लघु महाचील

लघु महाचील
वयस्क नोट:फराकिलो मुख र गाढा आँखा
संरक्षण स्थिति
असुरक्षित  (आइयुसिएन ३.१)
वैज्ञानिक वर्गीकरण
जगत:	जन्तु जगत
सङ्घ:	हाड भएका
वर्ग:	पंक्षी
गण:	Falconiformes (or Accipitriformes, q.v.)
कुल:	Accipitridae
उपकुल:	Buteoninae (disputed)
वंश:	Aquila
प्रजाति:	A. hastata
वैज्ञानिक नाम
Aquila hastata (Lesson, 1834)
Range of A. hastata in dark green

लघु महाचील नेपाललगायत दक्षिण तथा दक्षिणपूर्वी एसियाका केही राष्ट्रहरूमा पाइने चीलको एक प्रजाति हो। यसलाई अङ्ग्रेजीमा इण्डियन स्पटेड इगल (Indian Spotted Eagle) भनिन्छ।

शारीरिक विबरण

उडिरहेको लघु महाचील

लघु महाचील ६० सेन्टिमिटर लामो तथा पंखेटा फिजाउँदा १५ सेन्टिमिटर हुन्छ। यो चरा गठिलो मझौला नापको चील जसका छोटा र चौडा पखेटाहरू तथा श्येनबाजको जस्तो टाउको र सानो सानो ठोँड साथै छोटो पुच्छर हुन्छ। हावामा तैरिँदा र आकाशिँदा यसको पखेटाहरू कुइनादेखि तल कोण परेका हुन्छन्। यसको जीवहारा महाचीलको भन्दा हल्का साघुँरा पखेटा र लामो पुच्छर, फिक्का मैलोखैरो माथिल्लो पखेटा र तल्लो पङ्खढकनी गाढा, उडानपङ्खहरूसँग प्रष्ट फरक देखिने र पखेटाको तल्लो भागको कुईनामा दुईवटा सेतासेता खुर्पाकार चिन्हहरू हुन्छन्। केही प्वाँखावस्थाहरूमा गोमायु महाचील जस्तो देखिने तर कुइनामा प्रष्ट दुइवटा सेतासेता खुर्पाकार चिन्ह, मुख्य पखेटाको तल्लो भाउमा प्रष्ट तेर्सा धर्साहरू नभएको र च्यापु गाढा हुन्छ। यस बाहेक सानो नापको पनि साथै टाउको बाहिरपट्टि कम निस्किएको र सानमो ठोँड त्यस्तै कम गहिरा पङ्खपुप्पाहरू भएका छोटा पखेटाहरू र लामा देखिने सानो सुरुवाल तथा पातलो देखिने प्वाँखले ढाकिएको पिडौला हुन्छ।

वितरण तथा वासस्थान

लघु महाचील नेपाल, बङ्गलादेश, कम्बोडिया, भारत र म्यानमार साथै पाकिस्तानको केही स्थानमा पाइने गर्छ। नेपालको सन्दर्भमा चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज, बर्दिया राष्ट्रिय निकुञ्ज, शुक्लाफाँट वन्यजन्तु आरक्ष, कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष तथा तराईका अन्य केही असंरक्षित भूभागहरूमा बसोबास गर्ने तथा बच्चा कोरल्ने गर्छ। यो प्रजातिले भ्यागुता तथा साना चराहरूलाई आहार बनाउँछ र खुल्ला क्षेत्रमा भएका रूखमा गुँड लगाई बस्छ ।

खतरा तथा संरक्षण अवस्था

वासस्थानको विनासका कारण यो प्रजाति विश्वमा संरक्षणका हिसाबले संवेदनशील अवस्थामा रहेको छ ।

थप जानकारीको लागि

• Parry, S.J.; Clark, W.S. & Prakash, V. (2002): On the taxonomic status of the Indian Spotted Eagle Aquila hastata. Ibis 144(4): 665-675. (अंग्रेजी भाषामा)
• Rasmussen, Pamela C. & Anderton, John C. (2005): Birds of South Asia - The Ripley Guide. Lynx Edicions, Barcelona. आइएसबिएन ८४-८७३३४-६७-९ (अंग्रेजी भाषामा)
• Väli, Ülo (2006): Mitochondrial DNA sequences support species status for the Indian Spotted Eagle Aquila hastata. Bull. B.O.C. 126(3): 238-242. PDF fulltext (अंग्रेजी भाषामा)

बाह्य कडीहरू

• BirdLife Species Factsheet: Indian spotted eagle