कैलास पर्वत
| कैलास पर्वत | |
|---|---|
 | |
| सर्वोच्च विन्दु | |
| उचाइ | ६,७१४ मी (२२,०२८ फिट) |
| प्रमुखता | १,३१९ मी (४,३२७ फिट)  |
| निर्देशाङ्क | ३१°४′०″उ॰ ८१°१८′४५″पू॰ / ३१.०६६६७°N ८१.३१२५०°Eनिर्देशाङ्कहरू: ३१°४′०″उ॰ ८१°१८′४५″पू॰ / ३१.०६६६७°N ८१.३१२५०°E |
| नामकरण | |
| मूल नाम | |
| भूगोल | |
  कैलास पर्वत | |
| देश |  चीन |
| हिमशृङ्खला | पारहिमालय |
| आरोहण | |
| पहिलो आरोहण | आरोहण (अहिले पर्वतारोहण निषेधित) |
कैलास पर्वत (तिब्बती: གངས་རིན་པོ་ཆེ; सरलीकृत चिनियाँ: 冈仁波齐峰; परम्परागत चिनियाँ: 岡仁波齊峰) चीनको तिब्बत स्वायत्त क्षेत्रमा अवस्थित एक पर्वत हो। यो तिब्बती पठारको पश्चिमी भागमा, ट्रान्सिमालयको गंगडिसे पर्वतमा (जसलाई कैलाश दायरा पनि भनिन्छ) मा अवस्थित छ। [१] यस हिमालको उचाइ ६,७१४ मिटर (२२,०२८ फीट) छ। कैलास पर्वत तिब्बती पठारको पश्चिमी भागमा, पारहिमालयको कैलास पर्वतमालामा अवस्थित छ। कैलास पर्वत चीन, भारत र नेपालको सिमानाको पश्चिमी त्रिभुजको उत्तरमा १०० किलोमिटर (६२ माइल) भन्दा कम छ।[२]
कैलास पर्वत मानसरोवर ताल र राक्षस तालको नजिक अवस्थित छ। चारवटा प्रमुख एसियाली नदीहरूको स्रोत यस पहाड र दुई तालको नजिकै अवस्थित छ। यी नदीहरू सिन्धु, सतलज, ब्रह्मपुत्र र कर्णाली नदी हुन्। कैलास पर्वतलाई हिन्दु, बौद्ध, जैन र बोन गरी चार धर्ममा पवित्र पर्वत मानिन्छ। भारत, तिब्बत, नेपाल र अन्य विभिन्न राष्ट्रहरूबाट आउने तीर्थयात्रीहरूको निरन्तर आगमन पर्वतको पूजा गर्नको लागि यात्रामा निस्कन्छ।[३]
नामकरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]पहाडलाई संस्कृतमा "कैलास" वा "कैलाश" भनिन्छ। यो नाम "केलास" शब्दबाट पनि आएको हुन सक्छ, जसको अर्थ "मणिभ" हो।[४]
धार्मिक महत्व
[सम्पादन गर्नुहोस्]हिन्दु धर्म
[सम्पादन गर्नुहोस्]हिन्दु धर्ममा, यस पर्वतलाई परम्परागत रूपमा शिवको वासस्थानको रूपमा मान्यता दिइएको छ, जसले त्यहाँ आफ्नो पत्नी देवी पार्वती र उनीहरूका छोराछोरी, गणेश र कात्तिकेयसँग बसोबास गरेका थिए। रामायणको उत्तरकाण्ड खण्डमा, यो भनिएको छ कि रावणले भगवान शिवको बदलाको रूपमा कैलास पर्वतलाई उखेल्ने प्रयास गरेको थियो, जसले बारीमा आफ्नो दाहिने खुट्टाकोऔँला पहाडमा थिचेर रावणलाई बीचमा फसाएको थियो। भगवान शिवको यो संस्करणलाई रावणनुग्रह पनि भनिन्छ, वा कैलास पर्वतमा विराजमान हुँदा रावणलाई अनुग्रहित रूप पनि भनिन्छ।[५]
हिमालको विष्णु पुराणमा एउटा वर्णनमा भनिएको छ कि यसको चार मुख क्रिस्टल, माणिक, सुन र ल्यापिस लाजुलीले बनेको छ। यो संसारको स्तम्भ हो र कमलको प्रतीक छ वटा पर्वत शृङ्खलाको मुटुमा अवस्थित छ। विष्णु पुराणले भगवान शिवलाई कमलको स्थितिमा बसेको, पहाडको सिमाना भित्र गहिरो ध्यानमा व्यस्त र अनन्त आनन्दको अवस्थामा पूर्ण रूपमा डुबेको बारेमा कुरा गरेको छ।[६]
