मुनि शाक्य
मुनि बहादुर शाक्य वा मुनि शाक्य नेपाली कम्प्युटर प्रोग्रामर हुन्। उहाँलाई नेपालमा सूचना प्रविधि ल्याएको श्रेय दिने गरिन्छ । [१] उनले नेपाली भाषामा सञ्चालन गर्न सकिने कम्प्युटर प्रणालीको डिजाइन गरेका थिए। [२]
जीवनी
[सम्पादन गर्नुहोस्]मुनि शाक्यको जन्म सन् १९४२ मा पाटनमा भएको थियो । उनका पिता बुद्धराज शाक्य हुन् । उनका तीन दाजुभाइ थिए । जन्मको नाम मुनि शाक्य भएपनि विद्यालयमा उनको शिक्षकले बीचको नाम बहादुर थपेकाले उनले नाम प्रमाणपत्रहरूमा मुनिबहादुर शाक्य भएको थियो। [३]
उनी त्रिचन्द्र कलेजमा भौतिकशास्त्रको विद्यार्थी थिए । इलेक्ट्रोनिक्समा रुचिको कारण, उनले इन्जिनियरिङ पढ्न रोजे र सन् १९६२मा कलकत्ता, भारतबाट रेडियो इन्जिनियरिङ उत्तीर्ण गरे ।[३]
अध्यन पछि उनी नेपाल फर्किए र बेलायती इन्जिनियरलाई १० किलोवाटको रेडियो ट्रान्समिटर बनाउन मद्दत गरे। उनको सीप देखेर, उनलाई ब्रिटिश काउन्सिलको विद्वानको रूपमा १९७० मा इङ्गल्याण्डमा अध्ययन गर्न आमन्त्रित गरियो। [३]
क्यारियर र योगदान
[सम्पादन गर्नुहोस्]शाक्यले प्स्थिर बिजुली आपूर्ति र साइन वेभ जेनेरेटर जस्ता यन्त्रहरू डिजाइन र निर्माण गरेका थिए। सन् १९७३-१९७९ मा उनले फ्रान्समा काम गरेका थिए। फ्रान्समा, उनले कम्प्युटिङमा स्विच गर्ने उपकरणका साथै माइक्रोप्रोसेसरमा-आधारित नियन्त्रकहरू र भिडियो कार्डहरू बनाएका थिए। [१]
सन् १९७९ मा उनले नेपालमा पहिलो माइक्रो कम्प्युटर बनाएका थिए । उहाँले पावर सप्लाई र भिडियो कल निर्माण गरे र अमेरिकाको किबोर्ड र रुसी टेलिभिजनलाई मनिटर बनाएर सो कम्प्युटर बनाएका थिए। सन् १९७९ मा काठमाडौंमा भएको कम्प्युटरसम्बन्धी दक्षिण एसियाली क्षेत्रीय सम्मेलनमा शाक्यले आफ्नो उपकरणको प्रदर्शन गरेका थिए। [१]
फ्लपी डिस्क कन्ट्रोलरको विकासमा काम गर्न शाक्य सन् १९८१ मा अमेरिका गएका थिए । I/O कार्डको आविष्कार हुन बाँकी नै रहेकाले उनी अमेरिकाबाट फर्किएपछि हार्डडिस्कका लागि आवश्यक पर्ने I/O कार्ड बनाए। उनले काठमाडौंमा माइक्रोप्रोसेसरमा आधारित ट्राफिक कन्ट्रोलर डिजाइन गरेका थिए । उनले सन् १९९५ मा कम्प्युटर कार्ड उत्पादन गर्ने पहिलो नेपाली कम्पनी सन मुन कम्प्युटर इन्डस्ट्री खोले र इन्टरनेट सेवा प्रदायक हाई-टेक पायोनियर लिमिटेड स्थापना गरे।
देवनागरी टाइपिङ
[सम्पादन गर्नुहोस्]शाक्यको प्राथमिक चासो नेपाली भाषामा सञ्चालन गर्ने प्रणाली डिजाइन गर्नु थियो। नेपाली भाषामा प्रोग्रामिङ गर्न कठिनाइ भएका कारण नेपाली सफ्टवेयर वर्ड प्रोसेसिङमा मात्र सीमित थियो। उनले नेपाली भाषामा कम्प्युटिङको पहिलो प्रदर्शन माइक्रो कम्प्युटरमा 1983 मा CP/M आधारित कम्प्युटरमा देवनागरी लिपिमा नेपाली राष्ट्रिय गान प्रदर्शन गरेका थिए। उनले यस कामको लागि डिसेम्बर 1983 मा विज्ञान पुरस्कार प्राप्त गरेको थियो। उनले सबै नेपाली पात्रहरूसहितको सफ्टवेयर प्याकेज विकास गरे। [४] [५]
हरियो कम्प्युटर
