विकिपिडिया:नेपालीमा सामान्य त्रुटिहरू
 | कुल मिलाएर भन्दा: विकिपिडियामा पनि अन्य ठाउँहरूमा जस्तै भाषागत त्रुटि हुन सक्ने हुँदा नेपाली भाषाको ज्ञान महत्त्वपूर्ण छ। |
सामान्य जीवनमा, कम्प्युटर, इन्टरनेट तथा अनलाइन ब्लगहरूमा नेपाली हिज्जे सम्बन्धी अनेक त्रुटिहरू देखिन्छन्। अशुद्ध हिज्जेले भाषाको सुन्दरतालाई कुरूप बनाउने काम गर्छ।
 |
टाइपिङका त्रुटिहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]ती अशुद्धिहरू जो सामान्य रूपमा कम्प्युटर अथवा अन्य कम्प्युटिङ डिभाइसहरूमा टाइपिङका बेला हुन्छन्। अङ्ग्रेजीमा यस प्रकारका अशुद्धिहरूलाई टाइपो (Typo) भनिन्छ। कहिले त यिनमा टाइपकर्ताको ध्यान जाँदैन, कहिले ध्यान गएता पनि अल्छी गरी त्यसलाई वेवास्ता गरिन्छ। अर्को कारण कहिले टाइपकर्ताद्वारा प्रयोग गरिने टाइपिङ उपकरणमा त्यो वर्ण वा चिह्न टाइप गर्ने तरिका थाहा हुँदैन। यस्ता असुविधाका कारण, कुनै चिह्नलाई टाइप गर्ने सही तरिका नजान्नुको कारण अथवा चिह्न विशेषलाई टाइप गर्न सजिलो नहुनाले यस्तो त्रुटि हुने गर्दछ।
पूर्णविरामको प्रयोगमा गल्ती
[सम्पादन गर्नुहोस्]कम्प्युटरमा टाइप गर्दा धेरैजसोले अल्छी गरी वा अक्षर टाइप गर्ने तरिका नजानेर वा असजिलो हुने भएकोले पूर्णविराम (।)का स्थानमा फुलस्टप (.)को प्रयोग गर्दछन्। पूर्णविरामका स्थानमा फुलस्टपको प्रयोग गर्दा अशुद्ध हुन्छ। साथै देवनागरीको सुन्दरता बिग्रिई कम्प्युटिङमा अन्य जटिलताहरू पनि आउँछन्। [१][२]
विराम चिह्नहरूभन्दा अगाडि स्पेस दिने गल्ती
[सम्पादन गर्नुहोस्]नेपालीमा कुनै पनि विराम चिह्न अथवा पूर्णविराम, प्रश्नचिह्न आदि भन्दा पहिला स्पेस दिनु हुँदैन। अचेल धेरै मुद्रित पुस्तकहरू, पत्रपत्रिकाहरूमा यस्तो गल्ती हुने भएकोले धेरैले यस्तै टाइप गर्ने गर्दछन्। यो गल्ती गलत हो।[३]
विकिपिडियामा लेख लेख्दा कि माथि भनिएको नियम (विराम चिह्नपछि स्पेश नदिइकन) लेख्न सकिन्छ कि स्पेश दिइएर पनि लेख्न सकिन्छ। तर पुरा लेखमा एउटै शैली अपनाउनु पर्दछ।
फुलस्टप तथा लाघव चिह्नको भूल
[सम्पादन गर्नुहोस्]अङ्ग्रेजीमा संक्षेपीकरण (abbreviation)का लागि फुलस्टपको प्रयोग गरिन्छ, नेपालीमा यस कार्यका लागि लाघव चिह्न (॰) हुन्छ। प्रायः यो चिह्न कीबोर्डमा सुलभ न हुनाले मानिस यसका स्थानमा फुलस्टपको नैं प्रयोग गरिलिन्छन् जबकि त्यो अशुद्ध हो।
यस चिह्नलाई टाइप गर्ने सरलतम तरिका हो कुनै पनि वर्ड प्रोसैसरमा यसको यूनिकोड कूट 0970मा टाइप गरेर त्यसलाई सेलेक्ट गरेर Alt-X दबाउनुहोस्, त्यो लाघव चिह्नमा परिणत हुनेछ।
उदाहरण: सही - डा॰ राजेन्द्र प्रसाद, गलत - डा। राजेन्द्र प्रसाद, सही - एम॰ ए॰, गलत - एम। ए.
