श्वेतवक्ष जुरेली

श्वेतवक्ष जुरेली
नेपालमा
संरक्षण स्थिति
कम चासोका  (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जनावर
Phylum:	रज्जुकी
वर्ग:	चरा
गण:	Passerine
परिवार:	Bulbul
वंश:	Pycnonotus (Linnaeus, 1758)
प्रजाति:	P. jocosus
वैज्ञानिक नाम
Pycnonotus jocosus (Linnaeus, 1758)
पर्याय
Lanius jocosus

श्वेतवक्ष जुरेली नेपालमा पाइने एक प्रकारको जुरेलीको प्रजातिको चरा हो ।

श्वेतवक्ष जुरेली (सिपाही जुरेली)

श्वेतवक्ष जुरेली (रातो-व्हिस्कर्ड बुलबुल; पाइक्नोनोटस जोकोसस ) जुरेली परिवारका चराहरूको एक प्रजाति हो । यो उष्णकटिबंधीय एसियाको मूल निवासी हो र मानिसद्वारा अन्य उष्णकटिबंधीय क्षेत्रहरूमा पनि परिचय गराइएको छ जहाँ यसले जंगलहरूमा आफ्नो घर बनाएको छ। यसलाई भारतमा घरपालुवा चराको रूपमा पनि पालिन्छ ।

उपप्रजातिहरू

श्वेतवक्ष जुरेलीका जम्मा ९ उप-प्रजातिहरू पहिचान गरिएका छन्:

-- पु. जे. fuscicaudatus - ( Gould , १८६६) : मूल रूपमा छुट्टै प्रजातिको रूपमा वर्णन गरिएको। पश्चिमी र मध्य भारतमा पाइन्छ। लगभग पूर्ण छातीमा सेतो पट्टी छ र पुच्छरमा सेतो टुप्पो छैन।

-- पु. जे. अबुएन्सिस - ( व्हिस्लर , १९३१) : उत्तर-पश्चिमी भारतमा पाइने (माउन्ट आबु प्रकारको क्षेत्र) पहेंलो रंगको हुन्छ र यसको छातीको पट्टी भाँचिएको हुन्छ र पुच्छरमा सेतो टुप्पो हुँदैन।

-- पु. जे. पाइरोटिस - ( बोनापार्ट , १८५०) : मूल रूपमा इक्सोस जीनसमा छुट्टै प्रजातिको रूपमा वर्णन गरिएको । उत्तरी भारत र नेपालको तराईमा पाइन्छ । यो माथिबाट फिक्का हुन्छ, पुच्छरको टुप्पो सेतो हुन्छ र छातीको घेरा फराकिलो रूपमा छुट्याइएको छ।

--पु. जे. एमेरिया - ( लिनियस , १७५८ ) : मूल रूपमा मोटासिला जीनसमा छुट्टै प्रजातिको रूपमा वर्णन गरिएको । पूर्वी भारतदेखि दक्षिणपश्चिम थाइल्याण्डसम्म पाइन्छ। माथिबाट गाढा खैरो र पातलो चुच्चो र लामो जुरो हुन्छ (फ्लोरिडामा पनि लगिएको छ ।)

-- पु. जे. ह्विस्टलरी - डाइग्नान , १९४८ : अण्डमान टापुहरूमा पाइन्छ र यसको माथि गाढा खैरो प्वाँख, भारी चोटी र P. j भन्दा छोटो शिखर छ।

-- चिनियाँ रातो-व्हिस्कर्ड बुलबुल ( पी. जे. मोन्टिकोला ) - ( हर्सफिल्ड , १८४०) : मूल रूपमा इक्सोस जीनसमा छुट्टै प्रजातिको रूपमा वर्णन गरिएको । पूर्वी हिमालयदेखि उत्तरी म्यानमार र दक्षिणी चीनसम्म पाइन्छ र यसको माथिल्लो भाग P. j भन्दा गाढा हुन्छ। पाइरोटिस

-- पु. जे. जोकोसस - (लिनियस, १७५८) : दक्षिणपूर्वी चीनमा पाइन्छ

--पु. जे. हाइनानेन्सिस - ( हाचिसुका , १९३९) : हाइनान टापु (दक्षिणपूर्वी चीनबाट) मा भेटिएको

