अम्बाला जिल्ला
अम्बाला जिल्ला | |
|---|---|
 अम्बालामा गुरुद्वारा पन्जोखरा साहिब | |
 हरियाणामा स्थान | |
| देश |  भारत |
| राज्य | हरियाणा |
| विभाग | अम्बाला |
| मुख्यालय | अम्बाला |
| तहसीलहरू | १. अम्बाला, २. बराडा, ३. नारायणगढ ४. अम्बाला छावनी |
| क्षेत्रफल | |
| • जम्मा | १५६९ किमी२ (६०६ वर्ग माइल) |
| जनसङ्ख्या (सन् २०११) | |
| • जम्मा | ११२८३५० |
| • घनत्व | ७२०/किमी२ (१९००/वर्ग माइल) |
| • सहरी | ५००७७४ |
| जनसाङ्ख्यिकी | |
| • साक्षरता | ८७.४६% |
| • लिङ्ग अनुपात | ८८५ |
| समय क्षेत्र | युटिसी+०५:३० (भारतीय मानक समय) |
| लोकसभा निर्वाचन क्षेत्र | अम्बाला (पञ्चकुला र यमुना नगर जिल्लाहरूसँग साझा गरिएको) |
| विधानसभा निर्वाचन क्षेत्र | ४ |
| वेबसाइट | http://ambala.nic.in/ |
अम्बाला जिल्ला भारतको हरियाणा राज्यको २२ जिल्लाहरू मध्ये एक हो जसमा अम्बाला सहर जिल्लाको प्रशासनिक मुख्यालयको रूपमा सेवा गर्दछ। अम्बाला जिल्ला हरियाणाको उत्तर-पूर्वी किनारमा अवस्थित छ र पन्जाब र हिमाचल प्रदेशको सिमाना छ। अम्बाला जिल्ला अम्बाला विभाजनको एक हिस्सा हो।
विभाजनहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]यो जिल्ला अम्बाला लोकसभा निर्वाचन क्षेत्र अन्तर्गत पर्दछ, जुन अनुसूचित जाति उम्मेद्वारहरूको लागि मात्र आरक्षित छ। यस जिल्लामा चार विधानसभा क्षेत्रहरू पनि छन्, ती सबै अम्बाला लोकसभा निर्वाचन क्षेत्रको भाग हुन्। ती हुन्: अम्बाला सिटी, अम्बाला क्यान्ट, मुलाना र नारायणगढ।
अर्थतन्त्र
[सम्पादन गर्नुहोस्]सिन्धु गङ्गा मैदानमा अवस्थित यो क्षेत्र सामान्यतया उर्वर र कृषिका लागि अनुकूल छ। यद्यपि, प्राथमिक क्षेत्रले हरियाणाको अर्थतन्त्रमा भन्दा जिल्लाको अर्थतन्त्रमा धेरै कम योगदान पुर्याउँछ।[१] जिल्लाका औद्योगिक परिदृश्यको ठुलो हिस्सा साना उद्योगहरू हुन्। यो देशमा वैज्ञानिक र शल्य उपकरणहरूको सबैभन्दा ठुलो उत्पादकहरू मध्ये एक हो र ठुलो सङ्ख्यामा वैज्ञानिक उपकरण निर्माताहरूको घर हो जसको कारण यसलाई विज्ञान सहर पनि भनिन्छ।[२]
जनसाङ्ख्यिकी
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन् २०११ को जनगणना अनुसार अम्बाला जिल्लाको जनसङ्ख्या ११,२८,३५० रहेको छ जुन साइप्रस राष्ट्र वा अमेरिकी राज्य रोड आइल्यान्डको बराबर छ। यो जनसङ्ख्याको आधारमा भारतमा ४१०औँ (कुल ६४० मध्ये) स्थानमा छ। यस जिल्लाको जनसङ्ख्या घनत्व ७२० प्रति वर्ग किलोमिटर (१,९००/वर्ग माइल) रहेको छ। सन् २००१-२०११ को दशकमा यसको जनसङ्ख्या वृद्धिदर ११.२३ प्रतिशत थियो। अम्बालामा प्रति १० पुरुषमा ८८५ महिलाको लिंग अनुपात र साक्षरता दर ८१.७५% रहेको छ। कुल जनसङ्ख्याको २६.२५ प्रतिशत हिस्सा अनुसूचित जातिको छ।
हिन्दी (देवनागरी लिपिमा) आधिकारिक भाषाहरू हुन् र यसैले आधिकारिक सञ्चारका लागि प्रयोग गरिन्छ।[३] भारतको सन् २०११ को जनगणनाको समयमा, जिल्लाको ८४.५७% जनसङ्ख्याले हिन्दी, १०.९५% पन्जाबी र २.७२% हरियाणवी आफ्नो पहिलो भाषाका रूपमा बोलेका थिए।[४]
| भाषा | १९११[५] | १९२१[५] | १९३१[५] | १९६१[५] | १९९१[६] | २००१[७] | २०११[८] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| हिन्दी | ३.५०% | ५.४५% | - - | ६६.७२% | ८७.८७% | ८५.२६% | ८४.५७% |
| पन्जाबी | ३५.७१% | ४०.९१% | ३६.१२% | ३०.४८% | १०.९३% | १३.१५% | १०.९६% |
| उर्दु | - - | ५३.०५% | - - | - - | ०.१९% | ०.११% | ०.११% |
| हिन्दुस्तानी | ५६.३९% | - - | ६०.५८% | - - | - - | - - | - - |
| पहाडी | ३.१०% | ०.०७% | २.६२% | ०.२३% | - - | - - | - - |
| हरियाणवी | - - | - - | - - | - - | - - | - - | २.७२% |
