अनुराधापुरा राज्य

अनुराधापुरा राज्य අනුරාධපුර රාජධානියcode: si is deprecated   (सिंहली) அனுராதபுர இராச்சியம்code: ta is deprecated   (तमिल)
४३७ ईपूर्व–सन् १०१७
झन्डा
अनुराधापुरा राज्य   मलायाको प्रधानता   रुहुनाको प्रधानता
राजधानी	अनुराधापुरा ८°२१′०.०००″उ॰ ८०°२३′१.०००″पू॰
आम भाषाहरू	सिंहली, तमिल
धर्म	बुद्ध धर्म (२६७ ईपूर्व देखि) हिन्दु धर्म (~२६७ ईपू)
सरकार	राजतन्त्र
राजा
• ४३७ ईपू–३६७ ईपू	पाण्डुकाभय
• ९८२–१०१७	महिन्दा पाँचौँ
ऐतिहासिक काल	अनुराधापुरा काल
• स्थापित	४३७ ईपूर्व
• विस्थापित	सन् १०१७
पूर्ववर्ती उत्तरवर्ती थम्बापन्नी राज्य पोलोनारुवा राज्य चोल वंश

अनुराधापुरा सिंहली जनतासँग सम्बन्धित प्राचीन श्रीलङ्कामा पहिलो स्थापित राज्य थियो। महावंशका अनुसार, यो ४३७ ईपूमा राजा पाण्डुकाभयले स्थापना गरेका थिए, जसको अधिकार देशभर फैलिएको थियो। अनुराधापुरा कालमा बौद्ध धर्मले यसको संस्कृति, कानुन र शासन पद्धतिलाई प्रभाव पार्ने प्रमुख भूमिका खेलेको थियो। अनुराधापुरा युगमा, देशलाई दक्षिण भारतीयहरूले धेरै पटक आक्रमण गरेका थिए। दत्तगामनी, भलागाम्बा र धतुसेना जस्ता शासकहरू दक्षिण भारतीय आक्रमणकारीहरूलाई पराजित गर्न र देशलाई एकीकरण गर्नका लागि प्रख्यात छन्। सेना दोस्रो जस्ता अन्य शासकहरू दक्षिण भारतीय मुख्य भूमिमा सेनाहरू पठाउन र ८६२ मा मदुरैलाई बर्खास्त गर्ने जस्ता धेरै विजयहरू प्राप्त गर्नका लागि उल्लेखनीय छन्।

इतिहास

वंशावली महावंशका अनुसार ५४३ ईपूर्वमा, राजकुमार विजय श्रीलङ्कामा आएका थिए, भारतमा उनको जन्मभूमिबाट निर्वासित भएर। उनले अन्ततः टापुलाई आफ्नो नियन्त्रणमा ल्याए र आफूलाई राजाको रूपमा स्थापित गरे। यसपछि उनको सेवानिवृत्तले देशभर गाउँ र उपनिवेशहरू स्थापना गरे। यी मध्ये एक राजा विजयको मन्त्री अनुराधा द्वारा कोलोन नामक खोलाको किनारमा स्थापना गरिएको थियो र उनको नाम अनुराधागामा र अनुराधा नक्षत्र राखिएको थियो।

राज्य एक राजाको अधीनमा थियो। राजात्वसँग सम्बन्धित अभिषेक समारोह र अनुष्ठानहरू भारतका अशोकको प्रभावमा देवनामपिया तिसाको शासनकालमा सुरु भएको थियो। दत्तगामणिले पहिलोपटक सिंगो देशलाई एउटै राजाको शासनमा ल्याएको थियो। यसअघि, यसमा अनुराधापुरा राज्यबाट स्वतन्त्र धेरै रियासतहरू थिए। सिंहासनको उत्तराधिकार पितृवंशीय थियो, वा यदि अन्यथा, अघिल्लो राजाको भाइले विरासतमा पाएको थियो। अनुराधापुराका राजालाई टापुभरि सर्वोच्च शासकको रूपमा मान्यता दिइयो, कहिलेकाहीँ जब उसको यसमा पूर्ण नियन्त्रण थिएन।

अर्थव्यवस्था

अनुराधापुरा राज्यको अर्थतन्त्र मुख्यतया कृषिमा आधारित थियो। मुख्य कृषि उत्पादन चामल थियो, जसको खेती एक जटिल सिंचाई सन्जाल द्वारा समर्थित थियो। धान खेती मालवातु नदी, डेदुरु नदी र महावेली गङ्गाको वरिपरि सुरु भयो र देशभर फैलिएको थियो। वर्षायाममा स्थानान्तरी कृषि पनि गरिन्थ्यो। याला र महा दुई मुख्य ऋतुमा धान उत्पादन हुन्थ्यो। धानको फराकिलो उत्पादनका कारण देश धेरै जसो आत्मनिर्भर भएको थियो। कपासको आवश्यकता पूरा गर्न कपास ठुलो मात्रामा खेती गरिएको थियो। उखु र तिल पनि खेती गरिन्थ्यो र यी कृषि उत्पादनहरूको लागि शास्त्रीय साहित्यमा बारम्बार सन्दर्भहरू छन्। विशेषगरी देशको सुख्खा क्षेत्रमा धानको विकल्पको रूपमा कोदो खेती गरिन्थ्यो। यी उत्पादनहरूको अतिरिक्त, मुख्यतया चामल, निर्यात गरियो।

यस अवधिको प्राथमिक करलाई बोजकापति (अनाज कर) नाम दिइएको थियो र खेतीका लागि प्रयोग गरिएको जमिनको लागि शुल्क लगाइएको थियो। जलाशयबाट प्रयोग हुने पानीको लागि डकापाटी नामक पानी कर पनि लगाइएको थियो। बन्दरगाहमा भन्सार पनि लगाइएको छ। यी करहरू नगदमा तिर्न नसक्नेहरूले जलाशयहरू मर्मत गर्ने जस्ता सेवाहरूमा भाग लिने अपेक्षा गरिएको थियो। कर व्यवस्थापन गर्नु राजाको कोषाध्यक्ष बडागरिकाको कर्तव्य थियो।

संस्कृति

अनुराधापुरा राज्यको संस्कृति धेरै हदसम्म बौद्ध धर्ममा आधारित थियो। फलस्वरूप, भैँसी र गाईवस्तु पालन बाहेक पशुपालन असामान्य थियो। हात्ती र घोडाहरू प्रतिष्ठित प्रतीकहरू थिए, र केवल कुलीनहरू द्वारा किन्न सकिन्छ। यी जनावरहरूलाई तालिम र हेरचाह गर्न आवश्यक सीपहरू उच्च मानिन्थ्यो। गाई र भैँसीहरू जोत्न र धान खेत तयार गर्न प्रयोग हुन्थ्यो। दुग्ध उत्पादनहरू मानिसहरूको आहारको एक महत्त्वपूर्ण भाग बनेको छ जबकि पाली र सिंहली साहित्यले प्रायः गाईबाट प्राप्त पाँच उत्पादनहरू: दूध, दही, छाछ, घिउ र मक्खनलाई जनाउँछ। ढुवानीका लागि गोरु र गाडा पनि प्रयोग हुन्थ्यो।