गुरदासपुर जिल्ला

गुरदासपुर जिल्ला ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
District
पन्जाब, भारत मा अवस्थिती
निर्देशाङ्क: ३१°५५′उ॰ ७५°१५′पू॰
देश	भारत
राज्य	पन्जाब
नामकरण	Guriya Ji
सदरमुकाम	Gurdaspur
क्षेत्रफल
• जम्मा	२,६१० किमी२ (१,०१० वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या  (2001)
• जम्मा	२,१०४,०११
• घनत्व	८१०/किमी२ (२,१००/वर्ग माइल)
भाषा
• सरकारी	पन्जाबी
समय क्षेत्र	युटिसी+5:30 (IST)
साक्षरता	६३.९५%
वेबसाइट	gurdaspur.nic.in

गुरदासपुर जिल्ला भारतको पन्जाब राज्यको माझा क्षेत्रको एउटा जिल्ला हो। गुरदासपुर जिल्ला सदरमुकाम हो। यो अन्तर्राष्ट्रिय स्तर मा पाकिस्तानी पन्जाब को नरोवाल जिल्ला, पन्जाब कै अमृतसर, पठानकोट, कपूरथला र होशियारपुर जिल्लाहरू संग सीमा जोडिएको छ। दुई मुख्य नदीहरू ब्यास र रावी यो जिल्ला भएर बग्दछ। मुगल सम्राट अकबर कलानौर नजिकैको एउटा बगैँचामा सिंहासनमा बसेको भनिन्छ, जो जिल्लाको एक ऐतिहासिक महत्वपूर्ण शहर हो।यो जिल्ला हिमालयको फेदमा छ।

२०११ सम्म यो पन्जाबको तेस्रो सबैभन्दा धेरै जनसङ्ख्या भएको जिल्ला हो (२२ मध्ये), लुधियाना र अमृतसर पछि।बटाला, जिल्लाको जनसङ्ख्या को ३१% साथ, यहाँको सबैभन्दा ठूलो शहर हो।

ईतिहास

१० औं शताब्दीको उत्तरार्धदेखि १९१९ ईस्वी सम्म यो जिल्लामा जयपाल र आनन्दपालको अधीनमा शाही राजवंशको शासन थियो। यस जिल्लाको कलानौर १४ औं देखि १६ औं शताब्दीसम्म दिल्ली सम्राटको अवधिमा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण शहर थियो। जसरथ खोखरले दुई पटक आक्रमण गरे, एक पटक १४२२ मा लाहोरमा असफल हमला पछि र फेरि १४२२ मा जब मलिक सिकंदरले ठाउँ खाली गर्न कूच गरे र जसराथ अकीरलाई पराजित गरे बैरम खानले फेब्रुअरी १५५६ मा सिंहासनमा बसे। [स्पष्टीकरण आवश्यक] मेसोनरी, एक प्लेटफर्म जो अझै पनी एक किलोमिटर टाढा रहेको छ र शहर को पूर्व को लागि एक आधा वास्तविक स्थान हो जसमा उनको स्थापना भयो।

मुगल वर्चस्व को पतन र पतन र सिख शक्ति को उदय मा यो जिला आफ्नो सबैभन्दा हलचल दृश्यहरू देखे। सिख गुरुहरू को केही नजिक बाट जिल्ला संग जोडिएको छ। लाहोर जिल्लामा १४६९ मा जन्मिएका गुरु नानकले १४८५ मा बटाला तहसीलको पखोके (डेरा बाबा नानक) का खत्री मूल चन्दकी छोरी सुलखानीसँग विवाह गरे। त्यहाँ अझै पनी झूलाना महल भनेर चिनिने एउटा पर्खाल छ जो गुरदासपुर मा झुण्डिएको छ। सिख गुरु हरगोबिन्दले श्री हरगोबिन्दपुर को पुनर्स्थापना गरे जुन पहिले राहिला को नाम बाट परिचित थियो। गुरु गोबिन्द सिंहका शिष्य बन्दा सिंह बहादुरले यस जिल्लालाई लाहोरसम्म देशमा आक्रमण गर्न आधारको रूपमा प्रयोग गरे, सम्राट बहादुर शाहले १७११ मा उनको बिरुद्ध एउटा अभियान चलाए तर मात्र अस्थायी प्रभाव संग। बन्दा बहादुरले मुगल संग आफ्नो अन्तिम लडाई जिल्लाको गुरदास नंगल मा लडे र कब्जा गरीयो। दोआब को यस भाग मा वर्चस्व को लागि प्रतिद्वन्द्वी रामगढिया मिसल र कन्हैया मिसल्स संग सङ्घर्ष को एक खाता मा जिला को इतिहास बिग्रन्छ, पहिले को शक्ति १८०८ मा टुटेको थियो र १८११ मा उत्तरार्द्ध को।

महाराजा रणजित सिंह यस प्रकार सम्पूर्ण जिल्ला मा बाटो ग्रहण गरे। दीना नगर, यसको रमाईलो आम बगैँचा र बग्ने नहर संग पन्जाब को सिंह को एक मनपर्ने ग्रीष्मकालीन निवास थियो, जो जब अन्यत्र व्यस्त छैन मे र जून को दुई तातो मौसम महिना यहाँ बिताए।

ब्रिटिश शासनको बेला गुरदासपुर जिल्ला लाहोर डिभिजनको एउटा उपविभाग थियो, यो जिल्ला प्रशासनिक रूपमा चार तहसीलहरूमा विभाजित थियो: गुरदासपुर, बटाला, शकरगढ र पठानकोट। १८८१ को जनगणना अनुसार जिल्लाको जनसङ्ख्या ८२३,६९५ थियो यो १८९१ को जनगणनामा १ लाख भन्दा बढेर ९४३,९२२ सम्म पुग्यो। जे होस् १९०१ को जनगणनामा जनसङ्ख्यामा गिरावट दर्ज भयो - ९४०,३३४, यो धेरै हदसम्म पलायन को कारण थियो - केही ४४,००० बसोबास चेनाब कोलोनी मा बसोबास। १९०१ को जनगणना अनुसार ४६३,३७१ मुस्लिम (४९%), ३८०,६३६ हिन्दु (४०% भन्दा बढी) र ९१,७५६ (१०%) सिखहरू थिए। मिर्जा गुलाम अहमद जसले अहमदिया आन्दोलन को स्थापना गरे यहाँ अनुयायी थिए।

१९४७ मा भारत को विभाजन को दौरान गुरदासपुर को भविष्य अत्यधिक प्रतिस्पर्धा भएको थियो। १९४१ को जनगणना अनुसार यस जिल्लाको जनसङ्ख्या ५१.१४% मुस्लिम बहुल थियो। सीमा को रैडक्लिफ पुरस्कार मात्र पाकिस्तान को शकरगढ़ तहसील, र बाकी भारत लाई दियो। पूर्वी तहसील को मुस्लिम जनसङ्ख्या शरणार्थी को रूप मा पाकिस्तान मा बसाई सकीयो, र शकरगढ का हिन्दुहरू र सिखहरू रावी पुल पार पछि गुरदासपुर बसाई सरे। तिनीहरू बसोबास गरे र गुरदासपुर जिल्ला मा फैलियो।

२ जुलाई २०११ मा जिल्लाको एक भाग एउटा नयाँ पठानकोट जिल्ला बनाउन को लागि बनाइएको छ, जुन पहिले गुरदासपुर को हिस्सा थियो। पठानकोट जिल्लामा पठानकोट र धारकलन को दुई उप-डिभिजनहरू संगै नरोट जयमल सिंह र बमियाल नामका दुई उप-तहसीलहरू छन्।