दक्ष प्रजापति

दक्ष प्रजापति
राजा
बोका टाउको भएका दक्ष र बिरभद्र
देवनागरी	दक्ष
पत्नी	प्रसुती
मातापिता	ब्रह्म
सहोदर	चार कुमार र नारद
सन्तान	अदिति, दिति, सती, स्वाहा, स्वधा, रोहिणी, रेवती, रति र ख्याती

दक्ष प्रजापतिलाई अन्य प्रजापतिहरूका समान ब्रह्मा जीले आफ्नो मानस पुत्रका रूपमा रचेका थिए। दक्ष प्रजापतिको विवाह स्वयंभुव मनुको तृतीय कन्या प्रसूतिका साथ भएको थियो। दक्ष प्रजापतिकी पत्नी प्रसूतिले सोह्र कन्याहरूलाई जन्म दिए जसमादेखि स्वाहा नामक एउटा कन्याको अग्निको साथ, सुधा नामक एउटा कन्याको पितृगणका साथ, सती नामक एउटा कन्याको भगवान शंकरका साथ, र शेष तेह्र कन्याहरूको धर्मका साथ विवाह भयो। धर्मको पत्नीहरूका नाम थिए - श्रद्धा, मैत्री, दया, शान्ति, तुष्टि, पुष्टि, क्रिया, उन्नति, बुद्धि, मेधा, तितिक्षा, द्वी र मूर्ति।

दक्ष प्रजापतिले एउटा विशाल यज्ञको आयोजन गरेका थिए जसमा द्वेषवश उनले आफ्नो जुवाईं भगवान शंकर र आफ्नी पुत्री सतीलाई निमन्त्रित गरेनन्। शंकर जीका सम्झाउनेका पछि पनि सती आफ्नो पिता त्यस यज्ञ नबोलाईकन नैं गइन्। यज्ञस्थलमा दक्ष प्रजापतिले सती र शंकर जीको घोर निरादर गरे। अपमान सहन नसकेको कारण सतीले तत्काल यज्ञस्थलमा नैं योगाग्निमा स्वयंलाई भस्म गरिदिइन्। सतीको मृत्युको समाचार पाएर भगवान शंकरले वीरभद्रका द्वारा त्यस यज्ञको विध्वंश गराई दिए। वीरभद्रले दक्ष प्रजापतिको शीर पनि काटे। पछि ब्रह्मा जीको प्रार्थना गर्नमा भगवान शंकरले दक्ष प्रजापतिलाई त्यसको सिरका बदलामामा बोकाको शीर प्रदान गरेर त्यस यज्ञलाई सम्पन्न गराए।