्समा वैज्ञानिक सम्बन्धी अन्य सामग्रीहरू रहेका छन्।