| अन्य | १.३०% | ०.५२% | ०.६२% | ~२.५७% | १.००% | १.४८% | १.६४ |
धर्म
[सम्पादन गर्नुहोस्]- अम्बाला जिल्लामा प्रमुख धार्मिक समूहहरूका लागि जनसङ्ख्या प्रवृत्तिहरू (१९४१–१९६१, २००१–२०११)
| धार्मिक समूह |
जनसङ्ख्या% १९४१[९][१०] | जनसङ्ख्या% १९५१[१०] | जनसङ्ख्या% १९६१[११] | जनसङ्ख्या% २००१[१२] | जनसङ्ख्या% २०११[१३][१४] |
|---|---|---|---|---|---|
| हिन्दु धर्म | ४८.६८% | ७२.२०% | ७१.४५% | ८४.४०% | ८४.६५% |
| इस्लाम | ३१.७३% | २.४०% | - - | १.७०% | १.९६% |
| सिख धर्म | १८.४७% | २४.६०% | २४.८३% | १३.०६% | १२.२५% |
| ईसाई धर्म | ०.७२% | - - | - - | ०.२८% | ०.३३% |
| जैन धर्म | ०.३६% | - - | - - | ०.५२% | ०.४३% |
| बौद्ध धर्म | ०.०२% | - - | - - | ०.०२% | ०.०३% |
| अन्य/कुनै धर्म छैन | ०.०४% | ०.८% | ३.७३% | ०.०१% | ०.३५% |
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "Haryana State Development Report", Planning Commission of India, Government of India, पृ: 123–124, मूलबाट २ नोभेम्बर २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ अक्टोबर २०१३।
- ↑ "scientific equipments manufacturers & dealers in ambala india, laboratory equipments manufacturers & dealers in ambala india", scientificequipments.com, अन्तिम पहुँच ९ अगस्ट २०१९।
- ↑ "Report of the Commissioner for linguistic minorities: 47th report (July 2008 to June 2010)", Commissioner for Linguistic Minorities, Ministry of Minority Affairs, Government of India, पृ: १८, मूलबाट १३ मे २०१२-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच ७ अक्टोबर २०१३।
- ↑ "C-16 Population By Mother Tongue - Haryana", censusindia.gov.in, अन्तिम पहुँच २९ सेप्टेम्बर २०१९।
- ↑ ५.० ५.१ ५.२ ५.३ "Archived copy", मूलबाट ७ अगस्ट २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच १२ जुन २०१६। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण ७ अगस्ट २०१६ मिति
- ↑ "Area and Population", Department of Economic and Statistical Analysis Haryana, मूलबाट १३ मार्च २०१६-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ जुन २०२२।
- ↑ "Statistical Abstract Haryana - 2011-12", Department of Economic and Statistical Analysis Haryana, मूलबाट १७ अगस्ट २०१३-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २६ जुन २०२२।
- ↑ "Table C-16 Population by Mother Tongue: Haryana", Census of India, Registrar General and Census Commissioner of India।.
- ↑ India Census Commissioner (१९४१), "Census of India, 1941. Vol. 6, Punjab", पृ: 42, जेएसटिओआर saoa.crl.28215541, अन्तिम पहुँच १७ मार्च २०२४।
- ↑ १०.० १०.१ Hill, K.; Seltze, W.; Leaning, J.; Malik, S. J.; Russell, S. S; Makinson, C., "A Demographic Case Study of Forced Migration: The 1947 Partition of India", Princeton। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२२-०१-१८ मिति
- ↑ Minority Politics in the Punjab, ८ डिसेम्बर २०१५, अन्तिम पहुँच १९ जुन २०१६।
- ↑ "Census of India - Socio-cultural aspects", मूलबाट २० मे २०११-मा सङ्ग्रहित, अन्तिम पहुँच २ मार्च २०११।
- ↑ "Table C-01 Population by Religion: Haryana", censusindia.gov.in, Registrar General and Census Commissioner of India।
- ↑ "Ambala District Population Census 2011-2019, Haryana literacy sex ratio and density", www.census2011.co.in, अन्तिम पहुँच ९ अगस्ट २०१९।