नेपाली शून्य अंकको चिह्न (०, यूनिकोड कूट 0966) पनि यसबाट मिल्दो-जुल्दो हुनाले धेरै पल्ट मानिस भूल गरेर लाघव चिह्नको स्थानमा नेपालीको शून्य अङ्कको प्रयोग गर्दछन्। यिनमा अन्तर यो छ कि एक त लाघव चिह्न शून्य भन्दा सानो हुन्छ अर्को शून्य जहाँ क्षैतिज रूप भन्दा पङ्क्तिका मध्यमा हुन्छ, लाघव चिह्न क्षैतिज रूपदेखि तलतिर हुन्छ।
पूर्णविराम तथा डबल धर्काको भूल
[सम्पादन गर्नुहोस्]धेरै मानिस जानकारीको अभावमा संस्कृतमा श्लोकहरूका अन्तमा लेख्ने डबल धर्काको सही चिह्न (॥)का स्थानमा दुइ पूर्णविराम (।।) लगाइदिन्छन्। सही चिह्न लगाउन यदि तपाईंको हुनेछ।
वाक्य-अन्त हेतु पूर्णविराम/दण्ड (। - U0964) निर्धारित छ। प्याराग्राफ-अन्त (छन्द) हेतु डबल-दण्ड (॥ - U0965) निर्धारित छ, जसको सामान्यता कविता/पद्यमा तुकबन्दीका अन्तमा (प्याराका अन्तमा हुन्छ।), किन्तु प्रत्येक प्याराग्राफका अन्तमा डबल दण्ड टाइप गरियो भनें पाठ अधिक वैज्ञानिक र तकनीकी रूपले परिशुद्ध हुनेछ।[४]
कलन तथा विसर्गको भूल
[सम्पादन गर्नुहोस्]धेरै पल्ट टाइपकर्ता विसर्ग (ः)का स्थानमा त्यो भन्दा मिल्दो-जुल्दो चिह्न कलन (:)लाई टाइप गर्छन् जो कि सर्वथा अशुद्ध छ। मानक नेपाली कीबोर्ड इनस्क्रिप्टमा विसर्ग शिफ्टका साथ - कुञ्जी दबाएर प्राप्त गर्न सकिन्छ। अन्य विकल्पका रूपमा कुनै पनि वर्ड प्रोसैसरमा यसका यूनिकोड कोड 0903मा टाइपेरहरू तथा त्यसलाई सलैक्ट गरेर Alt-X दबा दहरू, त्यो विसर्ग चिह्नमा बदल जानेछ।
दशमलव चिह्न तथा फुल-स्टपको भूल
[सम्पादन गर्नुहोस्]धेरै पल्ट टाइपकर्ता दशमलव चिह्न (.)का स्थानमा त्यो भन्दा मिल्दै जुल्दै चिह्न फुलस्टप ()लाई टाइप गरिदिन्छन् जो कि सर्वथा अशुद्ध छ। यी दुइटैको अन्तर हेर्न पाउनु छ भनें दुइटैलाई कुनै वर्ड प्रोसेसरमा टाइप गरेर फण्ट साइज धेरै ठूलो गरेर हेर्नुहोस्।
दशमलव चिह्नका लागि Middle Dot (U00B7)को प्रयोग गर्नु पर्छ जो Numerical Keypadमा Del keyका माथि छ। जबकि Full stopका लागि मात्र (U002E) कोड निर्धारित छ।[५]
वर्तनीका भूलहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]पञ्चमाक्षरका भूलहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]पञ्चमाक्षरहरूका नियमको सही ज्ञान न हुनाले बहुधा मानिस आधा अक्षरहरूको स्थान प्राय 'न्'को नैं गलत प्रयोग गर्दछन् जस्तै 'पण्डित'का स्थानमा 'पन्डित', 'विण्डोज़'का स्थानमा 'विन्डोज़', 'चञ्चल'का स्थानमा 'चन्चल' आदि। यी अधिकतर अशुद्धीहरू 'ञ्' तथा 'ण्'का स्थानमा 'न्'का प्रयोगको कारण हुन्छन्।
