जगतसुन्दर मल्ल

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
(जगत सुन्दर मल्लबाट अनुप्रेषित)
जगत सुन्दर मल्ल
सन् १९१५ मा प्रकाशित जगत सुन्दर मल्लद्वारा इसपका दन्तकथाहरूको नेपाल भाषामा अनुवाद

जगत सुन्दर मल्ल (सन् १८८२ - सन् १९५२) एक नेपाली शिक्षाविद र लेखक थिए जसले साधारण जनतालाई शिक्षा दिनमा आफ्नो जीवन समर्पित गरे ।[१][२]

आधुनिक शिक्षाको विरोधी राणा शासनको बेला उनले सरकारको विरुद्ध गई आफ्नै घरमा पाठशालाको स्थापना गरेका थिए ।[३][४][५] उनले अङ्ग्रेजी सिक्नुको महत्त्वमा जोड दिन्थे र बालबालिकाले मातृभाषामा छिटो सिक्छन् भन्ने विश्वास राखी अङ्ग्रेजी पुस्तकहरूलाई नेपालीनेपाल भाषामा अनुवाद गर्थे ।[६][७] उनलाई नेपाल भाषाका चार स्तम्भमध्ये एकको रूपमा सम्मान गरिएको छ ।[६]

बाल्यकाल र व्यक्तिगत जीवन[सम्पादन गर्नुहोस्]

मल्लको जन्म भक्तपुरको खौमामा पिता विष्णुधर र माता जगत लक्ष्मीको छोराको रूपमा भएको थियो । १० वर्षको उमेरमा दरबार हाई स्कुलमा भर्ना हुन उनी आफ्नो परिवारसित काठमाडौँको असनमा सरेका थिए । दरबार हाई स्कुलमा कक्षा १० पुरा गरेपछि उनी कोलकाताको स्कटिश चर्च स्कुलमा पढ्न गए । उनको विवाह जनक लक्ष्मी मल्लसँग भएको थियो ।

कार्य जीवन[सम्पादन गर्नुहोस्]

मल्लले सन् १९१३ मा भक्तपुरको खौमामा पाठशालाको स्थापना गरे जहाँ उनी अङ्ग्रेजी र नेपाल भाषा सिकाउँथे ।[८] सन् १९१६ मा मल्ल र उनका भाइ, पद्म सुन्दर मल्ल नेपालमा अनुपलब्ध उच्च शिक्षा पाउन जापान गएका थिए । दुबै जनाको लागि पर्याप्त पैसा नभएकाले उनी भारत फर्के ।[२]

पहिलो विश्वयुद्धको बिचमा भारत फर्केका मल्ललाई जासूसीको आरोपमा ब्रिटिश भारतीय सरकारले पक्राउ गरेको थियो । नेपाल सरकारले उनी नेपाली नागरिक भएको प्रमाण नदिनुसम्म उनलाई डेढ वर्षका लागि दरभंगामा कैद गरिएको थियो । सन् १९१७ मा नेपाल फर्केका मल्ललाई आधिकारिक अनुमतिबिना नेपाल छोडेको हुनाले सजाय दिएको थियो ।[९] मानसिक तनाव सहनुपरेपनि उनले पढाउने र किताब लेख्ने कामलाई निरन्तरता दिइराखे ।

कृति[सम्पादन गर्नुहोस्]

  • अङ्ग्रेजी-नेपाल भाषा-अङ्ग्रेजी शब्दकोश
  • ईसोपं दएकातगु बाखं (सन् १९१५ मा प्रकाशित इसपका दन्तकथाहरूको नेपाल भाषामा अनुवाद)
  • पर्वतियामा अङ्ग्रेजी व्याकरण
  • गोर्खाली अङ्ग्रेजी प्रथम पुस्तक
  • नेपाली अङ्ग्रेजी प्रथम पुस्तक (नेपाल भाषा)

विरासत[सम्पादन गर्नुहोस्]

अक्टोबर २५, १९९२ मा उनको सम्मानमा भक्तपुर नगरपालिकाद्वारा भक्तपुरमा एक शालिक खडा गरिएको थियो ।[२] सन् १९९१ मा काठमाडौँमा खुलेको नेपाल भाषा विद्यालयको नाम उनको सम्मानमा जगत सुन्दर व्यनकथि राखिएको छ ।[१०] काठमाडौँ महानगरपालिकाले काठमाडौँको एक सडकको ऐतिहासिक खण्डलाई जगत सडक मार्ग नाम दिएको छ ।[११]

सन्दर्भ सामग्री[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. डन मेसरश्मित (जून २००९), "कोइलाको टुक्रा र कविको जन्म", इसिएस नेपाल, मूलबाट डिसेम्बर १८, २०११-मा सङ्ग्रहित।  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०११-१२-१८ मिति
  2. २.० २.१ २.२ एडम्स, बर्बरा (सन् २००४), "मास्टर जगत सुन्दर मल्ल: आफ्नो समय अघिको भविष्यवक्ता", बर्बराको नेपाल, एड्रोइट पब। आइएसबिएन ८१८७३९२४४४
  3. सावद, आन्ड्रेया मेटल्स, सम्पादक (सन् १९९१), "राणा शासनमा शिक्षा", नेपाल: देशको अध्ययन, संयुक्त राज्य कांग्रेस पुस्तकालय। 
  4. होएक, बर्ट भान डेन; श्रेष्ठ, बाल गोपाल (जनवरी १९९५), "मातृभाषामा शिक्षा: नेपाल भाषा", सिएनएएस जर्नल, पृ: ७४। 
  5. हृदय, चित्तधर (सन् १९८२, तेस्रो संस्करण), झिगु साहित्य ("हाम्रो साहित्य"), काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, पृ: ८४ ।
  6. ६.० ६.१ "नेपाली अध्ययनमा योगदान, २२ औँ संस्करण", त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपाल र एसियाली अध्ययन केन्द्र, सन् १९९५, पृ: ७४। 
  7. तुलाधर, प्रेम शान्ति (सन् २०००), 'नेपाल भाषा साहित्यया इतिहास: नेपाली साहित्यको इतिहास, काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, आइएसबिएन ९९९३३-५६-००-X, पृ: ८८ ।
  8. हृदय, चित्तधर (सन् १९८२, तेस्रो संस्करण), झिगु साहित्य ("हाम्रो साहित्य"), काठमाडौँ: नेपाल भाषा परिषद, पृ: ८५ ।
  9. तुलाधर, कमल रत्न (अप्रिल २६, २००९), "अमेरिका पुग्ने पहिलो नेपाली", द काठमाडौँ पोस्ट, पृ: ६। [dead link]
  10. गेल्नर, डेभिड एन. (सन् २००४), "काठमाडौँ र ललितपुरका बालबालिकाका आवाज", एसियाली र अफ्रिकी अध्ययन पत्रिका, पृ: ८।  वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१६-०३-०५ मिति
  11. "सडक नेटवर्क नक्सा", काठमाडौँ महानगरपालिका, मूलबाट अक्टोबर ६, २०११-मा सङ्ग्रहित।