मानिस

विकिपिडिया, एक स्वतन्त्र विश्वकोशबाट
(मनुष्यबाट अनुप्रेषित)


मानिस[१]
सामयिक शृङ्खला: 0.195–0 Ma Pleistocene – वर्तमान्
वैज्ञानिक वर्गीकरण edit
जगत: जनावर
Phylum: रज्जुकी
वर्ग: स्तनधारी प्राणी
गण: प्राथमिकवर्ग
परिवार: मानवानुगण
Tribe: Hominini
वंश: Homo
Linnaeus, 1758
प्रजाति:
H. sapiens
वैज्ञानिक नाम
Homo sapiens
Linnaeus, 1758
Subspecies

Homo sapiens idaltu
Homo sapiens sapiens

Range of Homo sapiens (green)
पर्याय
Species synonymy[१]
  • aethiopicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • americanus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • arabicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • aurignacensis
    Klaatsch & Hauser, 1910
  • australasicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • cafer
    Bory de St. Vincent, 1825
  • capensis
    Broom, 1917
  • columbicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • cro-magnonensis
    Gregory, 1921
  • drennani
    Kleinschmidt, 1931
  • eurafricanus
    (Sergi, 1911)
  • grimaldiensis
    Gregory, 1921
  • grimaldii
    Lapouge, 1906
  • hottentotus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • hyperboreus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • indicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • japeticus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • melaninus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • monstrosus
    Linnaeus, 1758
  • neptunianus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • palestinus
    McCown & Keith, 1932
  • patagonus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • priscus
    Lapouge, 1899
  • proto-aethiopicus
    Giuffrida-Ruggeri, 1915
  • scythicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • sinicus
    Bory de St. Vincent, 1825
  • spelaeus
    Lapouge, 1899
  • troglodytes
    Linnaeus, 1758
  • wadjakensis
    Dubois, 1921

मानिस ( वर्गिकरणको सिद्धान्त अनुसार होमो स्पाइन्स(Homo sapiens) ल्याटिन: "बुद्धिमान प्राणी" वा "चेतनशिल प्राणी"),[३][४] मनुष्य वर्गमा पर्ने एक मात्र प्रजाति हो । यो स्तनधारी समूहमा पर्ने दोपाया प्राणी हो । मानिसको उच्च विकसित मस्तिष्क हुन्छ जुन आमूर्त तर्क, भाषा, अन्तरावलोकन, र समस्या समाधानमा सक्षम हुन्छ ।

व्युत्पत्ति[सम्पादन गर्नुहोस्]

इतिहास[सम्पादन गर्नुहोस्]

विकास[सम्पादन गर्नुहोस्]

[[चित्|thumb|right|upright|प्रागैतिहासिक मानव अस्ट्रालोपिथेकसको काल्पनिक चित्र, यो मानवजातीको पूर्खाले पहिलो पटक २ खुट्टामा हिँडेको थियो। तर यसमा आधुनिक मानिसको जस्तो दिमाग थिएन]]

मानव विकासको वैज्ञानिक अध्ययनको सम्बन्ध मुख्य रूपमा होमो वर्गको विकाससँग गाँसिएको हुन्छ, भने अन्य होमिनिड र होमोनिन्स प्रजातिको अध्ययन अस्ट्रालोपिथेकससँग सम्बन्धित हुन्छ । आधुनिक मानिस लाई होमो स्पाइन्स वर्गको रूपमा चिनिन्छ, जसको वर्तमान एक मात्र उपवर्ग होमो स्पाइन्स स्पाइन्सको नामले चिनिन्छ । यसको अर्को परिचित उपवर्ग होमो स्पाइन्स आइडल्टु अहिले विलुप्त भैइसकेको छ ।[५] कहिले काहिँ लगभग ३०,००० वर्ष पहिला तिर विलुप्त भैसकेको "होमो नेन्दर्थालेन्सिस"'लाई पनि यसको उपवर्गको रूपमा लिईएको पाईन्छ, तर होमो नेन्दर्थालेन्सिसको आनुवांशिक अध्यनले आधुनिक मानिस र नेन्दर्थालेन्सिसको डिएनए ५०,००० वर्ष पहिला नै छुट्टिई सकेको बताउँछ ।[६] हालको केही वंशाणुगत अध्ययनले आधुनिक मानिस कम से कम प्राचिन मानवका दुई प्रजातिहरू: नेन्दर्थालेन्सिस र डेनिसोभान्ससँग मिल्दोजुल्दो रहेको बताउँछ । [७] यसको अलावा केही होमो रोडेसिएन्सिस प्रजातिको नमूनाहरूको खोजले यसलाई पनि उपप्रजातिको रूपमा ब्याख्या गरेको छ तर यस बर्गिकरणलाई ब्यापक रूपमा स्वीकार गरिएको छैन ।

प्यालियोलिथिक[सम्पादन गर्नुहोस्]

Artistic expression appeared in the Upper Paleolithic: The Venus of Dolní Věstonice figurine, one of the earliest known depictions of the human body, dates to approximately २९,०००–२५,००० BP (Gravettian).