नियम: वर्णमालाका प्रत्येक व्यञ्जन वर्गका पहिला चार वर्णहरूका पहिला यदि अनुस्वारको ध्वनि छ भनें त्यस वर्गको पाँचौं वर्ण आधा (हलन्त) भएर लाग्दछ। अर्थात कवर्ग (क, ख, ग, घ, ङ)का पहिला चार वर्णहरूभन्दा पहिला आधा ङ (ङ्), चवर्ग (च, छ, ज, झ, ञ)का पहिला चार वर्णहरूभन्दा पहिला आधा ञ (ञ्), टवर्ग (ट, ठ, ड, ढ, ण)का पहिला चार वर्णहरूभन्दा पहिला आधा ण (ण्), तवर्ग (त, थ, द, ध, न)का पहिला चार वर्णहरूभन्दा पहिला आधा न (न्) तथा पवर्ग (प, फ, ब, भ, म)का पहिला चार वर्णहरूभन्दा पहिला आधा म (म्) आउँछ। उदाहरण:
- कवर्ग - पङ्कज, गङ्गा
- चवर्ग - कुञ्जी, चञ्चल
- टवर्ग - विण्डोज़, प्रिण्टर
- तवर्ग - कुन्ती, शान्ति
- पवर्ग - परम्परा, सम्भव
आधुनिक नेपालीमा पञ्चमाक्षरहरूका स्थानमा सुविधा हेतु केवल अनुस्वारको पनि प्रयोग गरिन्छ यद्यपि यसले देवनागरीको सुन्दरतालाई कम गर्दछ। जस्तै: पञ्कज - पंकज, शान्ति - शान्ति, परम्परा - परम्परा। विशेष गरी ञ तथा ङ्को प्रयोग पर्याप्त कम भएको छ।
विकिपिडियाको परम्पराका अनुसार संस्कृत, धर्म तथा भारतीय संस्कृति सम्बन्धी लेखहरूमा पञ्चमाक्षरहरूको प्रयोग हुनु पर्दछ जबकि विज्ञान, गणित, तकनीक आदि सम्बन्धी लेखहरूमा सरलता हेतु आधुनिक नेपालीको प्रयोग गर्न सकिन्छ। अनि लेखको शीर्षक (नाम)लाई शुद्ध उच्चारण तथा वर्तनीको दृष्टिले पञ्चमाक्षरमा राखिनु पर्छ, चाहे त्यो कुनै पनि विषयसित सम्बन्धित होस्। खोज तथा पुनर्निर्देशन हेतु आधुनिक वर्तनी भएका नामलाई पारम्परिक (शुद्ध) पञ्चमाक्षर भएका शीर्षकमा पुनर्निर्देशित गरिनुपर्छ जसले गर्दा शुद्ध उच्चारण एवं वर्तनी रहोस्। उदाहरणका लागि पन्डितलाई पण्डितमा पुनर्निर्देशित गर्नु पर्दछ।
पञ्चम वर्णको सन्धिले बन्ने संयुक्ताक्षरहरूमा पछिका वर्ण "ङ्" तथा "ञ"को तल लाग्दछ। यस प्रकार बन्ने संयुक्ताक्षरहरूलाई मंगल आदि अधिकतर यूनिकोड फण्ट सही प्रकारले छैन हेरिंदैन, देब्रे तर्फ देखिन्छन्। संस्कृत २००३ नामक यूनिकोड फण्टले यस्ता संयुक्ताक्षरहरूलाई सही प्रकारले प्रदर्शित गर्दछ। उदाहरण - गङ्गाको सही रूप 
हो।
अङ्ग्रेजी शब्दहरूलाई नेपालीमा लेख्ता हुने भूलहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]अ का भूलहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]लेखनको भूल: 'अ' तथा 'ए' यी दुइटै आगत ध्वनिहरू कहिन्छन् जो कि नेपालीमा विदेशी भाषाहरू विशेष गरी अंग्रतेजीसित आएका हुन्। यिनको उपयोग अङ्ग्रेजीको दुइ विशिष्ट ध्वनिहरूका लागि हुन्छ। 'अ'को ध्वनि 'ओ' तथा 'औ'का लगभग बीचको छ, उदाहरण: बस (Boss), हॉट (Hot) आदि।