ऊर्जा रूपान्तरण
ऊर्जा रूपान्तरण ऊर्जालाई एक रूपबाट अर्कोमा परिवर्तन गर्ने प्रक्रिया हो। [१] भौतिकशास्त्रमा, ऊर्जा एक मात्रा हो जसले काम गर्न वा चल्ने क्षमता प्रदान गर्दछ (जस्तै कुनै वस्तु उठाउने) वा ताप प्रदान गर्दछ। रूपान्तरित हुनुको अतिरिक्त, ऊर्जा संरक्षणको नियम अनुसार, ऊर्जालाई एक रूपबाट अर्को फरक रूपमा स्थानान्तरण गर्न सकिन्छ, तर यसलाई सिर्जना वा नष्ट गर्न सकिँदैन।
उदाहरणका लागि, घर तताउनको लागि, भट्टीले इन्धन जलाउँछ, जसको रासायनिक ऊर्जा थर्मल ऊर्जामा परिणत हुन्छ, जुन त्यसपछि घरको हावामा यसको तापक्रम बढाउनको लागि स्थानान्तरण गरिन्छ।
थर्मल ऊर्जाको रूपान्तरणमा सीमितता
[सम्पादन गर्नुहोस्]उर्जाका अन्य रूपहरूबाट थर्मल ऊर्जामा रूपान्तरण १००% दक्षताका साथ हुन सक्छ। [२] उर्जाको गैर-थर्मल रूपहरू बीचको रूपान्तरण उच्च दक्षताको साथ हुन सक्छ, यद्यपि त्यहाँ सधैं घर्षण र समान प्रक्रियाहरूको कारणले थर्मल रूपमा केही ऊर्जा फैलिएको हुन्छ। कहिलेकाहीँ दक्षता १००% को नजिक हुन्छ, जस्तै जब कुनै वस्तु शून्यमा खस्छ भने स्थिति शक्ति गति शक्तिमा परिणत हुन्छ।
ऊर्जा रूपान्तरणलाई अझ प्रभावकारी बनाउनको लागि, थर्मल रूपान्तरणबाट बच्न आवस्यक हुन्छ। उदाहरणका लागि, आणविक भट्टीहरूको दक्षता, जहाँ नाभिकको गति ऊर्जालाई पहिले थर्मल ऊर्जामा र त्यसपछि विद्युतीय ऊर्जामा रूपान्तरण गरिन्छ, लगभग ३५% हुन्छ। [३] [४] बीचको थर्मल ऊर्जा रूपान्तरणलाई हटाएर, गति ऊर्जालाई विद्युतीय ऊर्जामा प्रत्यक्ष रूपान्तरण गर्दा , ऊर्जा रूपान्तरण प्रक्रियाको दक्षता नाटकीय रूपमा सुधार गर्न सकिन्छ। [५]
उदाहरणहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्टले यी ऊर्जा परिवर्तनहरू समावेश गर्दछ:
- कोइलामा रहेको रासायनिक ऊर्जा दहनबाट थर्मल ऊर्जामा परिणत हुन्छ।
- उत्सर्जित ग्यासको थर्मल ऊर्जा हिट एक्स्जेन्जर मार्फत वाष्पको थर्मल ऊर्जामा रूपान्तरण हुन्छ
- वाष्पको गति ऊर्जा टर्बाइनमा मेकानिकल ऊर्जामा रूपान्तरण हुन्छ
- टर्बाइनको यान्त्रिक ऊर्जालाई जेनेरेटरद्वारा विद्युतीय ऊर्जामा रूपान्तरण गरिन्छ, जुन अन्तिम उत्पादन हो।
यस्तो प्रणालीमा, पहिलो र चौथो चरणहरू धेरै प्रभावकारी हुन्छन्, तर दोस्रो र तेस्रो चरणहरू कम प्रभावकारी हुन्छन्। सबैभन्दा प्रभावकारी ग्यासबाट चल्ने विद्युतीय पावर स्टेशनहरूले ५०% रूपान्तरण दक्षता हासिल गर्न सक्छन्। तेल र कोइलाबाट चल्ने पावर प्लान्टको प्रभावकारिता कम हुन्छ ।
अन्य ऊर्जा रूपान्तरण
[सम्पादन गर्नुहोस्]ऊर्जालाई एउटाबाट अर्कोमा रूपान्तरण गर्ने धेरै मेसिनहरू र ट्रान्सड्यूसरहरू छन् । उदाहरणहरूको छोटो सूची निम्नानुसार छ:
- विद्युतीय ब्याट्री (रासायानिक शक्ति → विद्युतीय शक्ति)
- विद्युतीय जेनेरेटर (चाल शक्ति or भौतिक कार्य → विद्युतीय शक्ति)
- विद्युतीय हिटर (विद्युतीय शक्ति → ताप)
- आगो (रासायानिक शक्ति → ताप and light)
- घर्षण (kinetic energy → ताप)
- फ्युल सेल (रासायानिक शक्ति → विद्युतीय शक्ति)
- Geothermal power (heat→ विद्युतीय शक्ति)
- ताप इन्जिन, जस्तै कारहरूमा प्रयोग हुने आन्तरिक दहन इन्जिन, वा वाष्प इन्जिन (ताप→ यान्त्रिक शक्ति)
- जलविद्युत उर्जा (गुरुत्वाकर्षण बल → विद्युतीय शक्ति)
- बिजुली बत्ती (विद्युतीय शक्ति → ताप and light)
- माइक्रोफोन (sound → विद्युतीय शक्ति)
- Ocean thermal power (ताप → विद्युतीय शक्ति)
- प्रकाश संश्लेषण (electromagnetic radiation → रासायानिक शक्ति )
- Piezoelectrics (strain →विद्युतीय शक्ति)
- तापविद्युत प्रभाव (ताप → विद्युतीय शक्ति)
- Wave power (यान्त्रिक शक्ति → विद्युतीय शक्ति)
- Windmill (वायु उर्जा → विद्युतीय शक्ति वा यान्त्रिक शक्ति)
सन्दर्भ सामग्रीहरू
[सम्पादन गर्नुहोस्]- ↑ "Energy Transfers and Transformations | National Geographic Society", education.nationalgeographic.org, अन्तिम पहुँच २०२२-०५-२९।
- ↑ Pandey, Er. Akanksha (९ फेब्रुअरी २०१०), "Advantages and Limitations of Ocean Thermal Energy Conversion", India Study Channel।
- ↑ Dunbar, William R.; Moody, Scott D.; Lior, Noam (मार्च १९९५), "Exergy analysis of an operating boiling-water-reactor nuclear power station", Energy Conversion and Management 36 (3): 149–159, डिओआई:10.1016/0196-8904(94)00054-4, बिबकोड:1995ECM....36..149D।
- ↑ The Nuclear Fuel Cycle: From Ore to Waste, New York, १९९६।[page needed]
- ↑ Shinn, Eric; Hübler, Alfred; Lyon, Dave; Perdekamp, Matthias Grosse; Bezryadin, Alexey; Belkin, Andrey (जनवरी २०१३), "Nuclear energy conversion with stacks of graphene nanocapacitors", Complexity 18 (3): 24–27, डिओआई:10.1002/cplx.21427, बिबकोड:2013Cmplx..18c..24S।