टाकरी लिपि

टाकरी 𑚔𑚭𑚊𑚤𑚯
प्रकार	अक्षरात्मक लिपि
समयावधि	१६औँ शताब्दी वर्तमान सम्म
लेखन दिशा	बायाँ देखि दायाँ
क्षेत्र	भारत, पाकिस्तान
भाषाहरू	डोगरी, काँगडी, चम्बयाली, मण्डियाली, बिलासपुरी, कुलुई, भटियाली, चुराही, किश्तवाडी, गदी, महासुई, पाङ्गवाली, भद्रवाही, संस्कृत
सम्बन्धित लिपिहरू
अभिभावक लिपिहरू	ब्राह्मी लिपि गुप्त शारदा देवशेषा-टङ्करी टाकरी

टाकरी लिपि ब्राह्मी लिपि परिवारको एक अक्षरात्मक लिपि हो। यो पहिले कश्मीरी भाषाका लागि प्रयोग गरिएको शारदा लिपिबाट जन्मिएको थियो। यो लण्डा लिपिको भगिनी लिपि हो। यसको अर्को रूप डोगरा टाकरी (जसलाई डोगरा अख्खर पनि भनिन्छ) जम्मु क्षेत्रमा कार्यरत छ। हिमाचल प्रदेश भरमा टाकरी लिपिका धेरै प्रजातिहरू छन्। सन् १९४० को अन्त सम्म, लिपि को रूपान्तरित संस्करण जम्मू र कश्मीर राज्यमा डोगरी लेख्नको लागि आधिकारिक लिपि थियो। इतिहास भरि, अहिले हिमाचल प्रदेश बनेका विभिन्न राज्यहरूले आफ्नो अभिलेख कायम राख्न आफ्नै विविधता प्रयोग गरे। हिमाचल प्रदेशको सिरमौर र जौनसार-बावर क्षेत्रमा प्रयोग हुने टाकरी लिपिमा केही भिन्नता छ।

इतिहास

शारदा लिपिको देवशेष चरण मार्फत १४औँ-१८औँ शताब्दीमा विकास भएको टाकरी वर्णमाला मुख्यतया पहाडी राज्यहरू जस्तै चम्बा र वरपरका क्षेत्रहरूमा पाइन्छ। स्थानीय टाकरी संस्करणहरूले पन्जाब पहाडी राज्यहरूमा आधिकारिक लिपिको स्थिति प्राप्त गर्यो, र १९औँ शताब्दीसम्म प्रशासनिक र साहित्यिक दुवै उद्देश्यका लागि प्रयोग गरिन्थ्यो। सन् १९४८ पछि, जब हिमाचल प्रदेश एक प्रशासनिक इकाईको रूपमा स्थापित भयो, स्थानीय टाकरी संस्करणहरू देवनागरी द्वारा प्रतिस्थापित गरियो।

टाकरी आफैँ ऐतिहासिक रूपमा पश्चिमी हिमालयमा धेरै पश्चिमी पहारी भाषाहरू लेख्न प्रयोग भएको छ, जस्तै गद्दी वा गड्की (गड्डी जातीय समूहको भाषा), किश्तवाडी (एक भाषा, वा सम्भवतः कश्मीरीको उच्च विचित्र बोली, मा बोलिने। जम्मू कश्मीरको किश्तवार क्षेत्र) र चम्बयाली (हिमाचल प्रदेशको चम्बा क्षेत्रको भाषा)। काँगडा र बिलासपुरका क्षेत्रहरू सहित हिमाचल प्रदेशका विभिन्न भागहरूमा व्यापार अभिलेख र सञ्चारका लागि टाकरी सबैभन्दा प्रचलित लिपि हुन्थ्यो। देवनागरीमा परिवर्तन भारतीय स्वतन्त्रताको प्रारम्भिक दिनहरूमा पत्ता लगाउन सकिन्छ।

मानकीकृत टाकरीको वर्णमाला

पुनर्जागरण

टाकरी अप्रचलित भएदेखि, हिमाचल प्रदेशमा लिपिलाई पुनर्जीवित गर्ने छिटपुट प्रयासहरू भएका छन्। पछिल्लो समय हिमाचलीहरूलाई लिपि सिकाउने प्रयासहरू भएका छन्। राष्ट्रिय पाण्डुलिपि मिशन योजना अन्तर्गत हिमाचल प्रदेश सरकारले पाण्डुलिपि संसाधन केन्द्र स्थापना गरेको छ र वर्तमानसम्म टाकरीमा भएका १.२६ लाख (१,२६,०००) पाण्डुलिपिहरू सूचीकृत भई डिजिटलाइज गर्ने निर्णय गरेको छ।