हाइड्रोजन गाडी

हाइड्रोजन वाहन एउटा गाडी हो जसमा उर्जाको रुपमा हाइड्रोजन प्रयोग गरिन्छ । हाइड्रोजन सवारी साधनको श्रेणीमा केही सडक सवारी साधन, रेल सवारी साधन, अन्तरिक्ष रकेट, फोर्कलिफ्ट, जहाज र विमान पर्छ। हाइड्रोजनको रासायनिक ऊर्जालाई मेकानिकल उर्जामा रूपान्तरण गरेर गति शक्ति उत्पन्न हुन्छ। यो हाइड्रोजनलाई अक्सिजनको साथ प्रतिक्रिया गरेर फ्युल सेलमार्फत इलेक्ट्रिक मोटर्स चलाईन्छ र वा, हाइड्रोजन आन्तरिक दहन द्वारा गरिन्छ । ^[१]

हाइड्रोजन पेट्रोल वा मिथेन जस्ता इन्धनहरू भन्दा सफा हुन्छ तर अणुको सानो आकारका कारण भण्डारण र ढुवानी गर्न गाह्रो हुन्छ।

सन् २०२० को दशकमा ब्याट्री विद्युतीय सवारी साधनहरूसँगको प्रतिस्पर्धाका कारण हाइड्रोजन लाइट ड्युटी सवारीहरू थोरै सङ्ख्यामा बिक्री भएका छन्। ^[२]^[३]

सन् २०२१ सम्ममा, त्यहाँ हाइड्रोजन कारका दुई मोडेलहरू सार्वजनिक बजारहरूमा उपलब्ध थिएः टोयोटा मिराई (२०१४-) पहिलो व्यावसायिक रूपमा उत्पादित फ्युल सेल इलेक्ट्रिक वाहन (एफसिइभी)^[४]^[५]^[६] र ह्युन्डाई नेक्सो (२०१८ -) । होन्डा CR-V e: FCEV २०२४ मा धेरै सीमित मात्रामा भाडामा मात्र उपलब्ध भयो।^[७]

२०१९ को अनुसार, ९८% हाइड्रोजनको स्टीम मिथेन सुधारद्वारा उत्पादन गरिन्छ, जसले कार्बन डाइअक्साइड उत्सर्जन गर्दछ। यो पानीको इलेक्ट्रोलिसिसद्वारा, वा नवीकरणीय फिडस्टकहरू प्रयोग गरेर थर्मोकेमिकल वा पाइरोलाइटिक माध्यमहरूद्वारा उत्पादन गर्न सकिन्छ, तर प्रक्रियाहरू हाल महँगो छन्। प्राकृतिक ग्यास प्रयोग गरेर हाइड्रोजन उत्पादनसँग प्रतिस्पर्धा गर्न पर्याप्त कम लागत र पर्याप्त मात्रामा वितरण गर्न विभिन्न प्रविधिहरू विकसित भइरहेका छन्।^[८]

सवारी साधनहरू

रकेट

धेरै ठूला रकेटहरूले तरल हाइड्रोजनलाई इन्धनको रूपमा प्रयोग गर्छन्, तरल अक्सिजन (LH2/LOX)लाई अक्सिडाइजरको रूपमा प्रयोग गर्छन्।

LH2/LOX स्पेस शटलमा विद्युतीय प्रणालीलाई शक्ति दिने फ्युल सेलहरू चलाउन पनि प्रयोग गरिएको थियो।^[९] फ्युल सेलबाट पानी पनि उत्पादन हुन्छ र यो पानी पिउन र अन्य उपयोगहरूको लागि प्रयोग गरिन्छ जसलाई अन्तरिक्षमा पानी चाहिन्छ।

अटोमोबाइल

हाइड्रोजन फ्युल सेल द्वारा संचालित पहिलो सडक गाडी शेभरलेट इलेक्ट्रोभन थियो, १९६६ मा जनरल मोटर्स द्वारा प्रस्तुत गरिएको थियो। ^[१०]

हवाई जहाजहरू

अन्य वैकल्पिक इन्धन वाहनहरूसँग तुलना

हाइड्रोजन वाहनहरूले आधुनिक जीवाश्म ईन्धन आन्तरिक दहन इन्जिन (आईसीई) वाहन पूर्वाधारका विभिन्न प्रस्तावित विकल्पहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्छन्।^[११]

