रातो दानव तारा
 | एक अनाथ पृष्ठको रुपमा रहेको, अन्य विकिपृष्ठसित नजोडिएको वा एक-दुईवटा लेखहरूसँग मात्र जोडिएको हुनसक्छ। कृपया सम्बन्धित लेखहरूलाई यस पृष्ठ सूत्रसँग जोड्न सहायता गर्नुहोस् |
यो लेख हिन्दीबाट अनुवाद गरिएको हो। यहाँ क्लिक गरेर यस लेखमा रहेका त्रुटिहरु सुधार्न सक्नुहुन्छ।
.jpg)
खगोलशास्त्रमा रातो दानव तारा यस्ता चमकिला दानव ताराहरूलाई भन्दछन् जो हाम्रो सूर्यका द्रव्यमानको ०.५देखि १० गुना द्रव्यमान (मास) रखता हो र आफ्नो जीवनक्रममा अघिको श्रेणीको हो (यानि बूढा हो रहेकोछ)। यस्ता ताराहरूको बाह्य वायुमण्डल फूल गर्न पतला हुन जान्छ, जस देखि त्यसको आकार भीमकाय र त्यसका सतही तापमान ५,००० कैल्विन वा त्यसबाट पनि कम हुन जान्छ। यस्ता ताराहरूको रंग पीले-नारंगीदेखि गहिरा रातोका बीचको हुन्छ। यिनको श्रेणी आम तौरमा K वा M हुन्छ, तर S पनि हुन सक्छ। कार्बन ताराहरू (जसमा अक्सीजनको तुलनामा कार्बन अधिक हुन्छ) पनि अधिकतर रातो दानव नैं हुन्छन्।
प्रसिद्ध रातो दानवहरूमा रोहिणी, स्वाति तारा र गेक्रक्स सामेल छन्। रातो दानव ताराहरूदेखि पनि ठूला रातो महादानव ताराहरू हुन्छन्, जसमा ज्येष्ठा र आर्द्रा गिने जान्छन्। आजभन्दा अरबों वर्षहरू पछि हमारा सूर्य पनि एक रातो दानव बनिनुछ।
अन्य भाषाओँ मा
[सम्पादन गर्नुहोस्]अङ्ग्रेजीमा "रातो दानव ताराहरू"लाई "रंड जायंट स्टार" (red giant star) भनिन्छ।
विवरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]जब Aदेखि K श्रेणीका मुख्य अनुक्रम ताराहरूका केन्द्रमा हाइड्रोजन इंधन खत्म हुन लाग्दछ त यो ताराहरू आफ्नो केन्द्रहरूका इर्द-गिर्दको एक तहमा हाइड्रोजनमा नाभिकीय संलयन (न्यूक्लियर फ्यूजन) शुरू गर्न दिन्छन्। यस्ता ताराहरू फुल्लिन शुरू हुन्छन् र यिनको व्यास (डायामीटर) हाम्रो सूर्यका व्यासको १०देखि १०० गुनासम्म हुन जान्छ। यिनको सतही तापमान पनि सेलाउने लाग्दछ। भौतिकीको सिद्धान्त छ कि निलो रंगका फोटोनों (प्रकाशका कणहरू)मा ऊर्जा अधिक हुन्छ र रातो रंगका फोटोनहरूमा कम। जस्तै तारा चिसो हुन्छ त्यो भन्दा उत्पन्न हुने प्रकाश पनि नारंगी र रातो रंगको हुन लाग्दछ।[१][२]
दो मुख्य प्रकारका रातो दानव ताराहरू हेर्नुहोस् जान्छन्:
- आर॰जी॰बी॰ - ती रातो दानव जसमा केन्द्रको सारा हाइड्रोजन संलयनका पछि हीलियम बनिसकेको छ र त्यस केन्द्रमा अब संलयन छैन रह्यो। केन्द्रका बाहिरको एक परतमा हाइड्रोजनदेखि हीलियमको संलयन जारी रहन्छ। यस्ता रातो दानव ताराहरूलाई "रातो दानव शाखा ताराहरू" (red giant branch stars, RGB, आर॰जी॰बी॰) बोल्याइन्छ। अधिकतर रातो दानव ताराहरू यसै प्रकारका हुन्छन्।
- ए॰जी॰बी॰ - ती रातो दानव ताराहरू जसमा हीलियमको नैं नाभिकीय संलयन शुरू भइसकेको छ र त्यसलाई कुगएर कार्बन बनाए जा रहेकोछ। यस्ता रातो दानव ताराहरूलाई "अनन्तस्पर्शी दानव शाखा ताराहरू" (asymptotic giant branch stars, AGB, ए॰जी॰बी॰) बोल्याइन्छ। "कार्बन ताराहरू" यसै श्रेणीका ताराहरू हुन्छन्।
रातो दानवहरूमा जब संलयन खत्म हुन जान्छ भनें त्यो चीसो प्डेर सिकुडने लाग्दछन् र सेतो बाउन्ने ताराहरू बनेकार आफ्नो जीवन अन्त गर्दछन्।
सूर्यको रातो दानव भविष्य
[सम्पादन गर्नुहोस्]आजभन्दा ५ अरब सालहरू पछि हमारा सूर्य फूलेर रातो दानव बनिनुछ। पहिला बुध ग्रह (मरक्युरी) यसमा समा जानेछ र फेरि शुक्र (वीनस)। फैल्दै यो पृथ्वीलाई पनि निगल जानेछ र सम्भावना छ कि मङ्गल पनि यसको चपेटमा आ जानेछ। वैज्ञानिकहरूको मान्नु छ कि यसको आकार (व्यास) आजभन्दा २०० गुना वा त्यसबाट पनि अधिक हुनेछ। यसको पृथ्वीका जीवनमा असर छैन पर्नेछछ किनभनें पृथ्वी अगले १ अरब वर्षहरूमा नैं जीवनका लागि कठिन बन जाएगी। सूर्यको प्रकाश यसै समयमा बढकर पृथ्वीका सारे सागरहरू-महासागरहरूका पानीलोई उबाल द्नेछ र यो अन्तरिक्षमा खो जानेछ। त्यसको पछि पृथ्वी शुक्रको प्रकारको एक शुष्क र वीरान ग्रह हुनेछ। वर्तमानदेखि २ अरब साल पछि पृथ्वीको अधिकतर वायुमण्डल सूर्यका बढ्दै विकिरण (रेडियेशन)देखि उत्तेजित भएर अन्तरिक्षका व्योममा खोया जानेछ। पृथ्वीको जमीन एक पिघले पत्थरहरूको क्षेत्र बन जाएगी।[३][४]
यी पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Color of star ranging blue through orange
- ↑ Klaas Sjoerds de Boer, Wilhelm Seggewiss, "Stars and stellar evolution", L'Editeur : EDP Sciences, 2008, आइएसबिएन 9782759803569।
- ↑ Giessow, Joan & Fred, Barden, Cindy, "Discover! Exploring The Universe", Lorenz Educational Press, आइएसबिएन 9781429109420, "..। Mercury, Venus, and Earth will be engulfed by the expanding sun। Our sun may remain a red giant for billions of years ..."
- ↑ Giles Sparrow, "Destination the Sun", The Rosen Publishing Group, 2009, आइएसबिएन 9781435834675, "..। A red giant Sun will blast away Earth's air and ocean, turning the planet into a lifeless rock ..."