-- पु. जे. पट्टानी - देइग्नान, १९४८ : दक्षिणी म्यानमार र उत्तरी मलाय प्रायद्वीपबाट थाइल्याण्ड र दक्षिणी इन्डोचाइनामा फेला परेको

विवरण

श्वेतवक्ष जुरेलीको लम्बाइ लगभग २० सेन्टिमिटर (७.९ इन्च) हुन्छ। यसको माथिल्लो भाग खैरो र तलतिर सेतो भाग हुन्छ जसमा छाला उठेका हुन्छन् र काँधको तहमा छातीमा गाढा प्रेरणा बग्छ। यसको अग्लो चुच्चो कालो जुरो, रातो अनुहारको दाग र पातलो कालो जुँगा रेखा हुन्छ। पुच्छर लामो र खैरो रंगको हुन्छ जसको टुप्पो सेतो हुन्छ, तर बाहिर निस्कने ठाउँ रातो हुन्छ। किशोरकिशोरीहरूको आँखा पछाडि रातो दाग हुँदैन र बाहिर निस्कने ठाउँ सुन्तला-सुन्तला रंगको हुन्छ।

चर्को र उत्तेजक आवाज एक तीव्र किंक-ए-जू हो (जसलाई पेटिग्रेव वा किक-पेटिग्रेव वा तपाईंलाई भेटेर खुशी भएको पनि भनिन्छ ) र गीत एक गाली गर्ने बकबक हो। तिनीहरू देख्नु भन्दा बढी सुनिन्छन्, तर प्रायः स्पष्ट रूपमा बस्छन्, विशेष गरी बिहान जब तिनीहरू रूखको टुप्पोमा बसेर कराउँछन्। आयु लगभग ११ वर्ष हुन्छ।

वितरण र बासस्थान

यो हल्का जंगली क्षेत्रहरू र झाडीहरू भएको खुला ठाउँ र खेतबारीको चरा हो। प्रारम्भिक समयदेखि नै विकृतिहरू उल्लेख गरिएको छ जसमा थोमस सी. जेर्डनले उल्लेख गरे कि तिनीहरू "ठूला बथानमा समय-समयमा मद्रास र अन्य जंगली शहरहरूमा भ्रमण गर्थे।"

यसले अष्ट्रेलिया र संयुक्त राज्य अमेरिकाको लस एन्जलस , हवाई र फ्लोरिडामा स्थापित भएको छ , साथै मौरिससमा , असम्पशन टापु र मस्कारेन टापुहरूमा पनि पाइन्छ । फ्लोरिडामा यो सानो क्षेत्रमा मात्र पाइन्छ, र यसको जनसंख्या सजिलै उन्मूलन गर्न सकिन्छ। सबैभन्दा ठूलो चरा-मुक्त उष्णकटिबंधीय टापु, नजिकैको एल्डाब्राको उपनिवेशीकरण रोक्नको लागि यसलाई सन् २०१३-२०१५ मा असम्पशन टापुबाट उन्मूलन गरिएको थियो।

श्वेतवक्ष जुरेली सन् १८८० मा प्राणी तथा अनुकूलन समाजले सिड्नीमा ल्याएको थियो, सन् १९२० सम्ममा उपनगरहरूमा राम्रोसँग स्थापित भयो, र लगभग १०० किलोमिटर टाढासम्म बिस्तारै फैलिने क्रम जारी रह्यो। यो अब उपनगरीय मेलबर्न र एडिलेडमा पनि पाइन्छ, यद्यपि तिनीहरू त्यहाँ कसरी पुगे भन्ने कुरा स्पष्ट छैन।