सभ्यता तर्फ[सम्पादन गर्नुहोस्]

कृषिपशुपालनको विकासले मानिसलाई घुमन्ते जीवनबाट स्थायी बसोबास गर्न सिकायो।
इतिहासको कालखण्डमा मानिसले पछ्याएको मार्ग

बसोबास र जनसङ्ख्या[सम्पादन गर्नुहोस्]

प्रारम्भिक मानव बस्तीहरू पानीको निकटता र जीवन शैली तथा जीवन निर्वाहको लागि प्रयोग हुने अन्य प्राकृतीक श्रोतहरू: शिकारको लागि शिकार योग्य जनावर, उब्जाउको लागि खेतीयोग्य तथा घरपालुवा जनावरको लगि चरणयोग्य जमीन आदिको उपलब्धतामा निर्भर हुने गर्दथे । तर मानिसहरू प्राविधिक संसाधन, सिँचाईको माध्यम, शहरी योजना, निर्माण, यातायात, निर्माण सामग्रीहरू, वन फडाँनी र मरुस्थलीकरणको माध्यमबाट वासस्थान परिवर्तन गर्ने क्षमता राख्दछन ।

मानिस सामान्यतया परिवारमा आधारित समाजमा बसदछ र आफ्नो बासस्थान आफैं बनाउँछ।

मानव जीवन[सम्पादन गर्नुहोस्]

शरीर[सम्पादन गर्नुहोस्]

महिला र पुरूष शरीरका आधारभूत तत्त्वहरू। नोटः यी चित्रमा शरीरका रौंहरू हटाइएका छन् र पुरूषको कपाल छोटो पारिएको छ।

मनोविज्ञान[सम्पादन गर्नुहोस्]

Genetics[सम्पादन गर्नुहोस्]

जीवनचक्र[सम्पादन गर्नुहोस्]

पाँच हप्ताको मानव भ्रुण(10mm)

खाना[सम्पादन गर्नुहोस्]

निन्द्रा[सम्पादन गर्नुहोस्]

मनोविज्ञान[सम्पादन गर्नुहोस्]

चित्र:Davidbrain.JPG
माइकल एन्जेलोको प्रोफाइलमा इम्पोज गरिएको मानव दिमागको चित्र

Consciousness and thought[सम्पादन गर्नुहोस्]

उत्प्रेरणा र आवेग[सम्पादन गर्नुहोस्]

प्रेम र यौन[सम्पादन गर्नुहोस्]

प्रेम एउटा भावना हो भने यौवन उमेर बढदै जादा हुने शारीरिक एव‌ मानसिक रूपमा हुने परीवर्तन हो ।

संस्कृति[सम्पादन गर्नुहोस्]

भाषा[सम्पादन गर्नुहोस्]

Spirituality and religion[सम्पादन गर्नुहोस्]

शंघाईको चोङमिङ टापुमा अवस्थित कन्फुसियसको प्रतिमा

दर्शन[सम्पादन गर्नुहोस्]

संगीत कला र साहित्य[सम्पादन गर्नुहोस्]

संगीतको कथा Lorenzo Lippi (ca. १५९४),ले बनाएको एउटी महिलाले संगीत लिपी लेख्दैगरेको चित्रकारिता

प्रविधि[सम्पादन गर्नुहोस्]

An archaic Acheulean ढुंगे औजार

ढु‌गाको औजार

Gender roles[सम्पादन गर्नुहोस्]

लिंगको आधारमा कामको बाँडफाँड

वर्ण र जातजाति[सम्पादन गर्नुहोस्]

समाज, सरकार र राजनीति[सम्पादन गर्नुहोस्]

न्यु योर्क स्थित संयुक्त राष्ट्रसंघ भवन। यो विश्वका प्रमुख प्रशासकीय भवनहरू मध्ये एक हो।

युद्ध[सम्पादन गर्नुहोस्]

हिरोसिमानागासाकीमा खसालिएको अणुबम यसले तुरून्तै १ लाख २० हजार मानिसको ज्यान गयो।

Trade and economics[सम्पादन गर्नुहोस्]

मोल मोलाईः बजारमा मानिसहरू केराको दामकाम गर्दै।

यो पनि हेर्नुहोस[सम्पादन गर्नुहोस्]

सन्दर्भ सूची[सम्पादन गर्नुहोस्]

  1. १.० १.१ Groves, C. (२००५), Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds, सम्पादक, Mammal Species of the World (3rd संस्करण), Baltimore: Johns Hopkins University Press, ओसिएलसी 62265494, ISBN 0-801-88221-4 
  2. Global Mammal Assessment Team (2008). Homo sapiens. In: IUCN 2009. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2009.2. <www.iucnredlist.org>. Downloaded on 03 March 2010.
  3. Goodman M, Tagle D, Fitch D, Bailey W, Czelusniak J, Koop B, Benson P, Slightom J (१९९०), "Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids", J Mol Evol 30 (3): 260 – 6, डिओआई:10.1007/BF02099995, PMID 2109087 
  4. "Hominidae Classification", Animal Diversity Web @ UMich, अन्तिम पहुँच २००६-०९-२५ 
  5. Human evolution: the fossil evidence in 3D, by Philip L. Walker and Edward H. Hagen, Dept. of Anthropology, University of California, Santa Barbara. Retrieved April 5, 2005.
  6. Green, Richard E.; Krause, Johannes; Ptak, Susan E.; Briggs, Adrian W.; Ronan, Michael T.; Simons, Jan F.; Du, Lei; Egholm, Michael; Rothberg, Jonathan M.; Paunovic, Maja; Pääbo, Svante (२००६), "Analysis of one million base pairs of Neanderthal DNA", Nature: 16, 330–336, डिओआई:10.1038/nature05336 
  7. Mitchell, Alanna (जनवरी ३०, २०१२), "DNA Turning Human Story Into a Tell-All", NYTimes, अन्तिम पहुँच २०१२-०२-१३