माओ त्सेतुङ

माओ जेदोङ
सज् १९५९ मा माओ
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीको प्रथम अध्यक्ष
कार्यकाल सन् १९४५ जुन १९ – सन् १९७६ सेप्टेम्बर ९
1st vice-chairman	लिउ साओची लिन पियाओ चौ एन-लाई हुआ गोफेन
पूर्वाधिकारी	स्वयम्
उतराधिकारी	हुआ गोफेङ
चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका प्रथम अध्यक्ष
कार्यकाल २० मार्च १९४३ – २४ अप्रिल १९६९
पूर्वाधिकारी	जाङ वेङतेङ
उतराधिकारी	स्वयम् (केन्द्र अध्यक्ष)
पूर्वाधिकारी	पदको स्थापना
उतराधिकारी	हुआ गोफेङ
पूर्वाधिकारी	पदको स्थापन
उतराधिकारी	चौ एन-लाई
चीनका प्रथम अध्यक्ष
कार्यकाल २७ सेप्टेम्बर १९५४ – २७ अप्रिल १९५९
प्रमुख	चाउ एन लाइ
सहायक	झु दे
पूर्वाधिकारी	पदको स्थापना
उतराधिकारी	लिउ साओची
राष्ट्रिय नागरिक काङ्ग्रेसका सदस्य
कार्यकाल १५ सेप्टेम्बर १९५४ – १८ अप्रिल १९५९ २१ डिसेम्बर १९६४ – ९ सेप्टेम्बर १९७६
निर्वाचन क्षेत्र	बेइजिङ राष्ट्रिय सभा
व्यक्तिगत विवरण
जन्म	(१८९३-१२-२६)डिसेम्बर २६, १८९३ साओसान, हुनान
मृत्यु	९ सेप्टेम्बर १९७६(1976-09-09) (उमेर ८२) बेइजिङ
चिहान	माओ जेदोङ सङ्ग्राहलय, बेइजिङ
राष्ट्रियता	चिनियाँ
राजनीतिक दल	चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टी
जीवन साथी(हरू)	लुओ (सन् १९०७–१९१०) याङ (सन् १९२०–१०३०) हि जिजहेङ (सन् १९३०–१९३७) चियाङ चिङ (सन् १९३९–१९७६)
सन्तान(हरू)	१०
पेशा	क्रान्तिकारी, राष्ट्रनायक

माओ जेदोङ वा माओ त्से तुङ एक चिनियाँ क्रान्तिकारी, राजनीतिक विचारक र साम्यवादी दलका नेता थिए जसको नेतृत्वमा चीनको क्रान्ति सफल भएको थियो। उनले जनवादी गणतन्त्र चीनको स्थापना भएको साल सन् १९४९ देखि यता उनको मृत्यु भएको मिति सन् १९७६ सम्म चीनको नेतृत्व सम्हालेका थिए। मार्क्सवादी, लेनिनवादी विचारधारालाई सैनिक रणनीतिमा जोडिएको उनको सिद्धान्तलाई माओवादको नामले चिनिन्छ।

वर्तमानमा कतिपय मुलुकमा माओ एक विवादास्पद व्यक्ति मानिएता पनि चीनमा उनलाई राजकीय रूपमा महान् क्रान्तिकारी, राजनीतिक रणनैतिकार, सैनिक पुरोधा र देशरक्षक मानिन्छन्। थुप्रै चिनियाँ व्यक्तिहरूको मत अनुसार माओले आफ्ना नीति र कार्यक्रमका माध्यमले वर्तमान चीनको आर्थिक तथा साँस्कृतिक विकास तथा पिछडिएको देशलाई संसारको प्रमुख शक्तिको रूपमा खडा गराउन गतिलो भूमिका निर्वाह गरेका थिए। माओ संसारका सबैभन्दा प्रभावशाली व्यक्तिहरूमा गनिन्छन् र टाइम पत्रिका अनुसार २०औँ शताव्दीका १०० सबभन्दा प्रभावशाली व्यक्तिहरूमा माओ पर्दछन्।