ब्यावहार र परिस्थिति

रियुनियन टापुमा , यो प्रजातिले आफूलाई स्थापित गर्‍यो र रुबस एल्सिफोलियस जस्ता विदेशी वनस्पति प्रजातिहरूको फैलावटमा पनि सहयोग गर्‍यो । फ्लोरिडामा तिनीहरूले लोक्वाट ( एरियोबोट्रिया जापोनिका ), लान्टाना एसपीपी, ब्राजिलियन खुर्सानी ( शिनस टेरेबिन्थिफोलियस ) र नेभारा ( फिकस ) सहित २४ वटा विदेशी बोटबिरुवाहरूको फलफूल र जामुन खान्छन्। मौरिससमा तिनीहरूले लिगुस्ट्रम रोबस्टम र क्लिडेमिया हिर्टाको फैलावटमा सहयोग गर्छन् । तिनीहरूको आन्द्राबाट जाने बीउहरू राम्रोसँग अंकुरित हुन्छन्। रियुनियन टापुमा श्वेतवक्ष जुरेलीको जनसंख्या तीस वर्षको अवधिमा विविध भएको छ र तिनीहरूले प्रयोग गर्न अनुकूलित खाद्य स्रोतहरू अनुसार बिल आकारविज्ञानमा देखिने भिन्नताहरू देखाउँछन्।

प्रजनन

प्रजनन मौसम दक्षिणी भारतमा डिसेम्बरदेखि मे र उत्तरी भारतमा मार्चदेखि अक्टोबरसम्म फैलिएको हुन्छ र चरम सीमामा पुग्छ। प्रजनन वर्षमा एक वा दुई पटक हुन सक्छ। भालेको प्रेम प्रदर्शनमा टाउको निहुराउने, पुच्छर फैलाउने र पखेटा झुकाउने गर्छ। गुँड कप आकारको हुन्छ, र झाडीहरू, खरको भित्ता वा साना रूखहरूमा बनाएका हुन्छन्। यो मसिना हाँगाहरू, जराहरू र घाँसहरूबाट बुनेको हुन्छ, र बोक्राका पाप्राहरु, कागज वा प्लास्टिकको झोला जस्ता ठूला वस्तुहरूले सजाइएको हुन्छ। गुँडमा सामान्यतया दुई वा तीन अण्डा हुन्छन्। [ वयस्कहरू (सम्भवतः पोथी ) ले सम्भावित शिकारीहरूलाई गुँडबाट टाढा राख्न चोटको नाटक गर्न सक्छन्। अण्डाहरूमा फिक्का भू-रंग हुन्छ जसमा दागहरू फराकिलो छेउतिर धब्बा बन्छन्। अण्डाहरू २१ मिमी र १६ मिमी चौडा हुन्छन्। अण्डाबाट बच्चा निस्कन १२ दिन लाग्छ। बच्चा हुर्काउन आमाबाबु दुवैले भाग लिन्छन्। साना चराहरूलाई झुसिल्कीरा र कीराहरू खुवाउँछु जुन परिपक्व हुँदै जाँदा फलफूल र जामुनले प्रतिस्थापन गर्दछ। चल्लाहरू टेरिलेमा मात्र तल हुन्छन्। अण्डा र चल्लाहरूलाई ठूला कुकल र कागहरूले शिकार गर्न सक्छन् ।

प्रजनन मौसममा तिनीहरूले लगभग ३,००० वर्ग मीटर (३२,००० वर्ग फिट) को क्षेत्रफलको रक्षा गर्छन्। तिनीहरू सय वा सोभन्दा बढी चराहरूको खुला समूहमा सामुदायिक रूपमा बास गर्छन्।

खाना र खुवाउने

श्वेतवक्ष जुरेलीले फलफूलहरू ( स्तनधारी जनावरहरूको लागि विषाक्त पहेँलो ओलिन्डर सहित), अमृत र कीराहरू खान्छन् ।

संस्कृति

यो प्रजाति कुनै समय भारतका केही भागहरूमा लोकप्रिय पिंजडा चरा थियो। CW स्मिथले उल्लेख गरे कि यी चराहरू निडर स्वभावका भएकाले, स्थानीय बासिन्दाहरूमाझ धेरै मागमा छन् र सजिलै फिर्ता ल्याइन्छ। तिनीहरूलाई हातमा टेकेर बस्न सिकाइन्छ, त्यसैले कुनै पनि भारतीय बजारमा यसको संख्या देख्न सकिन्छ।

यो प्रजाति दक्षिणपूर्वी एसियाका केही भागहरूमा अझै पनि लोकप्रिय केजबर्डको रूपमा रहेको छ। [ 21 ]

तस्विर सङ्ग्रह

• 
• 
• 
• 
• 
•