प्राकृतिक ग्यास

सन्दर्भ सामग्रीहरू

↑ "A portfolio of power-trains for Europe: a fact-based analysis", iphe.net, मूलबाट १५ अक्टोबर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १५ अप्रिल २०१८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १५ अक्टोबर २०१७ मिति
↑ Plötz, Patrick (जनवरी २०२२), "Hydrogen technology is unlikely to play a major role in sustainable road transport", Nature Electronics 5 (1): 8–10, आइएसएसएन 2520-1131, डिओआई:10.1038/s41928-021-00706-6।
↑ Poor, William (२०२४-०८-२०), "What happened to the “hydrogen highway”?", The Verge, अन्तिम पहुँच २०२४-०८-२१।
↑ "Toyota's Fuel-Cell Car Mirai Goes on Sale", The Wall Street Journal, १५ डिसेम्बर २०१४, मूलबाट २६ मे २०१८-मा सङ्ग्रहित।
↑ "Toyota's Fuel-Cell Car Mirai Goes on Sale", The Wall Street Journal, १५ डिसेम्बर २०१४, मूलबाट २६ मे २०१८-मा सङ्ग्रहित।
↑ "Toyota Mirai x Hydrogen: the world's first mass produced HFCV", २० जनवरी २०१७, मूलबाट १६ मे २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ मार्च २०२३।
↑ Voelcker, John. "Hydrogen Fuel-Cell Vehicles: Everything You Need to Know", Car and Driver, April 29, 2024
↑ "Wind-to-Hydrogen Project", Hydrogen and Fuel Cells Research, Golden, CO: National Renewable Energy Laboratory, U.S. Department of Energy, सेप्टेम्बर २००९, मूलबाट २६ अगस्ट २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ जनवरी २०१०। . See also Energy Department Launches Public-Private Partnership to Deploy Hydrogen Infrastructure वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१४-०६-०७ मिति, US Dept. of Energy, accessed November 15, 2014
↑ "Fuel cell use in the Space Shuttle", NASA, मूलबाट २०१२-०१-२५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१२-०२-१७। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१२-०१-२५ मिति
↑ "The history of hydrogen fuel cell cars", The Market Herald, २९ डिसेम्बर २०२१, मूलबाट २९ जनवरी २०२३-मा सङ्ग्रहित।
↑ Eberle, Ulrich; Mueller, Bernd; von Helmolt, Rittmar (२०१२-०७-१५), "Fuel cell electric vehicles and hydrogen infrastructure: status 2012", Royal Society of Chemistry, मूलबाट २०१४-०२-०९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१३-०१-०८।

[1] "A portfolio of power-trains for Europe: a fact-based analysis", iphe.net, मूलबाट १५ अक्टोबर २०१७-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १५ अप्रिल २०१८। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण १५ अक्टोबर २०१७ मिति

[role-2] Plötz, Patrick (जनवरी २०२२), "Hydrogen technology is unlikely to play a major role in sustainable road transport", Nature Electronics 5 (1): 8–10, आइएसएसएन 2520-1131, डिओआई:10.1038/s41928-021-00706-6।

[3] Poor, William (२०२४-०८-२०), "What happened to the “hydrogen highway”?", The Verge, अन्तिम पहुँच २०२४-०८-२१।

[wsj141215-4] "Toyota's Fuel-Cell Car Mirai Goes on Sale", The Wall Street Journal, १५ डिसेम्बर २०१४, मूलबाट २६ मे २०१८-मा सङ्ग्रहित।

[wsj1412152-5] "Toyota's Fuel-Cell Car Mirai Goes on Sale", The Wall Street Journal, १५ डिसेम्बर २०१४, मूलबाट २६ मे २०१८-मा सङ्ग्रहित।

[inf220516-6] "Toyota Mirai x Hydrogen: the world's first mass produced HFCV", २० जनवरी २०१७, मूलबाट १६ मे २०२२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ८ मार्च २०२३।

[JV2-7] Voelcker, John. "Hydrogen Fuel-Cell Vehicles: Everything You Need to Know", Car and Driver, April 29, 2024

[8] "Wind-to-Hydrogen Project", Hydrogen and Fuel Cells Research, Golden, CO: National Renewable Energy Laboratory, U.S. Department of Energy, सेप्टेम्बर २००९, मूलबाट २६ अगस्ट २००९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ जनवरी २०१०। . See also Energy Department Launches Public-Private Partnership to Deploy Hydrogen Infrastructure वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१४-०६-०७ मिति, US Dept. of Energy, accessed November 15, 2014

[9] "Fuel cell use in the Space Shuttle", NASA, मूलबाट २०१२-०१-२५-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१२-०२-१७। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१२-०१-२५ मिति

[10] "The history of hydrogen fuel cell cars", The Market Herald, २९ डिसेम्बर २०२१, मूलबाट २९ जनवरी २०२३-मा सङ्ग्रहित।

[RSC2-11] Eberle, Ulrich; Mueller, Bernd; von Helmolt, Rittmar (२०१२-०७-१५), "Fuel cell electric vehicles and hydrogen infrastructure: status 2012", Royal Society of Chemistry, मूलबाट २०१४-०२-०९-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २०१३-०१-०८।

[१]

[२]

[३]

[४]

[५]

[६]

[७]

[८]

[९]

[१०]

[११]