यसको विपरीत, माओका सामाजिक तथा राजनीतिक कार्यक्रमहरू महान अग्रगामी छलाङ र सांस्कृतिक क्रान्तिको कारण गम्भीर अनिकाल सृजना भएको र चिनियाँ समाज, अर्थव्यवस्था तथा संस्कृतिलाई समेत हानि पुर्‍याएको कुरामा कतिपय व्यक्तिहरू विश्वास राख्दछन् जसको फलस्वरुप सन् १९४९ देखि १९७५ सम्म करोडौँ मानिसहरूको मृत्यु भएको बताउँछन्।

प्रारम्भिक जीवन

जिन्हाई क्रातिको बेला माओ हुनानको स्थानीय रेजिमन्टमा भर्ती भई क्रान्तिकारिहरूको तर्फबाट लडाइँंमा भाग लिए, जब कुइङ् राजवंश सत्ताच्युत भयो त्यसपछि माओ सेना छोडी पुनः विद्यालय गए। सन् १९१८ मा स्नातक बनेपछि सन् १९१९ को चार मई आन्दोलनको निम्ति आफ्ना शिक्षक अनि भविष्यका ससुरा प्राध्यापक याङ् च्याङ् जि सँग बेजीङको यात्रामा गए। प्राध्यापक याङ् च्याङ् जि पेकिङ् विश्वविद्यालयमा महत्त्वपूर्ण पदमा रहेको कारण उनको सिफारिसमा माओले सहायक पुस्तकालयाध्यक्ष पदमा रही काम गरे। माओले अंशकालिक (part-time) छात्रमा पंजीकृत भई केही मात्रामा व्याखान र विद्वानहरूको सेमिनारहरूमा भाग लिए। सङ्घाईमा रहँदा साम्यवादी सिद्धान्तको अध्ययनमा आफूलाई संलग्न गराए।

लुओ यिक्सिनोसित विवाहित( बाबुले गराईदिएको विवाह जसलाई माओले कहिल्यै स्वीकारेनन्)) भएर पनि उनले प्रोफेसर यांगकी छोरी तथा आफ्नी सहपाठी यांग काइहुइसित् बिहे गरे। अक्टूबर १९३० मा, कुओमिन्टांग (KMT)ले यांग काइहुइ र उसको छोरा एनिंगलाई पक्रा गर्‍यो। (KMT)ले दुवैजनालाई बन्दी बनायो, पछि गएर एनिंगलाई उसका आफन्तकहाँ पठायो तर उसकी आमालाई भनें मारिदियो। त्यस बेला माओ उनकी सहकर्मी १७ वर्षिया केटी हि जिझेन्सित बस्थे, भाषा कौशलतामा कमजोर भएकाले जियांग सम्प्रदायसित बसेता पनि उनले मन्दारिन् चीनि भाषा सिक्न सकेनन्। उनले फ्रांसमा अध्ययन गर्ने अवसरलाई पनि अस्वीकार गरे।

२३ जुलाई १९२१ का दिन, माओले, २७ वर्षको उमेरमा सङ्घाइमा चीनको कम्युनिस्ट पार्टीको राष्ट्रिय काङ्ग्रेस मा भाग लिए। दुई वर्षपछि, उनी पार्टीको तेस्रो काङ्ग्रेस अधिवेशनमा पाँच कमिसार मध्येमा एक प्रतिनिधिको रूपमा छानिए सोहि साल केन्द्रीय समितिको आदेशमा माओ हुनान् कुओमिन्टांग साखा सञ्चालन गर्नका निम्ति हुनान् फिरे। सन् १९२४ मा, उनी कुओमिन्टांगको राष्ट्रिय अधिवेशनका प्रतिनिधि बने, जहाँ उनी केन्द्रीय समितिका अतिरिक्त प्रमुख छानिए।