[सम्पादन गर्नुहोस्]शाक्यले विद्युत सुविधा नभएको क्षेत्रमा प्रयोग गर्न मिल्ने कम विद्युतले संचालन गर्न सकिने कम्प्युटर विकास गरी टेलिमेडिसिन सेवा उपलब्ध गराउन डाक्टरहरूसँग सहकार्य गरेका थिए । [६]
मुनिको रोबोट
[सम्पादन गर्नुहोस्]सन् २००४-२००५को आसपासमा, शाक्यले मुनिको रोबोटको विकास गरेका थिए जुसले अन्तर्निहित अल्ट्रासोनिक, इन्फ्रारेड, मेकानिकल व्हिस्कर्स, र अन्य भिजुअल र अडियो सेन्सरहरू प्रयोग गरेर अवरोधहरू पार गर्न सक्थ्यो र नेपाली पनि बोल्न सक्थ्यो।
१६नोड सुपर कम्प्युटर
[सम्पादन गर्नुहोस्]शाक्यले १७ मे, २००६ मा, नेपालमा पहिलो पटक १६ नोडहरू भएको सुपर कम्प्युटरको प्रदर्शन गरेका थियो। यो सुपर कम्प्युटरले OpenMosix र Oscar ओपन सोर्स OS प्रयोग गर्थ्यो ।
पुरस्कार र मान्यता
[सम्पादन गर्नुहोस्]- सन् २००५ मा रोयल नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (रोनास्ट) ले शाक्यलाई क-वर्ग वैज्ञानिकको रूपमा रू ५०००० पुरस्कार दिएको थियो।
- आईसीटी उत्कृष्टता पुरस्कार २०१२ [७]
- आईसीटी विशेष पुरस्कार २०१६। [८]
मुनि शाक्य द्वारा विकसित कम्प्युटर कार्यक्रम
[सम्पादन गर्नुहोस्]- आवाज पहिचान प्रणाली
- आवाज शब्दकोश
- कम्प्युटर आधारीत शिक्षा
- नेपाली देखि अंग्रेजी, अंग्रेजी देखि नेपाली शब्दकोश
- विकिरण मनिटर
- नेपालीमा उपशीर्षक प्रदर्शन
- नेपालीमा मल्टिमिडिया [१]
- टेलिमेडिसिन [९]
सन्दर्भहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ १.० १.१ १.२ १.३ ". . . Welcome to CORExpress > >> Arcihives>Interviews>Muni Shakya . . .", www.coremag.net, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२४। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-०६-२३ मिति
- ↑ "छायामा नेपालका पहिलो कम्प्यूटर वैज्ञानिक", अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५।
- ↑ ३.० ३.१ ३.२ "मुनीबहादुर शाक्यः जसले कम्युटरलाई नेपाली सिकाए", Aksher Pati, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-०५-२५ मिति
- ↑ Aryal, Mina (२०१८-०९-११), "Most Influential Computer Scientists from Nepal, Muni Bahadur Shakya", ICT Frame, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५।
- ↑ "'नेपाली भाषामा सञ्चार सहज बनाउन 'देवनागरी कम्प्युटर' बनाएँ'", देशसञ्चार, २०१८-०७-२२, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५।
- ↑ "सामान्य रोगले ज्यान जान थालेपछि मान्छे बचाउने ग्रीन कम्प्युटर", देशसञ्चार, २०१८-०८-११, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५।
- ↑ "CAN Federation Nepal", अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५।
- ↑ Republica, "'New package for development of IT sector soon'", My Republica, अन्तिम पहुँच २०२१-०५-२५। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-०५-२५ मिति
- ↑ "HTP Telehealth", www.htpthif.org.np। वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०२१-११-२८ मिति