बागेश्वर जिल्ला

बागेश्वर जिल्ला
जिल्ला
उत्तराखण्डमा स्थान
निर्देशाङ्क: 29.85°N 79.77°E / 29.85; 79.77
देश	भारत
राज्य	उत्तराखण्ड
विभाजन	कुमाऊँ मण्डल
सदरमुकाम	बागेश्वर
क्षेत्रफल
• जम्मा	२३०२ किमी२ (८८९ वर्ग माइल)
जनसङ्ख्या
• जम्मा	२५९८९८
• घनत्व	१०८/किमी२ (२८०/वर्ग माइल)
समय क्षेत्र	युटिसी+५:३० (भारतीय मानक समय)

बागेश्वर उत्तरी भारतको उत्तराखण्ड राज्यको एउटा जिल्ला हो। बागेश्वर सहर जिल्ला सदरमुकाम हो। सन् १९९७ मा एक जिल्लाको रूपमा यसको स्थापना हुनु अघि यो अल्मोडा जिल्लाको भाग थियो। बागेश्वर जिल्ला कुमाऊँमा छ, र पश्चिम र उत्तरपश्चिममा चमौली जिल्लाले, उत्तरपूर्व र पूर्वमा पिथौरागढ जिल्ला र दक्षिणमा अल्मोडा जिल्लाले घेरिएको छ। सन् २०११ को अनुसार यो रुद्रप्रयाग र चम्पावत पछि उत्तराखण्ड (१३ मध्ये) को तेस्रो सबैभन्दा कम जनसङ्ख्या भएको जिल्ला हो।

इतिहास

क्षेत्र, जुन अहिले बागेश्वर जिल्ला बनेको छ, ऐतिहासिक रूपमा दानपुर भनेर चिनिन्थ्यो, र७औँ शताब्दी ईस्वीमा कत्युरीद्वारा शासन गरिएको थियो। १३औँ शताब्दीमा कात्युरी राज्यको विघटन पछि, यो क्षेत्र कात्युरी राजाका प्रत्यक्ष वंशज बैजनाथ कात्युर्सको शासनमा रह्यो। सन् १५६५ मा राजा बालो कल्याण चन्दले पाली, बराहमण्डल र मानकोटसहित दानपुरलाई कुमाऊँँमा गाडेका थिए।

सन् १७९१ मा, कुमाऊँको सिट अल्मोडा, नेपालको गोर्खाहरूले आक्रमण गरी कब्जा गरे। गोर्खाहरूले २४ वर्षसम्म यस क्षेत्रमा शासन गरे र पछि १८१४ मा इस्ट इण्डिया कम्पनीद्वारा पराजित भए र १८१६ मा सुगौली सन्धिको अंशको रूपमा कुमाऊँलाई अङ्ग्रेजहरूलाई सुम्पन बाध्य पारियो।

जनसाङ्ख्यिकी

सन् २०११ जनगणना अनुसार बागेश्वर जिल्लाको जनसङ्ख्या २५९,८९८ छ, लगभग भानुआटु राष्ट्रको बराबर छ। यसले यसलाई भारतमा ५७८औँ स्थान दिन्छ (कुल ६४० मध्ये)। जिल्लाको जनघनत्व प्रति वर्ग किलोमिटर (३००/वर्ग माइल) ११६ जना बासिन्दा रहेको छ। सन् २००१-२०११ को दसकमा यसको जनसङ्ख्या वृद्धि दर ५.१३% थियो। बागेश्वरमा प्रति १००० पुरुषको लागि १०९३ महिलाको लिङ्ग अनुपात छ, र साक्षरता दर ८०.६९% छ। अनुसूचित जाति र अनुसूचित जनजातिले जनसङ्ख्याको क्रमशः २७.७३% र ०.७६% ओगटेको छ।

जिल्लाको प्रमुख पहिलो भाषा कुमाऊँनी हो, जुन २०११ को जनगणना अनुसार जनसङ्ख्याको लगभग ९४% हो।