नेपाली परम्परागत नापका इकाई
बाहि्य प्रभावले ढाक्नुपुर्व नेपालमा आँफ्नै माैलिक नाप इकाइहरू प्रचलित थिए । बिदेशी प्रणाली नेपालमा घुसाइएपछि विस्तारै माैलिक मापन प्रणालि विस्थापित हुँदै गयो । यद्यपि गाउँ तिर अथवा शहरमै पनि पुरानो पुस्ताका मानिसहरूले माैलिक नाप इकाहरू जस्तैः माना,पाथी,धार्नी,बीसाैलि,बित्ता,अंगुल,गज,कोस,योजन,अंगालो,भारी अादी बोलीचालीमा प्रयोग गरेको भेटिन्छ । यि मध्येका धेरै र अरू नाप इकाइ कतिपय भित्री ग्रामीण क्षेत्रमा आजपनि गाउँ टोल स्तरमा प्रयोग भैरहेको पाइन्छ । नेपालमा माैलिक केहि परम्परागत नापका इकाईहरु अझै पनि अवशेषको रूपमा प्रचलित छन् । [१]
ताैल (भार/वजन)
[सम्पादन गर्नुहोस्]१ धार्नी = युरोपली नापमा २.३९ कीग्रा
बिसाैली = धार्नीको आधा
लम्बाई
[सम्पादन गर्नुहोस्]दुरी मापनको प्राचीन इकाई कोस हो । १ कोस बराबर २.२५ माइल तथा ३.७ कि.मि. हुन्छ ।[२]
- १ अंगुल = झन्डै ०.७५ इन्च
- ४ अंगुल = १ धनुर्ग्राह (३ इन्च)
- ८ अंगुल = १ धनुर्मुष्टि (६ इन्च)
- १२ अंगुल = १ वितास्ता (स्प्यान/९ इन्च)
- २ बित्ता = १८ इन्च
- ४ हात =१ दण्ड वा धनुष (६ फिट)
- २००० दण्ड = १ कोस वा गोरुत (४००० यार्ड वा २.२५ माइल)
- ४ कोस =१ योजन (९ माइल अथवा १४.४८ कि.मि)
- १ हात = १.५ फिट
क्षेत्रफल
[सम्पादन गर्नुहोस्]- १ खेतमुरी = २५ रोपनी
- १ बिघा = २० कठ्ठा = १३.३१ रोपनी (६७७२.६३ बर्ग मि वा ७२९०० वर्ग फिट)
- १ कठ्ठा = २० धुर (३३८.६३ बर्ग मि. वा ३६४५ वर्ग फिट)
- १ धुर = १६.९३ बर्ग मि. वा १८२.२५ वर्ग,फिट
- १ रोपनी = १६ आना = ६४ पैसा = २५६ दाम (५०८.७२ बर्ग मि. वा ५४७६ वर्ग फिट )
- १ आना= ४ पैसा = १६ दाम (३१.८० बर्ग मि. वा ३४२.२५ वर्ग फिट)
- १ पैसा = ४ दाम (७.९५ बर्ग मि. वा ८५.५६ वर्ग फिट)
- १ दाम = १.९९ बर्ग मि. वा २१.३९ वर्ग फिट
बिघा -कट्ठा -धुर तराईतिर प्रचलित छ भने पहाड तिर रोपनी-आना प्रचलित छ ।
- १ कट्ठा =२० धुर वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-११-०९ मिति
- १ बिघा = २० कट्ठा
| एकाइ | प्रभाग | वर्ग मीटर | वर्ग फिट |
|---|---|---|---|
| धुर | १६.९३ वर्ग मीटर | १८२.२५ वर्ग फिट | |
| कट्ठा | २० धुर | ३३८.६२ वर्ग मीटर | ३,६४५ वर्ग फिट |
| बिघा | २० कट्ठा | ६७७२.४१ वर्ग मीटर | ७२,९०० वर्ग फिट |
- पहाडी तथा हिमाली क्षेत्र
- १ पैसा = ४ दाम
- १ आना = ४ पैसा
- १ रोपनी = १६ आना
| एकाइ | प्रभाग | वर्ग मीटर | वर्ग फिट |
|---|---|---|---|
| दाम | १.९९ वर्ग मीटर | २१.३९ वर्ग फिट | |
| पैसा | ४ दाम | ७.९५ वर्ग मीटर | ८५.५६ वर्ग फिट |
| आना | ४ पैसा | ३१.८० वर्ग मीटर | ३४२.२५ वर्ग फिट |
| रोपनी | १६ आना | ५०८.७४ वर्ग मीटर | ५४७६ वर्ग फिट |
मात्रा
[सम्पादन गर्नुहोस्]यो पनि हेर्नुहोस्
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन्दर्भ
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ , नेपाल अधिराज्य, २५ अक्टोबर १९७८ http://www.nbsm.gov.np/index.php?func=acts, अन्तिम पहुँच २१ अप्रिल २०१५।
|title 1 m=प्यारामिटर ग्रहण गरेन (सहायता);|title=रितो (सहायता) - ↑ "नेपालमा प्रयोग गरिएका केहि भूमि र दूरी मापन गरिने एकाइहरु", ब्लग "नेपाली सिभिल इन्जिनियरहरू", ६ जनवरी २०११, अन्तिम पहुँच २० डिसेम्बर २०१२।
- ↑ "नेपालमा क्षेत्र गणनाको एकाइ", हाउजिङ नेपाल डटकम, अन्तिम पहुँच २०१७-०२-१३।
- ↑ "क्यामेलवे मेसिनरी", जेएस मिक्सर डटकम, अन्तिम पहुँच २०१८-०४-११। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-११-०९ मिति
- ↑ रुस रउलेट (२००८), "के", मेजरमेन्ट डिसनरी, उत्तर कयारोलाइनाको विश्वविद्यालय, अन्तिम पहुँच २० डिसेम्बर २०१२।
- ↑ https://lawcommission.gov.np/np/wp-content/uploads/2021/01/स्टाण्डर्ड-नाप-र-तौल-ऐन-२०२५.pdf वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२४-०३-२१ मिति [bare URL PDF]