तीनऔँले लाहाँचे

तीनऔँले लाहाँचे
भारतको एक आरक्षमा पाइएको तीनऔँले लाहाँचे
संरक्षण स्थिति
कम चासोका  (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
सङ्घ:	हाड भएका
वर्ग:	पंक्षी
गण:	Piciformes
कुल:	Picidae
वंश:	Dinopium
प्रजाति:	D. shorii
वैज्ञानिक नाम
Dinopium shorii (Vigors, 1832)

तीनऔँले लाहाँचे (वैज्ञानिक नाम: Dinopium shorii) नेपालमा पाइने एक प्रकारको चराको नाम हो। यसलाई अङ्ग्रेजीमा हिमालयन फ्लेमब्याक (Himalayan Flameback) भनिन्छ।तीनऔँले लाहाँचे (Dinopium shorii ) जसलाई हिमालयन सुनढाँडे, हिमालयन ज्वालाढाँडे पनि भनिन्छ , लाहाँचे( Picidae) परिवारमा पर्ने चराको एक प्रजाति हो। वर्तमान यस प्रजातिको बारेमा धेरै कम जानकारी छ र थप क्षेत्रीय कार्य आवश्यक छ। तीनऔँले लाहाँचे  खतरामा परेको छैन तर वन फँडानीले प्रजातिको जनसङ्ख्यालाई गम्भीर रूपमा असर गर्न सक्छ भन्ने शंका छ।

विवरण

तीनऔँले लाहाँचे ठुलो सुनढाँडे लाहाँचे( Chrysocolaptes lucidus ) सँग धेरै मिल्दोजुल्दो देखिन्छ तर तिनीहरू एकदमै नजिकबाट सम्बन्धित छैनन्। प्राथमिक भिन्नताहरू यसको सानो आकार र चुच्चो हुन्। तीनऔँले लाहाँचेलाई यसको कालो पछाडिको घाँटी र यसको घाँटीमा रहेको खैरो केन्द्रबाट पहिचान गर्न सकिन्छ, जुन केही भागमा छाती तल जान्छ अनियमित कालो दागले घेरिएको हुन्छ। तिनीहरूसँग अस्पष्ट विभाजित जुँगाको पट्टी पनि हुन्छ, जसको केन्द्र खैरो हुन्छ र कुनै कुनै पुरुषहरूमा रातो हुन्छ। तीनऔँले लाहाँचेमा पनि रातो वा खैरो आँखा र तीनऔँलाहरू हुन्छन्। तीनऔँले लाहाँचेको छाती अनियमित रूपमा कालो धब्बा भएको हुन्छ, तर कुनैकुनै पूर्ण रूपमा सेतो हुन्छ। तिनीहरूका पखेटाहरू तामा जस्तो खैरो देखि रातो हुन्छन्। अन्तमा, पुरुषहरूको निधार पहेँलो-रातो हुन्छ जुन शिखरमा बढी रातो हुन्छ। यसको विपरीत, महिलाको शिखर पूर्ण रूपमा कालो र सेतो धब्बा भएको हुन्छ। दुवै लिङ्गहरूमा, शिखर तिनीहरूको टाउकोको दुबै छेउमा सेतो र कालो पट्टीले घेरिएको हुन्छ।

वर्गीकरण

लाहाँचे परिवारको भाग र डिनोपियम प्रजाति जसमा केवल तीनऔँला भएका लाहाँचेहरू मिलेर बनेको छ, तीनऔँले लाहाँचेले सामान्य लाहाँचेसँगै एक अतिप्रजातिहरू बनाउँछ। तीनऔँले लाहाँचे भित्र दुई मान्यता प्राप्त उप-प्रजातिहरू पनि छन्: Ds छोटो र Ds न्यानो, तीनऔँले लाहाँचेको बहिनी प्रजातिहरू मेइग्लिप्टेस ट्रिस्टिस र सेलियस ब्राच्युरस हुन्। प्रजातिको उपनामले पूर्वी भारत कम्पनीका अधिकारी फ्रेडरिक जोन शोरलाई सम्मान गर्दछ , जसले चराको नमूना लन्डनको प्राणी समाजमा पठाएका थिए, जहाँ यसलाई भिगोर्सद्वारा वर्णन र नामकरण गरिएको थियो।

वितरण र बासस्थान

तीनऔँले लाहाँचेहरू सामान्यतया भारतीय उपमहाद्वीपमा पाइन्छन् , मुख्यतया हिमालयन साल वन क्षेत्रको तल्लो देखि मध्यम उचाइमा। यसको दायरा बङ्गलादेश , भुटान , भारत , म्यानमार र नेपालसम्म फैलिएको छ, जहाँ तिनीहरू वर्षभरि बासिन्दा हुन्। दक्षिण-पूर्वी घाटहरूमा पनि विभाजित जनसङ्ख्या पाइन्छ। तीनऔँले लाहाँचेको बासस्थानमा मुख्यतया परिपक्व उष्णकटिबन्धीय/उष्णकटिबन्धीय पतझड वनहरू साथै अर्ध- सदाबहार वनहरू समावेश छन्। तिनीहरूले तल्लो भूभागको नेभारो र सिमलका वनहरू मन पराउँछन्।

व्यवहार स्वरकरण तीनऔँले लाहाँचेको आवाज द्रुत गतिमा दोहोरिने क्लक-क्लक-क्लक-क्लक-क्लकको शृङ्खला हो। यो आवाज ठुलो सुनढाँडेको भन्दा ढिलो र नरम छ।

आहार

तीनऔँले लाहाँचेको आहारको बारेमा कम जानकारी छ। तिनीहरू मुख्यतया ठुलो सुनढाँडे जस्ता अन्य चराहरूसँग बथान बनाउँछन् र सँगै खान्छन्।  यो मानिन्छ कि तिनीहरूको प्राथमिक शिकार कीराहरू हुन्: धेरै अन्य लाहाँचे प्रजातिहरू जस्तै।

प्रजनन

उनीहरूको प्रजनन बानीको बारेमा धेरै कम जानकारी छ। थाहा भएअनुसार उनीहरूले फागुन देखी बैशाख महिनासम्म प्रजनन गर्छन् र रूखहरूमा खोपका प्वालहरूमा गुँड बनाउँछन्। उनीहरूको गुँडमा २-३ वटा अन्डा पार्छन्।