बुद्ध धर्म
[सम्पादन गर्नुहोस्]बौद्ध धर्ममा, कैलाशले संसारको पिताको प्रतिनिधित्व गर्दछ र मानसरोवर ताल माताको प्रतीक हो। बौद्ध ग्रन्थ अनुसार कैलाश पर्वतलाई पौराणिक मेरु पर्वत भनेर चिनिन्छ। [७]
तीर्थयात्रा
[सम्पादन गर्नुहोस्]पहाडमा पुग्ने बाटोमा राम्ररी निर्माण गरिएका मन्दिर, मन्दिर वा आराम सुविधा नभएकाले यात्रा भनिने यो तीर्थयात्रा फरक छ। कैलास पर्वतको तीर्थयात्राको इतिहास मानसरोवर तालको तीर्थयात्राको इतिहाससँग नजिकको सम्बन्ध छ।[८]
पवित्र स्थलको परिक्रमा गर्नको लागि संस्कृत शब्द 'परिक्रमा' हो, र सोही कार्यको लागि तिब्बती शब्द 'कोरा' हो। दुबै शब्दहरू कैलास पर्वतको परिक्रमा गर्ने कार्यको वर्णन गर्न व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ। धेरै धर्मका तीर्थयात्रीहरूले कैलास पर्वतको परिक्रमा/कोरा पैदल यात्रा गर्नु आध्यात्मिक रूपमा लाभदायक अभ्यास हो जसले पुण्यपूर्ण कर्मको सङ्कलन, आफ्नो चेतनाबाट पापहरूको शुद्धीकरण, र सौभाग्य जस्ता विभिन्न सकारात्मक प्रभावहरू ल्याउन सक्छ भन्ने विश्वास गर्छन्। हिन्दु, बौद्ध र जैनहरूले घडीको दिशामा परिक्रमा गर्छन्, जबकि बोनपोसले घडीको विपरीत दिशामा पहाडको परिक्रमा गर्छन्।[९]
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ Pristine, Himalayan Trekkers, "Kailash"।
- ↑ Nanda (२०२०-०५-१०), "Kailash Mansarovar Yatra २०२२ Guide - Kailash Mansaroavar via Uttarakahnd KMVN", www.euttaranchal.com, अन्तिम पहुँच २०२२-०८-०६।
- ↑ Karen Swenson (१६ मार्च २००३), "A Sacred Circuit in Tibet", The New York Times, अन्तिम पहुँच ३० जुलाई २०२२।
- ↑ Williams, Monier, "Monier-Williams Sanskrit-English Dictionary", "kelāsa m. crystal W" वेब्याक मेसिन अभिलेखिकरण २०१८-०८-३१ मिति
- ↑ Dallapiccola, Anna L. (२००३), "Ravananugrahamurti", Dictionary of Hindu Lore and Legend, Thames & Hudson, आइएसबिएन 978-0-500-51088-9। (सदस्यता आवश्यक)
- ↑ Mohan, T.S. (Jan-Mar २०१२), "Kailash Yatra", Hinduism Today 34 (1): 18–33, आइएसएसएन 0896-0801, 70696022।
- ↑ Encounter, Sherpa, "Kailash", Mount Kailash।
- ↑ Izu, Kenro (२०१३), "Passage to Kailash", World Literature Today 87 (2): 68, डिओआई:10.7588/worllitetoda.87.2.0068।
- ↑ Bubriski, Kevin; Pandey, Abhimanyu (२०१८), Kailash Yatra: a Long Walk to Mount Kailash through Humla, New Delhi: Penguin Random House, पृ: 151।
