२०२०-२०२१ भारतीय किसान आन्दोलन

भारतीय किसान आन्दोलन २०२०-२०२१
मिति	२०२० अगस्त ९ – २०२१ डिसेम्बर ११ (१ वर्ष ४ महिना २ दिन)
स्थान	भारत (किसानको समर्थनमा अमेरिका, बेलायत, क्यानाडा र न्युजील्याण्ड लगायत केही देशमा पनि प्रदर्शन)
कारण	भारतीय संसद द्वारा तीन कृषि कानून पारित
लक्ष्य	सबै तीन कृषि कानुन को खारेजी न्युनतम समर्थन मूल्यको सुनिश्चितता (see section Demands for more details)
विधि	घेराउ, धर्ना, रास्ता रोको (चक्काजाम), प्रदर्शन, आत्महत्या, counter legislation
Status	तीन कृषि कानुन फिर्ता न्युनतम समर्थन मूल्यको लागि कमिटि गठन गरिने
नागरिक द्वन्द्वका पक्षहरू
भारत सरकार कृषि तथा किसान कल्याण मन्त्रालय समर्थन गर्ने राजनीतिक दलहरु:  भारतीय जनता पार्टी संयुक्त किसान मोर्चा अखिल भारत किसान संघर्ष समन्वय समिति भारतीय किसान युनियन अखिल भारत किसान सभा जय किसान आन्दोलन लोक संघर्ष मोर्चा All India Krishak Khet Majdoor Sangathan National Alliance of People's Movements Other farmer's unions Bharatiya Kisan Sangh समर्थन गर्ने राजनीतिक दलहरु :  Shiromani Akali Dal भारतीय राष्ट्रिय काङ्ग्रेस आम आदमी पार्टी Communist Party of India Communist Party of India (Marxist) Rashtriya Loktantrik Party Shiv Sena
नेतृत्व आंकडा
नरेन्द्र मोदी नरेन्द्र सिंह तोमर कैलाश चौधरी राकेश टिकैत‎ Gurnam Singh Charuni Joginder Singh Ugrahan
सङ्ख्या
२० मार्च २०२१ सम्म अप्रमाणित ४०,०००(२१ मार्च २०२१ मा हरियाणा प्रहरीका अनुसार; जसमा सिंहु नाकामा १८,००० देखि १९,००० र टिकरीमा २०,००० देखि २२,००० प्रदर्शनकारी रहेका छन)
हाताहात र नोक्सानी
३ भारतीय जनता पार्ती सदस्यको हत्या, १ बिजेपी चालक मारीए ३००+ प्रहरी घाइते (२०२१ किसान गणतन्त्र दिवश परेडको दिन) ५३७ मृत्यु (२०२१ जुलाई १० को अनुसार) (संयुक्त किसन मोर्चाको तथ्यांक); भारतीय किसान युनियनको अनुसार ७५० मृत्यु २०२१ सम्ममा; सयौं किसान घाइते (विस्तृतमा मृत्यु हेर्नुहोस)
१ पत्रकारको मृत्यु One person lynched for alleged desecration भौतिक पूर्वाधार क्षति : किसानलाई राजधानी आउनबाट रोक्न प्रहरीद्वारा राष्ट्रिय राजमार्ग खनेर अबरुद्ध गरियो प्रदर्शनकारीहरूले १,५०० भन्दा बढी टेलिकम टावर साइटहरू क्षतिग्रस्त (डिसेम्बर २८ सम्म) सरकारी बस तथा ३० प्रहरीको गाडीमा क्षति (गणतन्त्र दिवसको दिन)

किसान विरोध प्रदर्शन

सन् २०२०–२०२१ को भारतीय किसान आन्दोलन सेप्टेम्बर २०२० मा भारतको संसदले पारित गरेको तीन कृषि कानुनको विरुद्ध अहिलेसम्म निरन्तर चलिरहेको आन्दोलन हो। २१ मार्च २०२१ सम्म, हरियाणा प्रहरीका अनुसार, सिन्घु र टिक्री स्थित दिल्ली सिमामा करीव ४०,००० प्रतिवद्ध प्रदर्शनकारीहरूले प्रदशन गरेका थिए।

किसान सङ्घ र तिनका प्रतिनिधिहरूले कानुन खारेज गर्न माग गरेका छन् र सम्झौता स्वीकार नगर्ने बताएका छन्। किसान नेताहरूले कृषि कानूनको कार्यान्वयन सम्बन्धी भारतको सर्वोच्च अदालतको रोक आदेशको स्वागत गरेका थिए भने सर्वोच्च अदालतले नियुक्त गरेको समितिलाई अस्वीकार गरेका थिए।

२०२१ नोभेम्बर १९ मा, केन्द्रीय सरकारले ती कानून फिर्ता गर्ने निर्णय गर्यो, र नोबेम्बर २९ मा संसदका दुवै सदनले कृषि सम्बन्धी कानून फिर्ता गर्ने बिधेयक पारित गर्यो । कृषि कानुन फिर्ता भएको घोषणा पछी, किसान संघले न्युनतम समर्थन मूल्य सुनिश्चित गर्नुपर्ने मागलाई निरन्तरता दिए।

किसानहरूको माग

१२ डिसेम्बर २०२०, किसानहरूको माग

1. तीन नयाँ कृषि कानूनको खारेजी  
2. कृषि कानूनलाई खारेज गर्न एक विशेष संसद सत्र आयोजना
3. न्यूनतम समर्थन मूल्य (MSP) र उत्पादनलाई राज्यले खरिदको कानूनी अधिकार निर्माण
4. आश्वासन दिने पारम्परिक) खरीद प्रणालीको निरन्तरता ।
5. स्वामीनाथन प्यानलको प्रतिवेदन रिपोर्ट लागू र उत्पादनको भारित औसत लागत को तुलनामा कम भन्दाअ कम ५०% अधिक न्यूनतम समर्थन मूल्य (MSP)) प्रदान गर्ने।
6. कृषि उपयोगको लागि डिजेल को मुल्यमा ५०% कटौती
7. राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र(NCR)मा वायु गुणस्तर प्रबंधन (प्रबन्धन) माथी आयोगको निरसन र '२०२० का अध्यादेश जारी र डंठल (डण्ठल) जलाउने माथी सजाय र जरिवाना हटाउने
8. पंजाबमा धान पराल जलाउँदा गिरफ्तार भएका किसानहरूको रिहाई
9. बिजली अध्यादेश २०२० का उन्मूलन
10. राज्यको विषयमा केन्द्र सरकारको हस्तक्षेप अन्त्य, व्यवहारमा विकेन्द्रीकरण गरिनुपर्ने।
11. किसान नेता विरुद्धको सबै मुद्धा फिर्ता लिने ।